Συνήθως επενδύουμε πολλά στα Χριστούγεννα. Επηρεασμένοι από τις ταινίες και τα παραμύθια, θέλουμε όλα να είναι «τέλεια» τις γιορτές, τα όνειρά μας για «οικογενειακή ευτυχία και αγαλλίαση», όπως έγραφαν κάποτε και οι ευχετήριες κάρτες, να γίνουν μέσα στην εορταστική περίοδο πραγματικότητα, σαν να μας άγγιξε το μαγικό ραβδάκι επειδή το ημερολόγιο δείχνει 25 Δεκεμβρίου.
Ακόμα χειρότερα, αγχωνόμαστε μέσα σε δεκαπέντε μέρες για να κερδίσουμε τον χαμένο (ποιοτικό) χρόνο με τα παιδιά μας και να αναπληρώσουμε τις οικογενειακές στιγμές που δεν ζήσαμε όλον τον χρόνο. Το αποτέλεσμα, στην καλύτερη περίπτωση, προσποιητό και αφύσικο· στη χειρότερη, καταστροφικό.
Γονείς και παιδιά που υποδύονται την αγία οικογένεια γύρω από το εορταστικό τραπέζι έχοντας σπρώξει για λίγο κάτω από το χαλί νεύρα, παράπονα, ζήλιες, εκνευρισμό, επειδή έτσι επιτάσσει το χαρμόσυνο πνεύμα των ημερών. Είναι αυτό που ο ψυχολόγος και καθηγητής της οικογενειακής κοινωνικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, δρ Γουίλιαμ Ντόχερτι, ονομάζει «Μεγάλες Προσδοκίες των Χριστουγέννων». Όλη την υπόλοιπη χρονιά δηλαδή οι περισσότεροι γνωρίζουμε ότι πρέπει να δουλέψουμε πάνω στη σχέση με τον σύντροφο και τα παιδιά μας για να πετύχουμε καλύτερη επικοινωνία. Αντίθετα, την περίοδο των Χριστουγέννων περιμένουμε πως η χαρά στο σπίτι θα μας δοθεί ως διά μαγείας σε οικογενειακή συσκευασία δώρου.
Mες στους δυσοίωνους καιρούς που διανύουμε, υπάρχουν τρόποι να ευχαριστηθούμε οικογενειακώς τα φετινά Χριστούγεννα
Τελετουργικό Χριστουγέννων. Κάθε οικογένεια έχει το δικό της τελετουργικό Χριστουγέννων, από το πότε δηλαδή θα στολίσουμε το δέντρο και θα φτιάξει η μαμά ή η γιαγιά μελομακάρονα μέχρι το πότε θα ανοιχτούν τα δώρα, παραμονή Χριστουγέννων ή Πρωτοχρονιά, και τι θα σερβιριστεί στο τραπέζι, γαλοπούλα με γέμιση ή ψητό χοιρινό κρέας. Ο οικογενειακός αυτός κώδικας των γιορτών, ένα καλειδοσκόπιο από γεύσεις, μυρωδιές, αναμνήσεις από παλαιότερες γιορτές, δεν είναι ρουτίνα αλλά «δίχτυ ψυχολογικής ασφαλείας», όπως περιγράφουν οι ειδικοί, ιδίως σε εποχές δύσκολες σαν τις τωρινές. Σύμφωνα με έρευνα του Αμερικανού ψυχιάτρου δρα Στίβεν Γουόλιν, ο οποίος επί σειρά ετών μελέτησε τη σημασία του εορταστικού τελετουργικού σε υγιείς και δυσλειτουργικές οικογένειες, «η τήρηση οικογενειακών συνηθειών στις γιορτές δίνει μιαν αίσθηση επαφής, σταθερότητας και ταυτότητας στα μέλη της οικογένειας». Αρκεί, βέβαια, όπως υπογραμμίζει ο ειδικός, να μη φτάνουμε στα όρια της τυπολατρίας και του ψυχαναγκασμού, αλλά να προσαρμόζουμε τον εορταστικό κώδικα της οικογένειας ανάλογα με την εξέλιξη των μελών και τις εποχές, ώστε να βιώνουμε αληθινά τα Χριστούγεννα και όχι να υποδυόμαστε ρόλους. Ας μη μιζεριάζουμε, λοιπόν, που θα στολίσουμε πάλι το ίδιο δέντρο με τα ίδια στολίδια επειδή δεν έχουμε χρήματα να πάρουμε καινούργιο χριστουγεννιάτικο ντεκόρ, αλλά ας δούμε εκείνα τα φθαρμένα φωτάκια-αγιοβασιλάκια από τα πρώτα Χριστούγεννα του 10χρονου σήμερα Μιχάλη ως σελίδα της δικής μας χριστουγεννιάτικης ιστορίας.
Περικοπές δαπανών, όχι στιγμών. Ή πώς να τα βγάλουμε πέρα φέτος τα Χριστούγεννα χωρίς να καταστραφούμε (κι άλλο) οικονομικά. Τα πράγματα –μέσα στη δυσκολία τους– είναι απλά. Η οικογένεια και τα παιδιά μας ξέρουν ότι τους αγαπάμε. Αν δεν το ξέρουν ήδη, με το να ξοδέψουμε πολλά λεφτά (που έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε) για χριστουγεννιάτικα δώρα, δεν πρόκειται να το διορθώσει αυτό. Στους δυσοίωνους καιρούς για την τσέπη μας, «συνήθως τα παιδιά, με αφορμή τις γιορτές και την επερχόμενη εμφάνιση του Άγιου Βασίλη, επηρεασμένα από τις διαφημίσεις, ζητούν δώρα ακριβά. Όταν αυτό συμβαίνει, οι γονείς καμιά φορά πιέζονται οικονομικά προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των παιδιών», σύμφωνα με την ψυχολόγο-θεραπεύτρια οικογένειας (MSc), κ. Ελένη Παπαδομαρκάκη. Ίσως δεν μπορείτε να χαρίσετε στα παιδιά σας τον ουρανό με τα άστρα, χαρίστε τους όμως το δώρο της προσοχής: τα δεκαπέντε, τριάντα λεπτά που θα αφιερώσετε για να φτιάξετε μαζί με το παιδί σας ένα παζλ αξίζουν περισσότερο από το πιο ακριβό hi tech ηλεκτρονικό παιχνίδι. Εστιάζουμε σε αυτό που μπορούμε να διαθέσουμε, μιλάμε στα παιδιά για τη σημασία του δώρου και της προσφοράς, φτιάχνουμε χειροποίητα δώρα μαζί, αποφεύγουμε τα εμπορικά κέντρα για τις χριστουγεννιάτικες βόλτες και προτιμάμε ανοιχτούς χώρους και πάρκα (χωρίς μικρόβια και βιτρίνες-σειρήνες), μουσεία (συνήθως διοργανώνουν γιορτινά χάπενινγκ και έχουν δωρεάν είσοδο για τα παιδιά), οργανώνουμε εορταστικό πικ νικ με χειροποίητα σνακ αντί για οικογενειακό γεύμα στο εστιατόριο όπως παλιά, δεν ακυρώνουμε το ρεβεγιόν με φίλους στο σπίτι επειδή φέτος δεν «βγαίνουμε» οικονομικά, αλλά οργανώνουμε εορταστική βραδιά-ρεφενέ με τους καλεσμένους μας.
Αυθεντικότητα. Η ζωή δεν είναι διαφημιστικό σποτάκι με μουσική υπόκρουση τα Τρίγωνα Κάλαντα, αναμμένο τζάκι και στολισμένο έλατο με ένα βουνό δώρα από κάτω, μια χαρωπή νοικοκυρά που σερβίρει γαλοπούλα σε δυο όμορφα παιδιά με ροδαλά μαγουλάκια κι έναν βγαλμένο από πασαρέλα γελαστό μπαμπά στο πλάνο να «δένει» το κάδρο των χαρμόσυνων ημερών. Σταματήστε να προσπαθείτε όλη την ώρα να στήσετε το ιδανικό σκηνικό των γιορτών, όπως το έχετε πλάσει στο μυαλό σας εσείς ή το μάρκετινγκ. Εντάσεις, συζυγικά καβγαδάκια και εορταστικά μαλλιοτραβήγματα μεταξύ αδελφών για το ποια θα πρωτοπαίξει με το τροχόσπιτο της Μπάρμπι είναι στο πρόγραμμα ακόμα και τα Χριστούγεννα. Αληθινή οικογένεια είστε, όχι πλάνο από τους Γουόλτονς. Δεν είστε υποχρεωμένοι να εκπέμπετε όλο το δεκαπενθήμερο λάμψη, θετικά συναισθήματα και ζεστασιά, αν δεν το νιώθετε, από φόβο και ενοχή μήπως χαλάσετε το περίφημο πνεύμα των Χριστουγέννων. Μικροί-μεγάλοι είστε άνθρωποι (στους δύσκολους καιρούς της κρίσης), όχι κομπάρσοι σε χολιγουντιανό φιλμ.
Πατήστε το off και θυμηθείτε με τα παιδιά πώς ήταν τα δικά σας Χριστούγεννα χωρίς υπολογιστές/κονσόλες/έξυπνα κινητά/υπερβολική δόση τεχνολογίας. Κατεβάστε από το ράφι τα επιτραπέζια και παίξτε όλοι μαζί έναν γύρο 31 με φασόλια, όπως κι εσείς κάποτε με τον δικό σας παππού και τη γιαγιά.
Time out. Μέσα στον πανικό των γιορτών και το άγχος «να περάσουν καλά τα παιδιά» είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι, αφιερώνοντας λίγο χρόνο στον εαυτό μας, νιώθουμε πιο ευχάριστα και ήρεμα, άρα τελικά θα λειτουργήσουμε καλύτερα και ως γονείς. Δεν χρειάζεται κάτι πολυέξοδο και χρονοβόρο: αρκεί ένας καφές με μια φίλη, να χαθούμε για λίγο στην πλοκή ενός αστυνομικού μυθιστορήματος, ή απλώς ένας μεσημεριανός υπνάκος. Μετά το προσωπικό time out, θα γυρίσουμε πιο ορεξάτοι στις εορταστικές ασχολίες με τα παιδιά.
Hμερολόγιο ευγνωμοσύνης. Σημειώνετε καθημερινά πέντε πράγματα για τα οποία νιώθετε ευγνώμονες, από το κλασικό αλλά καθόλου αυτονόητο ότι είστε υγιείς, μέχρι πως σας πέτυχε η βασιλόπιτα ή ότι δεν σας κουβαλήθηκε για τις γιορτές εκείνη η εκνευριστική θεία. Σύμφωνα με έρευνες, η έκφραση ευγνωμοσύνης κάνει καλό στην ψυχική υγεία, καταπολεμά την αϋπνία, μειώνει την πιθανότητα κατάθλιψης, μας κάνει πιο ευγενικούς προς τα παιδιά και τους συντρόφους μας καθώς στέλνει στον εγκέφαλό μας το μήνυμα «πάλι καλά, θα μπορούσαν να ήταν τα πράγματα χειρότερα».
Γιορτές, έτσι χωρίς πρόγραμμα Διακοπές είναι, αφήστε στην άκρη τους κανόνες και το ωρολόγιο πρόγραμμα που τηρείτε με στρατιωτική πειθαρχία την υπόλοιπη χρονιά για να τα στριμώξετε όλα. Αποδεχτείτε ότι μες στις γιορτές τα παιδιά θα κοιμηθούν πιο αργά, θα φάνε περισσότερα γλυκά, θα δουν πιο πολλή τηλεόραση, η ώρα του ύπνου και οι συνήθειες του φαγητού θα ανατραπούν, δίνοντας τη θέση τους στο «απαγορευμένο» σνακ, στην τεμπελιά, στο απρόοπτο.
Πείτε όχι. Μη φοβάστε να βάλετε όρια, για σας και την οικογένειά σας, ώστε να μη σας παρασύρει ο φρενήρης ρυθμός των γιορτών. Όχι στα υπερβολικά στολίδια/δώρα/τραπεζώματα/καλέσματα/εξόδους/ταξίδια αν δεν μπορείτε και δεν το νιώθετε. Αναζητήστε στο «λίγα και καλά» και στο αρχαιοελληνικό «μέτρον» την ουσία και την πραγματική απόλαυση των γιορτών. Βάλτε ρεαλιστικούς στόχους και μην περιμένετε θαύματα. Οι φετινές γιορτές μπορούν να είναι καλές, όχι απαραίτητα τέλειες. Όσο για τα υπόλοιπα, υπάρχουν πάντα και τα επόμενα Χριστούγεννα.
