Με πόση ασφάλεια μπορεί ένα παιδί να «σερφάρει» στο internet στην εποχή των social media; Ποιοι κίνδυνοι καραδοκούν ακόμα και από μια απλή ανάρτηση φωτογραφιών τους στο facebook; Είναι ασφαλές οι ίδιοι οι γονείς να ανεβάζουν φωτογραφίες των παιδιών τους στο internet; Ποιες είναι οι «παγίδες» στις οποίες μπορεί να πέσει ένας αθώος χρήστης; Ο εθισμός στο internet είναι δυνατόν να οδηγήσει ακόμα και σε αυτοκτονίες ανηλίκων;

Και, τέλος, με ποιον τρόπο μπορούν οι γονείς να προστατέψουν τα παιδιά τους; Απαντήσεις σ’ αυτά τα καυτά, καθημερινά ερωτήματα και σε άλλα πολλά, μας έδωσε ο προϊστάμενος της Υποδιεύθυνσης  Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Υπηρεσίας Οικονομικής Αστυνομίας και Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, αστυνομικός διευθυντής Μανώλης Σφακιανάκης, άνθρωπος με μεγάλη αναγνώριση και με πολλές επιτυχίες στο ενεργητικό του, τόσο ως προς την πρόληψη όσο και ως προς την αντιμετώπιση των εγκλημάτων στο Διαδίκτυο.

Ποιοι είναι σήμερα οι κίνδυνοι για τα παιδιά που ολοένα και περισσότερο εξοικειώνονται με το internet και τα sοcial media από πολύ μικρή ηλικία;
Παιχνίδια, ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης, διαδικτυακός τζόγος και διαδικτυακή μάθηση είναι μόνο μερικά από τα αντικείμενα που κάνουν ένα παιδί να προσκολλάται με τις ώρες μπροστά από την οθόνη ενός υπολογιστή και παράλληλα να βρίσκεται εκτεθειμένο στους κινδύνους που ελλοχεύουν. Ένας από τους πλέον διαδεδομένους κινδύνους αφορά στη δημοσιοποίηση προσωπικών στοιχείων (φωτογραφίες, βίντεο κ.λπ.) ιδιαίτερα σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Κατά την περιήγησή τους στο internet τα παιδιά μπορεί να έρθουν σε επαφή με υλικό πορνογραφικού ή/και ρατσιστικού / βίαιου περιεχομένου. Η πλειονότητα των παιδιών χρησιμοποιούν σε μεγάλο βαθμό τα chat rooms και γενικότερα τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Το είδος αυτό επικοινωνίας  μπορεί να τους φέρει σε επαφή με άτομα που θα προσπαθήσουν με κάθε τρόπο να εισβάλουν στην προσωπική τους ζωή (παιδόφιλοι / παιδεραστές) παρενοχλώντας τα σεξουαλικά. Παράλληλα υπάρχει ο κίνδυνος να πέσουν θύματα εκφοβιστικής συμπεριφοράς (cyberbullying), ένα φαινόμενο που γνωρίζει ιδιαίτερη αύξηση τον τελευταίο καιρό στους κόλπους των σχολείων, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο. Τα διαδικτυακά παιχνίδια μοιάζουν ιδιαίτερα ελκυστικά στα μάτια των μικρών παιδιών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να παίζουν με απομακρυσμένους χρήστες.

Υπάρχει και ο κίνδυνος οικονομικής εκμετάλλευσης παιδιών;
Βεβαίως. Τα παιδιά μπορεί να πέσουν θύματα on-line οικονομικής απάτης (νιγηριανές απάτες, ισπανικό λόττο), όπου ο δράστης θα τα δελεάσει και θα προσπαθήσει να αποσπάσει στοιχεία, οικονομικής κυρίως υφής (αριθμός και pin πιστωτικής κάρτας), για να τα χρησιμοποιήσει στη συνέχεια με κακόβουλο τρόπο. Υπάρχει όμως και η περίπτωση τα παιδιά να εμπλακούν σε on-line παράνομες δραστηριότητες (π.χ. οn-line τζόγος) ή να εκτεθούν σε κακόβουλο λογισμικό (π.χ. ιοί, trojan horses)· και όλα αυτά λόγω έλλειψης γνώσης.

Τι θα πρέπει να προσέξουν οι γονείς των παιδιών που «σερφάρουν» καθημερινά στο internet και με ποιον τρόπο είναι δυνατός ο καλύτερος έλεγχος;
Ο εθισμός στο internet δημιουργεί ψυχολογικά αλλά και σωματικά προβλήματα. Η παρατεταμένη απασχόληση [πέραν της μιάμισης (1½) ώρας σε καθημερινή βάση] μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση του ατόμου, σε παραμέληση των υποχρεώσεών του, σε αλλαγή της συμπεριφοράς του (επιθετικότητα), σε πονοκεφάλους και ξηρότητα στα μάτια, κι αυτά είναι μόνο μερικά από τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανίσει το εξαρτημένο άτομο, φτάνοντας κάποιες φορές και στο σημείο της δήλωσης πρόθεσης αυτοκτονίας. Η σωστή διαπαιδαγώγηση του παιδιού οδηγεί στη σωστή και με ασφάλεια χρήση του internet. Γονείς και παιδιά μπορούν να συντάξουν από κοινού ένα συμβόλαιο ασφαλούς πλοήγησης με κοινά αποδεκτούς όρους. Ο υπολογιστής θα πρέπει να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο και σε καμία περίπτωση στο δωμάτιό τους. Θα πρέπει να ενημερώνουμε το παιδί μας για τους κινδύνους που ελλοχεύουν μιλώντας του ανοιχτά γι’ αυτούς. Παράλληλα, στο εμπόριο κυκλοφορούν γονεϊκά φίλτρα. Όμως εμείς τονίζουμε πως σκοπός κάθε γονέα δεν είναι να παραμονεύει και να ελέγχει το παιδί του, αλλά να του δίνει τα σωστά θεμέλια από μικρή ηλικία, για να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία.

Τι ακριβώς σημαίνει «ασφαλές» internet;
Υπάρχει ασφάλεια στον κυβερνοχώρο; Με τη φράση «ασφαλές» internet θα μπορούσαμε να περιγράψουμε το internet απαλλαγμένο από όλο εκείνο το υλικό και τους ανθρώπους που στόχο έχουν να βλάψουν τον χρήστη πραγματοποιώντας κακόβουλες πράξεις. Το internet, όμως, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, απέχει πολύ από αυτό που μόλις προαναφέρθηκε. Κατ’ ουσίαν η ασφάλεια στο Διαδίκτυο είναι πάντα σχετική και ο πιο ασφαλής υπολογιστής είναι πάντα ο κλειστός υπολογιστής, σύμφωνα με την εμπειρία μου. Η μεγαλύτερη ασφάλεια που μας συνοδεύει κατά την πλοήγησή μας στο internet είναι η βαθιά γνώση γύρω από τους κινδύνους και η σωστή διαπαιδαγώγηση από μικρή ηλικία· στη συνέχεια ακολουθούν τα φίλτρα προστασίας.

Τι πρέπει να κάνει ένας γονιός όταν αντιληφθεί ότι το παιδί του εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από το Διαδίκτυο; Πού μπορεί να αποταθεί;
Εφόσον ο γονέας διαπιστώσει κάποιο από τα συμπτώματα που προαναφέραμε, μπορεί να απευθυνθεί στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πα­νεπιστημίου Αθηνών του Νοσοκομείου Παίδων «Π. & Α. Κυριακού» (Μεσογείων 24, 6ος όροφος). Η εκτεταμένη χρήση φωτογραφιών, που είναι πλέον μόδα, τόσο από τα παιδιά όσο και από τους ίδιους τους γονείς τους στο facebook εγκυμονεί κινδύνους και ποιους; Σίγουρα εγκυμονεί κινδύνους. Κατ’ αρχάς η εταιρεία facebook δεν παρέχει εγγύηση για τη μυστικότητα και την ασφάλεια των εφαρμογών και μπορεί να αλλάζει τους όρους χωρίς προειδοποίηση. Παράλληλα αποποιούμαστε των πνευματικών μας δικαιωμάτων για το περιεχόμενο που αναρτούμε. Αυτό σημαίνει ότι παύουμε να είμαστε οι αποκλειστικοί κάτοχοι και η εταιρεία μπορεί να το χρησιμοποιήσει καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Τα παιδιά δεν σκέφτονται πως το υλικό που αναρτούν μπορεί να τους δημιουργήσει προβλήματα στην εξεύρεση εργασίας στο μέλλον κι ότι κάποιος μπορεί να το χρησιμοποιήσει για να τα φέρει σε δύσκολη θέση.

Έχετε σημειώσει μεγάλες επιτυχίες τόσο στον εντοπισμό όσο και στη σύλληψη παιδεραστών. Ποιο είναι το προφίλ ενός παιδεραστή στη ζωή και στο Διαδίκτυο;
Οι παιδεραστές είναι συνήθως άτομα υπεράνω πάσης υποψίας που δεν διστάζουν να εκμεταλλευτούν τη θέση τους (υψηλόβαθμα στελέχη, γιατροί, ιερείς, εκπαιδευτικοί) αλλά και τη σχέση τους (συγγενείς) για να ικανοποιήσουν το αρρωστημένο πάθος τους. Πρόκειται δηλαδή για άτομα που χρήζουν ψυχιατρικής και ψυχολογικής παρακολούθησης. Πλησιάζουν τα παιδιά κυρίως μέσα από ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (social media). Από τις φωτογραφίες, τα βίντεο και τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας, που τα παιδιά απλόχερα και χωρίς δεύτερη σκέψη αναρτούν, αντλούν πληροφορίες για τα ενδιαφέροντα και το περιβάλλον τους και, αναπτύσσοντας καλές διαπροσωπικές σχέσεις μαζί τους, κερδίζουν την εμπιστοσύνη τους κι αρχίζουν να τους στέλνουν υλικό ερωτικού περιεχομένου ώστε στη συνέχεια να ανταποκριθούν κι εκείνα με τον ίδιο τρόπο.

Έχετε σημειώσει μεγάλες επιτυχίες στην αποτροπή αυτοκτονιών από εφήβους. Ποια είναι η πρόληψη για την αποφυγή τόσο ακραίων καταστάσεων;
Τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε σώσει 286 νέους συνανθρώπους μας που δήλωσαν στο internet την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν. Τα άτομα που οδηγούνται στην αυτοκτονία ως επί το πλείστον δεν μπορούν να αντέξουν το τέλος μιας ερωτικής σχέσης, τον θάνατο κάποιου δικού τους, τις οικονομικές δυσκολίες ή το ότι ο διαχειριστής τούς αποκλείει από κάποιο διαδικτυακό παιχνίδι. Η συζήτηση με τα παιδιά είναι που μας φέρνει πιο κοντά τους, μειώνει την ηλικιακή απόσταση και δίνει ερέθισμα στο παιδί για ερωτήσεις, λύνοντας παράλληλα τις όποιες απορίες του. Η καλύτερη  πρόληψη λοιπόν είναι η οικογενειακή γαλήνη και ζεστασιά.

Στη σημερινή εποχή της οικονομικής κρίσης έχουν αυξηθεί τα εγκλήματα που διαπράττονται μέσω internet;
Η δεδομένη οικονομική κατάσταση των τελευταίων μηνών έχει συμβάλει στην εφευρετικότητα και την παραβατικότητα των δραστών, με αποτέλεσμα να παρατηρείται έξαρση των οικονομικών κυρίως εξαπατήσεων (μικρές αγγελίες που απατηλά υπόσχονται αυξημένα κέρδη από το σπίτι σας ή που προσφέρουν εργασία στο εξωτερικό με υψηλές αποδοχές, πυραμιδικά συστήματα εργασίας, κληρονομιές και ισπανικά λόττο).