Από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί κι αφού περάσει ο πρώτος καιρός που οι γονείς είναι αγχωμένοι, ψάχνουν να καταλάβουν το μικρό ανθρωπάκι που μπήκε στη ζωή τους και προσπαθούν να βρουν τις ισορροπίες ανάμεσα στις ανάγκες του και τις δικές τους. Αφού αρχίσει να υπάρχει μια «κανονικότητα» και μια ροή στο πρόγραμμα και αφού αρχίσει να μεγαλώνει λίγο το νέο μέλος, ξεκινάει μια αγωνία (συχνά) για το πώς θα μπορέσουμε να το προετοιμάσουμε για…

Μετά το «για» μπαίνει ο πρώτος ολιγόωρος αποχωρισμός από τη μαμά, ο αποχωρισμός λόγω εργασίας, το σχολείο (παιδικός σταθμός, νηπιαγωγείο, δημοτικό κ.ο.κ.), οι απαιτήσεις του σχολείου (γραφή, ανάγνωση, αρίθμηση), η κοινωνικοποίηση, η αποδοχή από και προς και πολλά πολλά ακόμα, που κατά κοινή ομολογία φέρνουν άγχος και αγωνία σε αυτούς που φροντίζουν και έχουν την ευθύνη του παιδιού.

Είναι αλήθεια ότι ο κατάλογος αυτών που αντιμετωπίζει κάθε άνθρωπος, άρα και κάθε παιδί, είναι τεράστιος, αν όχι ατελείωτος. Η ζωή καθημερινά μας φέρνει αντιμέτωπους με καταστάσεις που ή έχουμε υπολογίσει και «προγραμματίσει» ή καταστάσεις που δεν είχαμε φανταστεί ότι θα μπορούσαν να μας συμβούν.

Στην προσπάθειά μας να είμαστε καλοί και σωστοί και αποτελεσματικοί γονείς προσπαθούμε να προβλέψουμε το καθετί και τρόπον τινά να το αντιμετωπίσουμε και να προετοιμάσουμε το παιδί μας πριν καν εκτεθεί σε αυτό. Έτσι προετοιμάζουμε το παιδί για το νηπιαγωγείο, το προετοιμάζουμε για το δημοτικό, για το αδελφάκι που έρχεται, τη μετακόμιση και γενικότερα το πώς θα πρέπει να φέρεται, να δρα… Τα λόγια μας, οι πράξεις μας, οι προγραμματισμοί μας προσβλέπουν και αποβλέπουν σε ένα μέλλον που έρχεται.

Αυτή η στάση έχει τη θετική της πλευρά αλλά και την αρνητική της.

Το θετικό κομμάτι είναι το εξής: ότι δρω με οδηγό και σκέψη «τι να κάνω ώστε το παιδί μου να μπορεί να έχει ένα καλύτερο μέλλον». Είναι αυτό που λέμε «των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν μαγειρεύουν». Κάθε γονιός ή γενικότερα, κάθε ενήλικας έχει εμπειρίες, γνώσεις και έχει επίγνωση των επιθυμιών, των αναγκών, συνεπώς μπορεί να υπολογίσει και να προβλέψει καταστάσεις και να πάρει αποφάσεις ώστε οι καταστάσεις αυτές να μην φέρουν περισσότερη δυσκολία από την προβλεπόμενη.

Από την άλλη, υπάρχει και η αρνητική πλευρά. Η έγνοια για το πώς θα ανταποκριθώ, πώς προετοιμάσω το παιδί μου για (το σχολείο, τις υποχρεώσεις του σχολείου, το πρωινό ξύπνημα κ.λπ.) συχνά μας κάνει να μην απολαμβάνουμε τη στιγμή αλλά να είμαστε μονίμως με το μυαλό μας στο πώς θα φτιάξουμε και θα αλλάξουμε τη στιγμή ώστε να μπορεί να επηρεάσει το μέλλον θετικά.

Η εμπειρία μου έχει δείξει ότι πέρα από κάθε προγραμματισμό και υπολογισμό, αυτό που είναι ύψιστης σημασίας για την διαπαιδαγώγηση ενός ανθρώπου είναι η διαρκής παρατήρηση και επαγρύπνηση. Δηλαδή, πέραν από τη γνώση και την πρόβλεψη, να μπορώ να παρατηρώ το παιδί μου και να αντιλαμβάνομαι τις ανάγκες του και με αυτές να κάνω κάτι (όχι με αυτές που εγώ θεωρώ ότι εκείνο έχει).

Αν φροντίζω ως γονιός να πλαισιώνω το παιδί μου στο εδώ και τώρα που ζούμε και μοιραζόμαστε, αν φροντίζω να αξιοποιώ κάθε ερέθισμα που δίνεται, αν φροντίζω να είμαι ανοιχτός και να καλοδέχομαι και να συζητώ ό,τι συμβαίνει γύρω του-μας, χωρίς διάθεση «διδασκαλίας» απέναντι στο παιδί, τότε η προετοιμασία που θα χρειάζεται για το καθετί θα είναι πολύ μικρότερη και το κάθε νέο στάδιο θα έρχεται πιο αβίαστα.

Τα παιδιά, ο τρόπος που βλέπουν το καθετί έχει μεγάλη οξύτητα. Αντιλαμβάνονται πολύ περισσότερο από όσο νομίζουμε τις ανάγκες, τη δικαιοσύνη, το καλό και το κακό, την ηθική, τη φιλία…

Αν τα εμπιστευτούμε και είμαστε κοντά τους, συνοδοιπόροι, στο βηματισμό που έχουν απέναντι στη ζωή, θα μας καταπλήξει η δύναμή τους και τρόπος να λύνουν και να διορθώνουν τις καταστάσεις που έρχονται αντιμέτωπα. Τέλος, με τη διαρκή δική μας επαγρύπνηση και τη σχέση εμπιστοσύνης που θα έχουμε καλλιεργήσει, πολύ απλά το παιδί θα νιώθει ασφάλεια και θα ζητάει βοήθεια όπου και όποτε χρειάζεται. Άλλωστε, για να περάσουμε σε κάθε νέο-επόμενο στάδιο, πρέπει πρώτα να έχουμε αντιμετωπίσει σωστά και να έχει ολοκληρωθεί με επιτυχία καθένα από τα στάδια που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή.

Η Μαριάννα Κουμαριανού είναι παιδαγωγός και συγγραφέας.