Στην καθημερινή γλώσσα ο όρος «γρίπη» χρησιμοποιείται συχνά ως συνώνυμο για το «κρύωμα» ή την ίωση, ωστόσο με την αυστηρή, ιατρική έννοια του όρου, γρίπη είναι η ασθένεια του αναπνευστικού συστήματος που προκαλείται από τους ιούς της γρίπης.

Το Τaλκ με τη βοήθεια της ειδικού, παιδιάτρου του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), Αγορίτσας Μπάκα, παρουσιάζει τους πιο συνήθεις μύθους που ακολουθούν τη γρίπη αλλά και τις αλήθειες που πρέπει να γνωρίζουμε για το καλό όλων, και πρωτίστως των παιδιών μας.

1. Η γρίπη είναι ένα άλλο κρυολόγημα.

Μύθος… και αλήθεια. Πολλές φορές χρησιμοποιείται ο όρος γρίπη αντί για τον όρο ίωση χωρίς να γίνεται κατανοητό ότι πρόκειται για ξεχωριστή διακριτή ασθένεια. Το κοινό κρυολόγημα, η ίωση προκαλείται από ιούς διαφορετικούς από εκείνους της γρίπης: πρόκειται για τους ρινοϊούς, τους αδενοϊούς, τους κορωναϊούς, τους εντεροϊούς και τους ιούς της παραγρίπης. Επίσης, για το κοινό κρυολόγημα ευθύνεται και ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός, ο οποίος αποτελεί την πιο συχνή αιτία σοβαρής νόσου του αναπνευστικού στα παιδιά, συχνά και νοσηλείας στα βρέφη. Όλοι αυτοί οι ιοί, που υπολογίζεται ότι είναι εκατοντάδες, κυκλοφορούν όλον τον χρόνο αλλά με αυξημένη συχνότητα κατά τους χειμερινούς μήνες, από Νοέμβριο έως Απρίλιο, προσβάλλουν το αναπνευστικό σύστημα και προκαλούν παρόμοια συμπτώματα με εκείνα της γρίπης. Συνήθως όμως με το κοινό κρυολόγημα έχουμε περισσότερη καταρροή (μύξες), λιγότερο υψηλό πυρετό και γενικά πιο ήπια συμπτώματα.

Σε ό,τι αφορά τη γρίπη, κυρίως οι τύποι Α και Β ευθύνονται για τη νόσο στους ανθρώπους. Οι ιοί της γρίπης δεν κυκλοφορούν με την ίδια ένταση και συχνότητα κάθε χρόνο. Κάθε χειμώνα ένας ή δύο τύποι του ιού της γρίπης επικρατεί και επηρεάζει μεγάλο μέρος του πληθυσμού (εποχική γρίπη). Υπολογίζεται ότι το 10-20% του πληθυσμού αρρωσταίνουν κάθε χρόνο. Φέτος, για παράδειγμα, ο «κυρίαρχος» ιός είναι ο λεγόμενος πανδημικός, ο Α (Η1Ν1) 2009 που εμφανίστηκε στη ζωή μας με την πανδημία γρίπης το 2009. Ωστόσο, δεν μπορούμε να διακρίνουμε τη γρίπη από τις άλλες ιώσεις του ανώτερου αναπνευστικού που συνήθως εμφανίζονται επίσης τον χειμώνα. Μόνο με συγκεκριμένη εργαστηριακή δοκιμασία μπορεί να διακριθεί αν ο ασθενής έχει μολυνθεί από τον ιό της γρίπης. Συνήθως όμως η κλινική εικόνα της γρίπης είναι πιο σοβαρή από ένα απλό κρυολόγημα ‒ συνοδεύεται από υψηλό πυρετό (>38,5˚C), ισχυρό πονοκέφαλο και όχι τόσο σημαντική καταρροή, όσο κακουχία και γενικότερους πόνους σε όλο το σώμα.

2. Τα παιδιά σπάνια αρρωσταίνουν με γρίπη.

Μύθος. Βεβαίως και αρρωσταίνουν τα παιδιά από γρίπη, όπως και ο υπόλοιπος πληθυσμός, ίσως και συχνότερα. Μάλιστα οι επιδημίες σε μία κοινότητα συνήθως ξεκινούν από τον παιδικό πληθυσμό και μετά εξαπλώνονται στις πιο μεγάλες ηλικίες. Ενώ δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία ή εκτιμήσεις για το σύνολο των παιδιών που αρρώστησαν φέτος, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ από το σύστημα επιτήρησης σοβαρών περιστατικών, από την αρχή του έτους έχουν νοσηλευτεί σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) τουλάχιστον 14 παιδιά σε σύνολο 233 ασθενών και δυστυχώς για τουλάχιστον τρία παιδιά η γρίπη ήταν θανατηφόρος.

3. Τα παιδιά περνούν πιο ελαφρά τις ιώσεις και τη γρίπη.

Αλήθεια. Τα παιδιά, παρότι θεωρούνται ευαίσθητος πληθυσμός, ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη μετάδοση της νόσου, στην πραγματικότητα τα καταφέρνουν καλύτερα στην αντιμετώπιση της γρίπης. Δεν είναι, όμως, πάντα εύκολο να διαπιστώσει ένας γονιός με βεβαιότητα εάν το παιδί του έχει κολλήσει γρίπη και όχι κοινό κρυολόγημα – κυρίως όταν πρόκειται για μωρό. Πολλές φορές μια σοβαρή ίωση και μια μέτριας βαρύτητας γρίπη μπορεί να έχουν την ίδια περίπου κλινική εικόνα. Άλλες φορές τα συμπτώματα της γρίπης εκδηλώνονται με μεγαλύτερη ένταση. Τα συνήθη συμπτώματα της ίωσης είναι καταρροή, φτάρνισμα, πονόλαιμος. Η γρίπη εκδηλώνεται με αιφνίδιο υψηλό πυρετό, ο οποίος συνοδεύεται συχνά από πονοκέφαλο, μυαλγίες και ξηρό βήχα. Στη συνέχεια εμφανίζονται πόνος στον λαιμό, μπούκωμα, ενώ ο βήχας επιδεινώνεται. Μερικά παιδιά εμφανίζουν κόκκινα μάτια, κοιλιακούς πόνους και εμετούς.

4. Τα αντιβιοτικά καταπολεμούν αμέσως τη γρίπη.

Μύθος. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν θέση στην αντιμετώπιση της λοίμωξης από τον ιό της γρίπης. Συνεπώς, δεν υπάρχει κανένας λόγος να δώσετε στο παιδί με γρίπη ή άλλη ίωση αντιβίωση, αφού η γρίπη προκαλείται από ιό και όχι από μικρόβια, τα οποία καταπολεμά η αντιβίωση. Η αντιβίωση χορηγείται μόνο στην περίπτωση που αναπτυχθεί παράλληλα και μικροβιακή λοίμωξη, όπως ωτίτιδα, βρογχίτιδα, πνευμονία, αλλά και στην περίπτωση αυτήν θα το κρίνει ο παιδίατρος και μόνο.

5. Οι ασθενείς με συμπτώματα γρίπης πρέπει να λαμβάνουν αντι-ιικά φάρμακα.

Αλήθεια. Η γρίπη είναι μια ιογενής νόσος, η οποία συνήθως είναι «αυτοπεριοριζόμενη». Τα αντι-ιικά φάρμακα συστήνονται για ασθενείς με σοβαρή νόσηση από τον ιό της γρίπης και σε όλους όσοι θεωρούνται ασθενείς υψηλού κινδύνου με υποκείμενα νοσήματα. Σε ό,τι αφορά τα παιδιά, ο παιδίατρος θα δώσει τις σχετικές συστάσεις αναφορικά με τη λήψη αντι-ιικού φαρμάκου εφόσον το κρίνει αναγκαίο.

6. Το αντιγριπικό εμβόλιο δεν προστατεύει ικανοποιητικά από τη γρίπη.

Αλήθεια. Το εμβόλιο κατά του ιού της γρίπης συνεχίζει να αποτελεί το σημαντικότερο προληπτικό μέτρο ενάντια στην εποχική γρίπη. Εφόσον περιέχει τα στελέχη της γρίπης που «κυκλοφορούν» τη συγκεκριμένη περίοδο παρέχει προστασία κατά 60% έως 70%. Επίσης το εμβόλιο προλαμβάνει τις σοβαρές επιπλοκές σε όσους τυχόν νοσήσουν, ειδικά στα άτομα με υποκείμενα νοσήματα με προδιάθεση για επιπλοκές. Με άλλα λόγια, και όσοι έχουν κάνει το αντιγριπικό εμβόλιο είναι πιθανόν να αρρωστήσουν με γρίπη, αλλά δεν θα την «περάσουν» τόσο βαριά όσο θα την «περνούσαν» εάν ήταν τελείως αθωράκιστοι, χωρίς εμβόλιο. Δεν είναι τυχαίο ότι από τα σοβαρά περιστατικά που εισήχθησαν σε ΜΕΘ στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια, λόγω γρίπης, το 99% αφορούσε ανεμβολίαστα άτομα.

7. Το εμβόλιο είναι αποτελεσματικό, αλλά όταν το κάνει κάποιος τον Οκτώβριο.

Μύθος. Ο εμβολιασμός συστήνεται κάθε χρόνο κατά το χρονικό διάστημα Οκτωβρίου-Νοεμβρίου. Χρειάζονται περίπου δύο εβδομάδες από τον εμβολιασμό ώστε ο οργανισμός να δημιουργήσει προστατευτικά αντισώματα για τη γρίπη. Παρόλο που ο καλύτερος χρόνος για εμβολιασμό είναι η περίοδος Οκτωβρίου-Νοεμβρίου, μπορεί κάποιος να εμβολιαστεί και αργότερα, εάν ανήκει στις ευπαθείς ομάδες και για κάποιον λόγο δεν εμβολιάστηκε έγκαιρα. Για αυτό οι ειδικοί απευθύνουν τον τελευταίο μήνα έκκληση για εμβολιασμό προς τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού: με δεδομένο ότι το κύμα της γρίπης θα υποχωρήσει μετά τον Μάρτιο, ο εμβολιασμός ακόμη και τον Φεβρουάριο μπορεί να προσφέρει σημαντική θωράκιση στον οργανισμό.

8. Σε κάθε περίπτωση, τα παιδιά δεν χρειάζονται αντιγριπικό εμβόλιο.

Μύθος. Τα παιδιά χρειάζονται αντιγριπικό εμβόλιο κάθε χρόνο οπωσδήποτε, εάν πάσχουν από χρόνια νοσήματα αναπνευστικού, καρδιολογικά, νευρολογικά ή αιματολογικά προβλήματα, και αν έχουν κάποιο νόσημα ή βρίσκονται σε θεραπεία που επηρεάζει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού τους συστήματος. Επίσης, ο παιδίατρος κρίνει κατά περίπτωση εάν κάποιο παιδί μπορεί να κάνει αντιγριπικό, π.χ. μωρά και βρέφη με μεγαλύτερα αδέλφια ή παιδιά που ξεκινούν από πολύ νωρίς τον παιδικό σταθμό. Επίσης πρέπει να θυμόμαστε ότι αν έχουμε άλλο άτομο υψηλού κινδύνου σε σπίτι με παιδιά ή αν π.χ. τα παιδιά τα προσέχουν σε ημερήσια βάση οι παππούδες τους, τότε τα παιδιά θα πρέπει να εμβολιάζονται κάθε χρόνο για τη δημιουργία τείχους προστασίας για το/τα άτομα αυτά.  Τα παιδιά μπορούν να εμβολιαστούν για τη γρίπη μετά την ηλικία των 6 μηνών. Βρέφη και παιδιά μέχρι 3 ετών κάνουν συνήθως τη μισή δόση εμβολίου (0,5ml), ενώ παιδιά άνω των 3 ετών (και ενήλικες) κάνουν ολόκληρη τη δόση. Σε περίπτωση μεγάλων επιδημιών ο εμβολιασμός των παιδιών μπορεί να κριθεί απαραίτητος από τις υγειονομικές αρχές για να μειωθεί η εξάπλωση της νόσου.

9. Η γρίπη είναι μία ίωση που περνά από μόνη της και σπάνια κάνει επιπλοκές.

Μύθος. Η γρίπη είναι μία από τις σοβαρές ιογενείς λοιμώξεις. Οι περισσότεροι υγιείς άνθρωποι ξεπερνούν τη γρίπη χωρίς να παρουσιάσουν άλλες επιπλοκές, μετά από μερικές ημέρες με υψηλό πυρετό, πονόλαιμο και πόνους στο σώμα και τις αρθρώσεις. Όσοι ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν βαριά και να εμφανίσουν επιπλοκές. Τα παιδιά όπως και οι ενήλικες, μπορούν να εμφανίσουν επιπλοκές από το κατώτερο αναπνευστικό. Για παράδειγμα, μπορεί να προκληθεί πνευμονία τόσο από τον ιό της γρίπης όσο και σε δεύτερο χρόνο από άλλα μικρόβια, με πιο σύνηθες τον πνευμονιόκοκκο. Τις περισσότερες φορές οι επιπλοκές είναι ήπιες, όπως ωτίτιδα, λαρυγγίτιδα, βρογχιολίτιδα και μικροβιακή πνευμονία. Λόγω υψηλού πυρετού, τα παιδιά που έχουν σχετικό ιστορικό ή προδιάθεση μπορεί να εμφανίσουν πυρετικούς σπασμούς. Πιο πολύ κινδυνεύουν τα παιδιά που πάσχουν από χρόνια νοσήματα, όπως πνευμονοπάθειες, συγγενείς καρδιοπάθειες, μεταβολικά νοσήματα, ανοσοανεπάρκειες καθώς και τα παιδιά που παίρνουν χρονίως ασπιρίνη. Τα συμπτώματα που θα μας ανησυχήσουν είναι τα εξής: αλλαγή στη διάθεση του παιδιού, υπνηλία, σπασμοί, δυσκολία στην αναπνοή, μυϊκή αδυναμία, σκούρα ούρα, επιμονή του πυρετού περισσότερο από 5-6 ημέρες, επανεμφάνιση ή έξαρση του πυρετού μετά από παροδική ύφεση.

10. Ό,τι και να κάνουμε, τα παιδιά θα κολλήσουν ίωση ή γρίπη.

Μύθος και αλήθεια. Η γρίπη μεταδίδεται με τον βήχα, το φτάρνισμα, την ομιλία, δηλαδή με όλους τους τρόπους με τους οποίους διασπείρονται οι ιοί στον αέρα με τη μορφή πολύ μικρών, αόρατων σταγονιδίων. Επίσης, μεταδίδεται έμμεσα όταν κάποιος αγγίζει αντικείμενα και επιφάνειες που έχουν μολυνθεί και στη συνέχεια πιάνει τα μάτια του, τη μύτη του, το στόμα του. Η μετάδοση των ιών του κρυολογήματος ακολουθεί τις ίδιες οδούς με τους ιούς της γρίπης: μέσω φταρνίσματος ή βήχα ή της επαφής με το σάλιο ή τις ρινικές εκκρίσεις ενός μολυσμένου ατόμου ή κατευθείαν αγγίζοντας μια μολυσμένη επιφάνεια. Όλες αυτές οι οδοί γίνονται… ταχείας κυκλοφορίας, όμως, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες και τον συγχρωτισμό.

11. Ακολουθώντας τους κανόνες υγιεινής, περιορίζουμε σημαντικά τις πιθανότητες να εκδηλώσουμε γρίπη.

Αλήθεια. Κατά την περίοδο αυξημένης κυκλοφορίας του ιού, όπως οι εβδομάδες που διανύουμε τώρα, σκόπιμο είναι να ακολουθούμε πιο αυστηρά τους κανόνες υγιεινής και αναπνευστικής υγιεινής όπως: αερίζουμε καλά τους χώρους τακτικά. Πλένουμε καλά τα χέρια μας προτού φάμε. Δεν βήχουμε ή φταρνιζόμαστε στα χέρια μας, αλλά στον αγκώνα μας. Χρησιμοποιούμε χαρτομάντιλα και τα απορρίπτουμε, και μετά πλένουμε τα χέρια μας ή χρησιμοποιούμε αλκοολούχο διάλυμα για τα χέρια. Ξεκουραζόμαστε και τρώμε σωστά. Δεν αφήνουμε τα άρρωστα παιδιά να πάνε στον παιδικό σταθμό ή το σχολείο ή γενικά τις δραστηριότητές τους. Απευθυνόμαστε στον γιατρό όταν εμφανίζονται σοβαρά συμπτώματα όπως δύσπνοια, πόνος στο στήθος, λιποθυμική τάση, ληθαργικότητα ή σύγχυση.