Θλίψη, κλάματα ή και κρίσεις πανικού θεωρητικά δεν ταιριάζουν στην εικόνα μιας νέας μητέρας. Και όμως ο ερχομός ενός μωρού στο σπίτι προκαλεί πολλά και αντιφατικά συναισθήματα, μας φέρνει αντιμέτωπες με τον ίδιο μας τον εαυτό, το μωρό και το περιβάλλον μας. Η εγκυμοσύνη, ο τοκετός, τα δύσκολα ωράρια που μας βάζει το νεογέννητο, οι ορμόνες που χορεύουν σάμπα μάς καλούν να μπούμε και εμείς σε ρυθμό «baby blues». Ας προσέξουμε τα βήματά μας ώστε να μη φτάσουμε στην κατάθλιψη.

Η επιλόχειος κατάθλιψη δημιουργούσε κάποτε απλώς ενοχές. Πλέον, όμως, υπάρχει ενημέρωση, επομένως οι μέλλουσες μητέρες μπορούν να προετοιμαστούν και οι λεχώνες να βρουν την κατάλληλη στήριξη ώστε να βοηθηθούν ουσιαστικά. «Τα baby blues», εξηγεί στο Τaλκ η Φιλιώ Τσουκαλά, ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια και ομαδική θεραπεύτρια ψυχοδυναμικής κατεύθυνσης στο Κέντρο Εν Δυνάμει, «είναι μια πολύ συνηθισμένη μεταβατική φάση ορμονικής αιτιολογίας που αφορά την πλειονότητα των λεχώνων και διαρκεί μόνο λίγες ημέρες. Αυτό το διάστημα είναι σημαντικό οι γυναίκες να απολαμβάνουν τη στήριξη και ανοχή των δικών τους ανθρώπων και να μην αγωνιούν προκαταβολικά για το ενδεχόμενο να πάθουν κατάθλιψη».

Ο ρυθμός
Τα βασικά συμπτώματα της επιλοχείου κατάθλιψης είναι η θλίψη, το κλάμα, η αίσθηση ανεπάρκειας ως προς τη μητρική φροντίδα, η κοινωνική απομόνωση, η χαμηλή αυτοπεποίθηση, οι ενοχές, οι διαταραχές της όρεξης και του ύπνου, η αδυναμία παρηγοριάς, η εξάντληση, η αίσθηση εσωτερικού κενού, οι εκρήξεις θυμού, το αυξημένο άγχος, ακόμα και οι κρίσεις πανικού. Μπορεί να εμφανιστεί στις πρώτες 4 εβδομάδες μετά τον τοκετό και να κρατήσει έως και έναν χρόνο. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Συγκεκριμένη αιτία δεν υπάρχει, εξηγεί η κ. Τσουκαλά, ωστόσο, συμπληρώνει, πολλές έρευνες συσχετίζουν την επιλόχειο κατάθλιψη με προηγούμενο ιστορικό κατάθλιψης, με προβλήματα ανάμεσα στο ζευγάρι, με αγχώδεις προσωπικότητες, με γυναίκες η οποίες έχουν απόλυτες απόψεις για τη μητρότητα και με οικογένειες χαμηλού κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου. Οι μητέρες οι οποίες έχουν άγχος επιβίωσης, εκείνες που οι σύζυγοί τους εργάζονται υπερβολικά, οι μητέρες που δεν έχουν σύντροφο ή επαρκή στήριξη και πρακτική βοήθεια από τρίτα πρόσωπα για τη φροντίδα του νεογέννητου κ.λπ. είναι πιθανότερο να έχουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Το αγκάλιασμα
Και το μωρό; Πόσο επηρεάζεται από την κακή ψυχολογική κατάσταση της μαμάς του; Η κ. Τσουκαλά εξηγεί ότι το να είναι μια μαμά δυστυχής τις πρώτες μέρες της ζωής του βρέφους, την περίοδο δηλαδή κατά την οποία το παιδί αποκτά για πρώτη φορά αίσθηση ασφάλειας και αποδοχής, μπορεί να επιφέρει προβλήματα στη σχέση του με τη μητέρα και στην ομαλή ανάπτυξή του. Βεβαίως, κανένας δεν παθαίνει κατάθλιψη επίτηδες, γι’ αυτό και το θέμα δεν είναι να φορτωθεί η μαμά ενοχές και να αισθανθεί ακόμα χειρότερα. Το ζητούμενο είναι οι μητέρες να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους και να αναζητήσουν τις αιτίες τους, καθώς και τρόπους να περνούν και εκείνες και τα μωρά τους καλύτερα. Η στήριξη, η φροντίδα και η αποδοχή του περιβάλλοντος, αλλά και η πρακτική βοήθεια που θα προσφέρει στη μητέρα ξεκούραση και λίγο προσωπικό χρόνο είναι επίσης σημαντικότατες προϋποθέσεις για να ξεπεραστεί η κατάθλιψη.

Ο καβαλιέρος
Επιλόχειο κατάθλιψη δεν παθαίνουν, όμως, μόνο οι μητέρες. Υπάρχουν και άνδρες που αναπτύσσουν συμπτώματα κατάθλιψης αμέσως μετά τη γέννηση του παιδιού τους. Η ζωή τους αλλάζει σε μεγάλο βαθμό, οι ίδιοι δεν έχουν προετοιμαστεί τόσο «βαθιά» όσο οι μαμάδες και κυριεύονται από άγχος και μελαγχολία. Επίσης, μπορεί να είναι εξαντλημένοι σωματικά, να ανησυχούν βλέποντας τις οικονομικές υποχρεώσεις τους να αυξάνονται, να έχουν ενοχληθεί από το ότι η σχέση του ζευγαριού από ερωτική έγινε πιο «οικογενειακή». Ακόμα, πολλοί σύγχρονοι μπαμπάδες επιθυμούν να συμμετέχουν όσο και οι μητέρες στη φροντίδα του μωρού, φαντάζονται ότι όταν αυτό θα γεννηθεί θα γίνουν κι εκείνοι «ένα» μαζί του, όπως η μαμά. Απογοητεύονται, λοιπόν, και νιώθουν πως «μένουν απ’ έξω» βλέποντας πως αυτό, συνηθέστατα, δεν συμβαίνει, διότι το νεογνό ηρεμεί περισσότερο στο στήθος της μητέρας του και διότι (αν ο μπαμπάς επιστρέψει σύντομα στη δουλειά) η μαμά αποκτάει μεγαλύτερη σιγουριά στις καθημερινές φροντίδες. Καθώς η προσοχή όλων στρέφεται στο μωρό και τη λεχώνα, οι μπαμπάδες νιώθουν ότι πρέπει να είναι «δυνατοί» και σπανίως εκφράζουν αυτά τους τα συναισθήματα, κάτι που δεν τους βοηθά στο να τα ξεπεράσουν. Φυσιολογικά αυτό περνάει μετά από λίγο καιρό, όταν ο πατέρας αναπτύξει τη δική του ξεχωριστή σχέση με το μωρό.

Τα βήματα
Ένα πρόγραμμα συμβουλευτικής για εγκύους και νέες μαμάδες, σαν αυτά που οργανώνει η κ. Τσουκαλά, μπορεί να αποδειχθεί πολύ χρήσιμο για όλη την οικογένεια. Ομάδες μαμάδων μιλούν μεταξύ τους για όσα τις απασχολούν, δημιουργούν ένα «ζεστό» περιβάλλον τόσο για τις λεχώνες που έχουν συμπτώματα κατάθλιψης όσο και για εκείνες που απλώς έχουν λίγο μεγαλύτερο άγχος ή περνούν μερικές δύσκολες μέρες. Η επεξεργασία της προσωπικής ιστορίας μιας μαμάς, υπό τον συντονισμό μιας ψυχοθεραπεύτριας, τη βοηθά να κατανοήσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, αλλά και να αναγνωρίσει τα «δυνατά σημεία» της. Άλλωστε, τα παιδιά μας καθρεφτίζουν πολλά στοιχεία του βαθύτερου εαυτού μας και η μητρότητα είναι μια λαμπρή ευκαιρία αυτογνωσίας για όλες τις μητέρες.