Ένα θέμα που απασχολεί και προβληματίζει ορισμένους γονείς είναι ο παιδικός τραυλισμός. Άλλωστε, τα περισσότερα παιδιά περνούν περιόδους δυσρυθμίας καθώς μαθαίνουν να μιλούν. Κάποια βιώνουν ήπιο τραυλισμό, ενώ κάποια άλλα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες. Πάντως, η έγκαιρη παρέμβαση από κάποιον ειδικό μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να καταλάβουν και συνεπώς ελαχιστοποιεί το πρόβλημα. Το Τaλκ μίλησε με τη λογοθεραπεύτρια, μέλος της επιστημονικής επιτροπής του Συλλόγου Επιστημόνων Λογοπαθολόγων Λογοθεραπευτών Ελλάδας κ. Ελένη Καλαφατά, που μας έλυσε πολλές από τις απορίες μας.

Τι είναι ο τραυλισμός και που οφείλεται; Σχετίζεται με γενετικούς, περιβαλλοντικούς ή ψυχολογικούς παράγοντες; Ο τραυλισμός είναι μια διαταραχή ροής και ρυθμού της ομιλίας, η οποία εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία του ατόμου και χαρακτηρίζεται από ασυντόνιστες κινήσεις του μυϊκού συστήματος της αναπνοής, της φωνής και της άρθρωσης. Ο τραυλισμός διακρίνεται σε ψυχογενή,  που εκδηλώνεται μετά από παρατεταμένη περίοδο έντονου άγχους ή ένα τραυματικό επεισόδιο, σε νευρογενή που οφείλεται σε νευρολογική ασθένεια ή βλάβη και σε εξελικτικό, ο οποίος εμφανίζεται την περίοδο που το παιδί συντάσσει προτάσεις για να εκφραστεί. Η αιτιολογία του τραυλισμού δεν έχει ακόμη καθοριστεί με ακρίβεια. Ωστόσο, οι επιστημονικές έρευνες κάνουν λόγο για το σημαντικό ρόλο της γενετικής προδιάθεσης, καθώς το 60% των παιδιών που τραυλίζουν έχουν στην οικογένειά τους ένα μέλος που τραυλίζει. Πάντως, σε όλες τις περιπτώσεις, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως, για παράδειγμα, ένα στρεσογόνο περιβάλλον ή η κοινωνική απόρριψη του ατόμου, είναι πιθανόν να εντείνουν τα συμπτώματα.

Σε τι συχνότητα του παιδικού πληθυσμού απαντάται ο τραυλισμός; Σύμφωνα με έρευνες σε όλον τον κόσμο, το 20% των παιδιών παρουσιάζουν δυσρυθμίες στην ομιλία τους κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Το 5% αυτών των περιπτώσεων παρουσιάζουν τα συμπτώματα για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών, ενώ το 1% αυτών θα εμφανίσει επίμονο τραυλισμό. Σήμερα, το 1% του πληθυσμού της γης τραυλίζει. Ένα ποσοστό 7-8,5% των ατόμων που τραυλίζουν εμφάνισαν τα συμπτώματα στην ηλικία των τριών ετών. Σπανιότερα, εμφανίζονται τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια της σχολικής ηλικίας. Η διαταραχή είναι συχνότερη στα αγόρια από ότι στα κορίτσια με αναλογία 3:1

Σε τι ηλικία γίνεται αντιληπτό ότι ένα παιδί τραυλίζει; Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της ομιλίας του τα οποία θα πρέπει να προβληματίσουν τον γονέα; Συνήθως, τα συμπτώματα του τραυλισμού εμφανίζονται κατά την περίοδο 2,5 έως 5 ετών. Σπανιότερα εκδηλώνονται κατά τη διάρκεια της σχολικής/ εφηβικής περιόδου και της ενήλικης ζωής. Η ομιλία των παιδιών που τραυλίζουν χαρακτηρίζονται από επαναλήψεις ήχων, συλλαβών και λέξεων (π.χ. «ει-ει-είμαι καλά»), απότομες διακοπές ήχων και συλλαβών (μπλοκαρίσματα, π.χ. π-πάγωτο) και επιμηκύνσεις ήχων (π.χ. «σσσσυγνώμη»). Οι δυσρυθμίες αυτές μπορεί να λαμβάνουν χώρα κατά την έναρξη της φράσης ή στο μέσο της πρότασης και ποικίλουν ανά περίπτωση. Σε κάποιες περιπτώσεις συνοδεύονται από δευτερεύουσες συμπεριφορές, όπως γκριμάτσες, μη ελεγχόμενες κινήσεις των ματιών, της γλώσσας, της κάτω γνάθου ή ακόμη και του κορμού. Επίσης, μία σημαντική παράμετρος που πρέπει να λάβουμε υπόψιν είναι η χρονική διάρκεια παραμονής των συμπτωμάτων, καθώς και εάν αυτά εντείνονται σε συγκεκριμένες περιστάσεις της καθημερινής ζωής του παιδιού ή εάν η έναρξή τους συσχετίζεται με κάποιο συγκεκριμένο γεγονός.

Ένα παιδί που τραυλίζει θα συνεχίσει να τραυλίζει και ως ενήλικας; Ποια είναι τα ποσοστά «ανάρρωσης» από τον τραυλισμό; Το 5% των παιδιών παρουσιάζουν συμπτώματα τραυλισμού στην παιδική ηλικία για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των έξι μηνών.  Από αυτά τα παιδιά ένα μεγάλο ποσοστό θα αναρρώσει χωρίς θεραπεία. Ένας λογοθεραπευτής μπορεί να αξιολογήσει τα συμπτώματα του τραυλισμού και να εκτιμήσει τις πιθανότητες «ανάρρωσης» βάσει της σοβαρότητάς τους και κάποιων πληροφοριών σχετικά με την εμφάνιση και εξέλιξή τους, λαμβάνοντας υπόψιν την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση του παιδιού και το οικογενειακό ιστορικό.

Σε ποια ηλικία παρεμβαίνουμε στον τραυλισμό; Πώς  μπορεί να βοηθήσει η Λογοθεραπεία; Ένα παιδί που τραυλίζει μπορεί να αξιολογηθεί από λογοθεραπευτή 2-3 μήνες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Ο λογοθεραπευτής θα εκτιμήσει τη σοβαρότητα των δυσρυθμιών και θα συμβουλεύσει τους γονείς για την αντιμετώπισή τους. Σε κάθε περίπτωση, σχεδιάζεται ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα παρέμβασης, το οποίο περιλαμβάνει έμμεση και άμεση αντιμετώπιση. Ο σωστός χειρισμός των δυσκολιών από τους γονείς σε συνδυασμό με λογοθεραπευτικές τεχνικές, οι οποίες υποδεικνύονται και διδάσκονται στο παιδί από το θεραπευτή, μπορούν να επιτύχουν σημαντική πρόοδο στην ομιλία του παιδιού και κατ’ επέκταση να βελτιώσουν σημαντικά την επικοινωνιακή του ικανότητα.

Οι γονείς πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ένα παιδί που τραυλίζει; Οι γονείς ενός παιδιού που τραυλίζει πρέπει αρχικά να προσπαθούν να παραμείνουν ψύχραιμοι και να μην δείχνουν την ανησυχία τους για τις δυσκολίες του παιδιού. Είναι σημαντικό, με την καθοδήγηση του λογοθεραπευτή, να καταγράφουν καθημερινά τις στιγμές που το παιδί τραυλίζει έντονα και την αντίδρασή του, ώστε να συλλέγουν πληροφορίες που είναι χρήσιμες για το πρόγραμμα παρέμβασης. Πρέπει να επικεντρώνονται στο επικοινωνιακό μήνυμα και όχι στον τρόπο μετάδοσής του και να δίνουν στο παιδί χρόνο να εκφράσει τις επιθυμίες του, χωρίς να το διακόπτουν ή να του υποδεικνύουν άλλον τρόπο ή συγκεκριμένες λέξεις που θεωρούνται πιο εύκολες. Πρέπει μιλώντας στο παιδί να μη χρησιμοποιούν πολύπλοκες προτάσεις  και να ζητούν από το παιδί να επαναλάβει, σε περίπτωση που δεν κατανοούν τα λεγόμενά του, διατηρώντας το ενδιαφέρον τους για επικοινωνία. Πέρα από γενικές οδηγίες, ο λογοθεραπευτής συμβουλεύει με ακρίβεια τους γονείς, αξιολογώντας συγκεκριμένες παραμέτρους σε κάθε περίπτωση και βάσει της ψυχοσυναισθηματικής κατάστασης κάθε παιδιού.