Τα εκατοντάδες κρούσματα ιλαράς στη χώρα μας – στην Ευρώπη ξεπερνούν τα 17.000 ενώ έχουν καταγραφεί και 43 θάνατοι- δεν εξέπληξαν τους ειδικούς στον χώρο της υγείας, ιδίως εκείνης που επικεντρώνεται στον πιο ευαίσθητο πληθυσμό και την προστασία του, στα παιδιά. Διότι οι ειδικοί παρακολουθούν, θέλοντας και μη, την τελευταία δεκαετία τον τρόπο με τον οποίο δυναμώνει το αντιεμβολιαστικό κίνημα, αφήνοντας όχι απλώς ρωγμές αλλά μεγάλα κενά στο τείχος ανοσίας που χτίζουν συστηματικά τα εμβόλια έναντι σοβαρών μεταδοτικών νοσημάτων. Η επιδημία ιλαράς που βρίσκεται σε εξέλιξη μαρτυρά με τον πιο εκκωφαντικό τρόπο δυστυχώς και τη δυναμική του αντιεμβολιαστικού κινήματος. Σημειωτέον πως στη χώρα μας αναφέρονται επίσημα 250 κρούσματα ιλαράς με επιπλοκές ή νοσηλεία, ενώ υπερδιπλάσιος εκτιμάται ότι είναι ο αριθμός των ανηλίκων και ενηλίκων που έχουν νοσήσει με ιλαρά τους τελευταίους έξι μήνες.

Στην Ελλάδα το αντιεμβολιαστικό κίνημα εμφανίστηκε το 2010, λίγο μετά την πανδημία γρίπης. Με την πάροδο του χρόνου, και με τη συνδρομή του Διαδικτύου όμως πήρε μεγάλες διαστάσεις. Η άρνηση των γονέων να εμβολιάσουν τα παιδιά τους, όπως συστήνουν οι ειδικοί έχοντας συμπυκνώσει πια στα Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών δεκαετίες επιστημονικής γνώσης, είναι άρνηση της επιστήμης, αμφισβήτηση της ιατρικής πράξης, απαξίωση του κοινωνικού συνόλου και της δημόσιας υγείας. «Το ίδιο το αντιεμβολιαστικό κίνημα είναι μια «επιδημία», και εξαπλώνεται με τον ιό της παραπληροφόρησης για την επικινδυνότητα των εμβολίων», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Σωτήρης  Τσιόδρας, αναπλ. καθηγητής Παθολογίας-Λοιμώξεων της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Το «φάρμακο» για αυτήν την «επιδημία» όμως, ευτυχώς υπάρχει: είναι η ορθή ενημέρωση από τους σωστούς κι υπεύθυνους επαγγελματίες υγείας οι οποίοι έχουν καθοριστικό ρόλο στην προαγωγή του εμβολιασμού. Ας θυμηθούμε λοιπόν, με τη βοήθεια των ειδικών, στοιχεία και δεδομένα για τα λοιμώδη μεταδοτικά νοσήματα αλλά και τον εμβολιασμό, τη μεγαλύτερη παρέμβαση στη δημόσια υγεία, μετά την πρόσβαση σε πόσιμο νερό, όπως υπογραμμίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ).

Το Τaλκ σας δίνει όλες τις «ξεχασμένες» πληροφορίες για τα εμβόλια και τον εμβολιασμό, μέσα από 10 ερωταπαντήσεις, με στόχο να αποτραπεί μέσα από την ενημέρωση η εμφάνιση και άλλων «ξεχασμένων» ασθενειών…

Τι περιέχουν τα εμβόλια;

Τα εμβόλια φτιάχνονται από ζωντανούς αλλά εξασθενημένους ιούς ή βακτηρίδια, αδρανοποιημένους ιούς ή βακτηρίδια, εξωτοξίνες μικροοργανισμών μαζί με φυσιολογικό ορό, αποσταγμένο νερό και σύνθετο διαλυτικό υγρό μέσα στο οποίο ανιχνεύονται πρωτεΐνες, σταθεροποιητικοί παράγοντες, συντηρητικά και αντιβιοτικά. Κάποια εμβόλια, όπως αυτό της γρίπης, μπορεί να περιέχουν ίχνη πρωτεΐνης αυγού. Αν και στις πλείστες των περιπτώσεων δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα να χορηγηθεί ακόμα και σε άτομα με αλλεργία στο αυγό, αν κάποιος πάσχει από πολύ σοβαρή αλλεργία στο αυγό, καλό είναι να ενημερώνει τον γιατρό πριν απο τη χορήγηση του.

Γιατί τα παιδιά χρειάζονται τόσα πολλά εμβόλια;

Μια σειρά από εμβόλια είναι απαραίτητα τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού, επειδή το ανοσοποιητικό του σύστημα είναι ακόμα νεαρό σε ηλικία και δεν δουλεύει με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα ενός μεγαλύτερου παιδιού ή ενός ενήλικα. Το ανοσοποιητικό πρέπει να είναι ώριμο προκειμένου να αντιμετωπίσει ασθένειες που μπορεί να μας στοιχίσουν την ίδια μας την ζωή. Κάποια εμβόλια είναι πολλαπλά. Έτσι, με μία ένεση μπορούμε να εμβολιάσουμε ένα παιδί για περισσότερες από μία αρρώστιες.

Γιατί χρειάζεται ο εμβολιασμός στις περιπτώσεις που οι ασθένειες έχουν εξαλειφθεί;

Πολλές ασθένειες έχουν πράγματι εξαλειφθεί, αλλά μόνο στην Ελλάδα ή σε άλλες μεμονωμένες χώρες. Όσο λιγότερα ή και καθόλου κρούσματα μιας νόσου καταγράφονται, τόσο περισσότερα παιδιά έχουν εμβολιαστεί για αυτήν. Πριν από τέσσερις μόλις δεκαετίες τα νοσήματα για τα οποία γίνονται σήμερα εμβόλια «θέριζαν». Κι αυτό συμβαίνει ακόμη σε περιοχές της Αφρικής  -ο κοκίτης, η ιλαρά, ο τέτανος, η διφθερίτιδα συνεχίζουν να σκοτώνουν χιλιάδες παιδιά κάθε χρόνο. Η καταγραφή του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων δείχνει ότι όταν μειώνεται η εμβολιαστική κάλυψη ενός πληθυσμού, η ασθένεια πολύ σύντομα αυξάνεται σε συχνότητα και έτσι εμφανίζονται επιδημίες. Η επιδημία ιλαράς στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη είναι η «ζωντανή» απόδειξη. Έτσι, οι γιατροί υποχρεούνται να συνεχίζουν τον εμβολιασμό σε όλες τις χώρες επειδή η επαφή με μια νόσο μπορεί να γίνει εύκολα σε κάποιο ταξίδι, ειδικά στην σημερινή εποχή που οι αποστάσεις έχουν εκμηδενιστεί.  Η διακοπή του εμβολιασμού είναι ασφαλής μόνον όταν η νόσος έχει εξαλειφθεί παγκοσμίως, όπως για παράδειγμα η ευλογιά.

Μπορούν να γίνουν περισσότερα από ένα εμβόλια σε μία επίσκεψη;

Ναι. Τα περισσότερα εμβόλια μπορούν να δοθούν με ασφάλεια ταυτόχρονα. Οι ειδικοί διαβεβαιώνουν πως δεν υπάρχει λόγος να καθυστερήσετε τα εμβόλια που προτείνονται από το πρόγραμμα του Εθνικού Εμβολιασμού επειδή φοβάστε ότι αν θα τα κάνετε μαζί θα προκαλέσουν πρόβλημα στο παιδί σας.

Πρέπει το παιδί να ξαναρχίσει από την αρχή τα εμβόλια αν χάσει μια δόση;

Για να είναι πλήρης η κάλυψη του παιδιού με το εμβόλιο θα πρέπει να κάνει όλες τις δόσεις του συγκεκριμένου εμβολίου τη χρονική στιγμή που ορίζεται, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Για τα περισσότερα εμβόλια, ακόμα και αν υπάρξει κάποια καθυστέρηση, συνήθως δεν υπάρχει πρόβλημα στην αποτελεσματικότητα του εμβολιασμού. Δεν υπάρχει λόγος να επαναληφθεί η προηγούμενη δόση ή να πάρει κάποια επί πλέον δόση. Αυτό όμως δεν πρέπει να αποτελέσει δικαιολογία αναβολής ή λόγω καθυστέρησης του εμβολιασμού του παιδιού.

Πώς μπορώ να παρακολουθώ τα εμβόλια του παιδιού μου;

Όλα τα εμβόλια που κάνει ο παιδίατρος στο παιδί καταγράφονται σε ειδικό χώρο στο βιβλιάριο υγείας του. Στον χώρο αυτό οι περισσότεροι παιδίατροι κολλάνε και την αυτοκόλλητη ετικέτα που είναι στην συσκευασία του εμβολίου. Η ετικέτα γράφει την παρτίδα του εμβολίου και την ημερομηνία λήξης του.

Για ποιους λόγους μπορεί να καθυστερήσει ο εμβολιασμός;

Αν ένα παιδί έχει πυρετό, πάνω από 38.5, τότε ο εμβολιασμός θα πρέπει να αναβληθεί μέχρι την πλήρη αποκατάσταση της υγείας του. Τα παιδιά που έχουν έναν ήπιο βήχα ή ένα ήπιο κρυολόγημα χωρίς πυρετό ή παίρνουν αντιβίωση στο στάδιο της ανάρρωσης της ασθένειας, μπορούν να εμβολιασθούν άφοβα και αποτελεσματικά. Επίσης, σε  μερικές περιπτώσεις όπως παιδιών με καρκίνο, με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή παιδιών που βρίσκονται κάτω από συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή και που αυτή δυσκολεύει τον οργανισμό τους να αντεπεξέλθει σε μια λοίμωξη, δεν θα πρέπει να χορηγούνται  εμβόλια που έχουν ζωντανούς ιούς, όπως ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά και ανεμοβλογιά. Παιδιά που έχουν κάνει μετάγγιση αίματος ή θεραπεία με ανοσοσφαιρίνες δεν πρέπει να κάνουν το εμβόλιο της ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (ΜΜR) και της ανεμοβλογιάς μέχρι και έξι μήνες μετά. Τέλος, δεν υπάρχει κανένας λόγος να καθυστερήσει ο  εμβολιασμός του παιδιού αν έχει προγραμματιστεί κάποια χειρουργική επέμβαση.

Αλλάζει το πρόγραμμα του εμβολιασμού για τα πρόωρα μωρά;

Τα πρόωρα μωρά εμβολιάζονται με τα ίδια εμβόλια που εμβολιάζονται και τα άλλα μωρά. Ιδιαίτερα για τα πολύ πρόωρα που έχουν γεννηθεί τους χειμερινούς μήνες, ίσως χρειαστεί να εμβολιαστούν με ένα συγκεκριμένο εμβόλιο που έχει το όνομα Synagis και θα τα προστατεύσει από ένα αρκετά επικίνδυνο για αυτά ιό με το όνομα αναπνευστικός συγκυτιακός ιός. Το πώς όμως θα εμβολιασθεί ένα πρόωρο ή ένα λιποβαρές μωρό καλό είναι να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης με τον παιδίατρο.

Τι κάνω αν το παιδί μου είχε κάποια παρενέργεια στον εμβολιασμό;

Είναι απαραίτητο να αναφέρετε μια ανεπιθύμητη αντίδραση ενός εμβολίου στον παιδίατρο και να συζητήσετε μαζί του για το τι θα κάνετε με τους επόμενους εμβολιασμούς. Συνήθως οι παρενέργειες δεν είναι σοβαρές και δεν αποτελούν αιτία για να αλλάξει κάτι στο πρόγραμμα εμβολιασμού του παιδιού. Αλλεργικές αντιδράσεις που μπορεί να εμφανιστούν ως παρενέργεια σε κάποια παιδιά με τον εμβολιασμό, συνήθως αντιμετωπίζονται και ο παιδίατρος θα σας ενημερώσει και θα σας συμβουλεύσει για το τι θα πρέπει να κάνετε. Και φυσικά δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην εμβολιασθεί ή να αναβληθεί ο εμβολιασμός του παιδιού αν ένα άλλο μέλος της οικογένειας είχε εμφανίσει παρενέργειες από εμβολιασμό. Οι αντιδράσεις στα εμβόλια δεν είναι κληρονομήσιμες.

Γιατί να εμβολιάσω το παιδί μου, αφού τα άλλα παιδιά στο σχολείο θα είναι εμβολιασμένα;

Ουσιαστικά αυτοί οι γονείς που σκέφτονται ότι δεν χρειάζεται το εμβόλιο στο παιδί αφού θα είναι εμβολιασμένα τα άλλα,  τον ίδιο στόχο έχουν, την προστασία του παιδιού τους, αλλά  εναποθέτουν την προστασία του δικού τους παιδιού στο μαζικό σύστημα ανοσίας που έχει χτιστεί μέσω των άλλων παιδιών. Οι επιστήμονες παραδέχονται ότι οι πιθανότητες να προσβληθεί ένα παιδί ανεμβολίαστο από κάποια νόσο για την οποία έχουν εμβολιαστεί όλα τα υπόλοιπα παιδιά, μειώνονται σημαντικά. Ωστόσο, το ερώτημα μπορεί να αντιστραφεί: τι θα συμβεί εφόσον την ίδια σκέψη κάνουν –κι ενδεχομένως υλοποιήσουν- κι άλλοι γονείς; Κάθε παιδί που δεν εμβολιάζεται αυξάνει την πιθανότητα εξάπλωσης εξαιρετικά μεταδοτικών νόσων. Ανάλογα με τη νόσο, δε, οι πιθανότητες μετάδοσης ποικίλλουν. Για παράδειγμα, ο ιός της ιλαράς παραμένει στις επιφάνειες και στον αέρα για μέχρι και δύο ώρες. Κάποιος που δεν έχει εμβολιαστεί μπορεί να κολλήσει ιλαρά και μόνο που θα μπει στο δωμάτιο. Ο μειωμένος αριθμός των εμβολιασμένων παιδιών προσχολικής ηλικίας αυξάνει κατακόρυφα τα κρούσματα ιλαράς, αλλά δυστυχώς και τις μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες, όπως και τους θανάτους. Μάλιστα, οι ειδικοί προειδοποιούν πως η επόμενη επιδημική έξαρση θα αφορά τον κοκίτη.

Mε τη συνεργασία της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Αττικής.