Αυτές τις μέρες μια μητέρα με ρώτησε πώς θα ήταν σωστό να απαντήσει  στην ερώτηση του μικρού της “Μαμά τι είναι εκλογές; Γιατί ψηφίζουμε;” Και ακολούθησαν και άλλες ερωτήσεις της.  “Να απαντήσουμε αν μας ρωτήσει τι ψηφίζουμε; Και αν φανατιστεί; Και αν το πει σε κάποιο άλλο παιδάκι;” 

Ομολογώ πως πριν από αυτές τις ανησυχίες της μητέρας  δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι η μέρα των εκλογών πλησιάζει. Στην τηλεόραση προβάλλονται διαφημιστικά σποτάκια, κάποια από αυτά μάλιστα έχουν ως πρωταγωνιστές μικρά παιδιά, γενικά όμως επικρατεί ένα περίεργο κλίμα, ένα… πάγωμα στον κόσμο! Θυμάμαι σαν παιδί να βιώνω τις παραμονές εκλογών σαν ένα μεγάλο τρελό πανηγύρι με τεράστιες διαφημιστικές αφίσες και σημαιάκια που κυμάτιζαν σε κάθε σπίτι ανάλογα με το κόμμα που επρόκειτο να ψηφιστεί. Σε κάθε ευκαιρία συγκέντρωσης οι άνθρωποι δε δίσταζαν να ανοίξουν πολιτική συζήτηση, να φωνάξουν, να μαλώσουν. Υπήρχε μια ένταση πάντα,  καθόλου ευχάριστη, αλλά υπήρχε. Σαν να την είχαν οι άνθρωποι ανάγκη…  Σκέφτομαι επίσης ότι η γενιά μας έχει συνδέσει τις εκλογές και με τις παλιές καλές ελληνικές ταινίες, όπως αυτή με τον Μαυρογιαλούρο να λέει «θα σας εξαφανίσουμε» ή αυτή με το δίδυμο Αυλωνίτη-Βασιλειάδου, το οποίο άφησε εποχή στον κινηματογράφο, να διασταυρώνει τα ξίφη του για χάρη της δημαρχίας, με  υποσχέσεις αξέχαστες όπως αυτή που δεν θα άφηναν «τα χελιδόνια να μας κουτσουλάνε όλη μέρα».

Θυμάμαι, επίσης, ότι διασκεδάζαμε με τις προεκλογικές συγκεντρώσεις όπου οι πολιτικοί μοίραζαν υποσχέσεις για όσα θα δώσουν, για όσα θα κάνουν. Γνωρίζαμε πως κάποια από αυτά που μας έλεγαν ήταν απλά λόγια, αλλά τα ακούγαμε και τα σατιρίζαμε μέσα σε ένα, παραδόξως, ευχάριστο κλίμα. Σήμερα ακούμε και έχουμε όλοι μια κούραση και μια απογοήτευση και οι περισσότεροι αισθάνονται και φόβο, γιατί, ενώ πίστευαν πραγματικά σε κάτι ή σε κάποιον, τελικά πάγωσαν με δυσάρεστες εκπλήξεις, με υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν, με νόμους που ψηφίστηκαν, με σκληρά μέτρα που ανέτρεψαν τελείως τη ζωή, την ψυχική τους ηρεμία, την προοπτική και το σχεδιασμό για το μέλλον. Σκέφτηκα, λοιπόν, πως σε ένα τέτοιο καθεστώς και σε μια χώρα που παλεύει να επιβιώσει η μόνη ελπίδα για το μέλλον είναι η σωστή πληροφόρηση των παιδιών μας. Μου φάνηκαν πολύ σημαντικές αυτές οι απορίες της μητέρας. Αισθάνθηκα μια… «πολιτική» ευθύνη (όπως θα έπρεπε να συμβαίνει στο Κοινοβούλιο) και μέσα μου ξύπνησε μια έντονη επιθυμία για συνεργασία. Κάλεσα την συνάδελφό μου Μαρία Ανεστοπούλου, ψυχοθεραπεύτρια ψυχοδυναμικής κατεύθυνσης, με πολύ μεγάλη εμπειρία στη θεραπεία παιδιών, έκανα μια ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί της και μοιράζομαι μαζί σας κάποιες από τις σκέψεις μας.

Οι ερωτήσεις των παιδιών έχουν διαφορετική σημασία σε κάθε ηλικία. Τα παιδιά που πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο είναι σπάνιο να ρωτήσουν, ή τέλος πάντων να τα απασχολήσει τόσο έντονα τι είναι οι εκλογές, εκτός αν βρίσκονται σε ένα περιβάλλον που αυτά τα θέματα συζητούνται με ένταση και πολύ συχνά. Αλλά και πάλι δεν θα ρωτήσουν γιατί θα έχουν απορία σε σχέση με τις εκλογές καθαυτές, παρά μόνο γιατί αισθάνονται ότι είναι κάτι που απασχολεί πολύ το περιβάλλον τους. Θα ήταν σημαντικό να διερευνήσουμε το γιατί μας κάνουν ερωτήσεις και να τους απαντήσουμε με υπομονή και πολύ απλά λόγια. Να μπούμε στον κόσμο τους, αυτόν της φαντασίας και των παραμυθιών και να τους εξηγήσουμε ότι η χώρα μας έχει ανάγκη από κανόνες, σαν αυτούς που επικρατούν και στο σπίτι μας, για να μπορούμε να απολαμβάνουμε όλοι την μεταξύ μας ζωή χωρίς να βλάπτουμε τον διπλανό μας. Να τους μιλήσουμε για τη Δημοκρατία και να τους εξηγήσουμε ότι για την διασφάλισή της, όπως στο σπίτι είναι υπεύθυνοι ο μπαμπάς και η μαμά, στην Ελλάδα (και στις περισσότερες χώρες) γίνονται εκλογές, για να διαλέξουμε τους ανθρώπους που πιστεύουμε ότι μπορούν να συζητήσουν και να αποφασίσουν καλύτερα για όλους μας, δηλαδή για το πώς θα γίνονται κάποια σημαντικά πράγματα που έχουν σχέση με την καθημερινή ζωή μας, όχι για πάντα, αλλά για κάποιο χρονικό διάστημα.

Από την άλλη, τα παιδιά που βρίσκονται στο δημοτικό εστιάζουν περισσότερο στο κόμμα. «Μαμά ο μπαμπάς του φίλου μου ψηφίζει το τάδε κόμμα, εμείς τι ψηφίζουμε;» Δεν τα ενδιαφέρει, βέβαια, το κόμμα με την ενήλικη έννοια, αλλά μόνο σε σχέση με τη διαφοροποίηση ή την μίμηση. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να εξηγήσουμε στα παιδιά, και εδώ, τι είναι εκλογές, δημοκρατία και φυσικά το πολιτικό κόμμα, με απλά λόγια, και να είμαστε ανοιχτοί σε ερωτήσεις, χωρίς να παίρνουμε θέση του τύπου “εμείς δεν ψηφίζουμε αυτό που ψηφίζει ο μπαμπάς του τάδε γιατί είναι κακό”. Αντίθετα, θα πρέπει να τονίσουμε πως δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια άποψη, γι αυτό αυτοί που συμφωνούν στα περισσότερα μαζεύονται όλοι μαζί και φτιάχνουν μία ομάδα που τη λένε «κόμμα» και προσπαθούν να πείσουν κι άλλους ανθρώπους ώστε να γίνουν περισσότεροι. Ότι ο καθένας έχει δικαίωμα να επιλέγει όποιο κόμμα τον εκφράζει και ότι η επιλογή της ψήφου είναι προσωπική και μυστική. Αν κάποιος, πάλι, επιθυμεί να την μοιραστεί με κάποιον άλλον μπορεί να το κάνει αλλά γενικά θα πρέπει να σεβόμαστε τις επιλογές των άλλων ακόμα και όταν δεν είναι ίδιες με τις δικές μας.

Τα παιδιά, μεγαλώνοντας, κατά την είσοδο τους στην εφηβεία, κάνουν όλο και πιο συνειδητές ερωτήσεις,  ακούνε με περισσότερη προσοχή τους μεγάλους. Σε αυτή τη φάση είναι πολύ σημαντικό να μην τα αφήνουμε απλούς θεατές, αλλά να τους δίνουμε χρόνο και χώρο ώστε να ερευνήσουν μαζί μας τον κάθε υποψήφιο και το κάθε κόμμα,να παρακολουθούμε μαζί τους ποικίλες  εκπομπές στην τηλεόραση ή ειδήσεις στο internet, και να συζητάμε πάνω σε αυτές, Έτσι θα διδαχτούν πώς να παίρνουν αποφάσεις μέσα από την ανάλυση των πληροφοριών που τους δίνονται.

Δυστυχώς, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού μας συστήματος δεν υπάρχει, ούτε υπήρξε ποτέ ορθή διδασκαλία της αγωγής του πολίτη, με το μάθημα της κοινωνικής και πολιτικής αγωγής να μπαινοβγαίνει στο πρόγραμμα και όταν διδάσκεται (συνήθως από φιλολόγους και όχι από πολιτικούς επιστήμονες), να θεωρείται δευτερεύον. Συναντώ δε πολλά παιδιά που τελειώνουν το σχολείο χωρίς να γνωρίζουν την κυβέρνηση του τόπου τους αλλά και τα φλέγοντα θέματα της επικαιρότητας, με αποτέλεσμα, όταν καλούνται να ψηφίσουν στα 18 τους είτε να μην ψηφίζουν καθόλου είτε να μην έχουν δομημένη άποψη. Γι αυτό χαίρομαι όταν ακούω γονείς να εκφράζουν την αγωνία τους σε σχέση με τις απορίες των μικρών τους, και βασικά χαίρομαι με τις απορίες τις ίδιες γιατί αποτελούν δομικά υλικά με τα θα χτίσουν τις γνώσεις αλλά και τον τρόπο σκέψης των παιδιών από νωρίς. Ελπίζω πως αυτός ο τρόπος σκέψης θα οδηγήσει στην ανεξαρτησία και την κριτική σκέψη, που είναι πολύτιμα εφόδια στην ανάπτυξη ελεύθερης βούλησης και ελεύθερης επιλογής.

Και τέλος, το πιο σημαντικό. Για να νιώσουν ολοκληρωμένοι πολίτες και για να ψηφίσουν σωστά ως μελλοντικοί ενεργοί πολίτες, τα παιδιά μας θα πρέπει να κατανοήσουν αληθινά τι είναι καλό και τι δίκαιο! Πως όμως θα το κατανοήσουν; Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως τα παιδιά, όπως μου τόνισε και η Μαρία Ανεστοπούλου, «ταυτίζονται με αυτό που είναι οι γονείς και όχι με αυτό που λένε!». Μου έφερε δε και ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας μικρής που είχε θυμώσει με την μητέρα της και της είπε «μπορεί να λες πως είσαι σοσιαλίστρια αλλά κατά βάθος είσαι δικτάτορας»! Μοιάζει αστείο, είναι όμως σοβαρό, τα παιδιά όντως κατανοούν τη στάση μας και βλέπουν πολύ καθαρά!  Οφείλουμε, λοιπόν να είμαστε συνεπείς στις πολιτικές, αλλά και γενικά, απόψεις και συμπεριφορές μας και για να γίνει αυτό θα πρέπει να είμαστε και εμείς οι ίδιοι συνειδητοποιημένοι, ενημερωμένοι και πολύ προσεκτικοί σε σχέση με την ψήφο μας. Ας πάρουμε ένα λεπτό να σκεφτούμε τι είναι οι εκλογές και πόσο σημαντικό είναι το δικαίωμα μας να ψηφίσουμε. Κάθε ερώτηση των παιδιών μας σε σχέση με τις εκλογές, όπως και όλες οι ερωτήσεις τους φυσικά, είναι καλοδεχούμενη. Ας μην ξεχνάμε πως ψάχνοντας μαζί τους τις απαντήσεις, έχουμε την ευκαιρία να τα βοηθήσουμε να γίνουν παραγωγικά και αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί, πώς να το κάνουμε, μέσα από αυτά παράγεται και το μέλλον μας.

Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος, ομαδική- οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια. Θα τη βρείτε στο http://kaleidoskopiopsychis.blogspot.gr/