Ανάμεσα στο τάισμα, την αλλαγή πάνας, το μαγείρεμα και τη δουλειά, οι μαμάδες βρίσκουν χρόνο για μια βόλτα σε blog, fora, σελίδες και γκρουπ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μια μεγάλη online κοινότητα μητέρων μοιράζεται εμπειρίες και συμβουλές, καμαρώνει, δακρύζει και συχνά…καυγαδίζει.

Ανάγκη για επικοινωνία

Το βασικότερο στοιχείο που ενώνει όλες τις μαμάδες στο διαδίκτυο είναι η ανάγκη για επικοινωνία και μοίρασμα των εμπειριών τους. Είναι πολύ βασικό για μια γυναίκα που μπαίνει στο ταξίδι της μητρότητας να νιώθει τη σιγουριά της παρουσίας πολλών άλλων «ομοιοπαθουσών», με τις οποίες έχει σίγουρα κοινά βιώματα. Το να διαβάζεις ότι δεν είσαι μόνη και ότι και άλλες μητέρες πέρασαν ό,τι περνάς και εσύ με την κύηση, τον τοκετό, τη λοχεία, την κατάθλιψη, το θηλασμό, τον απογαλακτισμό, τον ύπνο, το σχολείο, σε κάνει να αισθάνεσαι μέλος μιας μεγάλης ομάδας και να αντιμετωπίζεις ευκολότερα τις δυσκολίες.Το ίδιο συμβαίνει και με θέματα που αφορούν στη λοιπή καθημερινόητητα, όπως για παράδειγμα στους συζύγους, στις πεθερές, στα εργασιακά, στη μαγειρική, στα διάφορα χόμπι. Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα από διαδικτυακές ομάδες δημιουργήθηκαν ουσιαστικές φιλίες, καθώς ήρθαν κοντά γυναίκες που βρίσκονταν στην ίδια φάση ζωής με κοινούς τόπους επικοινωνίας.
Η ψυχολόγος κ. Φιλιώ Τσουκάλα αναφέρει ότι «οι έγκυες και οι νέες μητέρες καταφεύγουν στο διαδίκτυο καταρχάς για πληροφόρηση, που είναι μεγάλη και συχνά βοηθητική. Επίσης, αυτός ο τρόπος επικοινωνίας έχει δημιουργήσει ένα νέο είδος κοινωνικοποίσης σε όλους τους νέους ανθρώπους. Μέσα από τις μαμαδοσελίδες, μια μητέρα βρίσκει παρέα που είναι σε αντίστοιχη φάση ζωής, προσβάσιμη κάθε στιγμή, στο σπίτι ή στη δουλειά, συχνά δε σε μια περίοδο της ζωής της κατά την οποία η δυνατότητα μετακίνησης είναι περιορισμένη. Τέλος, μπορεί εύκολα να εξυπηρετήσει την ψυχολογική ανάγκη της αποδοχής και του «ανήκειν» σε μια ομάδα, ενώ, θεωρητικά τουλάχιστον, έχει τη δυνατότητα επιλογής αυτής της ομάδας, άρα και τη δυνατότητα ελέγχου, ενώ την οικογένεια, ακόμα και το παιδί που γεννιέται, δεν το διαλέγουμε».

Ανάγκη για έκφραση

Η δημοσιογράφος Στέλλα Κάσδαγλη λέει στο Τaλκ ότι το koilitsa.com, το μπλογκ που ξεκίνησε να γράφει ως έγκυος και συνέχισε ως μαμά τη βοήθησε να τη βγάλει σχετικά καθαρή μέσα σ’ αυτή τη σαρωτική μεταμόρφωση που φέρνει μαζί της η μητρότητα. «Το γεγονός ότι έβαζα τις σκέψεις και τα συναισθήματά μου σε όση τάξη χρειαζόταν για να τις συνθέσω σε ένα κείμενο με ειρμό και λόγο ύπαρξης, με βοήθησε να πάρω απόσταση από αυτά και να μην τους επιτρέψω να με καταπιούν αμάσητη, να βγω με τον τρόπο μου εκεί έξω και να συνειδητοποιήσω ότι υπάρχουν ένα σωρό άνθρωποι που περνάνε τις ίδιες χαρές και τα ίδια ζόρια, καθώς επίσης κι ένας άλλος, ίσως μεγαλύτερος, σωρός, που δεν τα περνάει καθόλου με τον ίδιο τρόπο που τα πέρασα εγώ, κι ότι αυτό είναι απολύτως ΟΚ για όλους και κάνει τον κόσμο και τη ζωή λίγο ακόμα πιο ενδιαφέροντα». Από την άλλη, αυτή η διαδικασία την έκανε να συνειδητοποιήσει ότι το blogging ειδικά και το ίντερνετ γενικότερα  έχουν αλλάξει αρκετά τον τρόπο που λέμε τη γνώμη μας και επικοινωνούμε. Στο απυρόβλητο, η κάθε μαμά πίσω από την ανωνυμία της ή απλώς πίσω από την οθόνη του υπολογιστή της, μπορεί να συντάσσει με πολύ μεγαλύτερη άνεση πύρινα ποστ υπέρ του θηλασμού, καταδικαστικούς δεκάρικους για όσες κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι με τα παιδιά τους, για όσες δεν κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι με τα παιδιά τους, για όσες επιστρέφουν στο μήνα πάνω στη δουλειά, για όσες μένουν στο σπίτι, για όσες τόλμησαν να γεννήσουν με καισαρική ή για όσες τόλμησαν να υποστηρίξουν ότι βίωσαν έναν οργασμικό τοκετό. Κι αυτή η τάση, σε μια τόσο κρίσιμη, φορτισμένη με ορμόνες φάση της ζωής μας και για ένα τόσο σημαντικό θέμα όσο η μητρότητα, μπορεί να κάνει τη βοήθεια πίεση, την επικοινωνία ανταγωνισμό και την κοινότητα ζούγκλα.

Ανάγκη για καυγά

Πραγματικά, ιδιαίτερα ενδιαφέρον σημείο των online κοινοτήτων μαμάδων είναι οι έντονοι καυγάδες, το διαδικτυακό «ξεκατίνιασμα». Η συζήτηση μπορεί να πάρει φωτιά από το πιο απλό σχόλιο (εσείς πόσο αλάτι βάζετε στο φαγητό;) και να οδηγήσει σε ψηφιακό μαλλιοτράβηγμα στο οποίο must θέματα είναι κυρίως ο θηλασμός, η χορήγηση ξένου γάλακτος και η καισαρική,  η συγκατάκλιση, η ονοματοδοσία, η θρησκεία, τα εμβόλια ή τα αντιβιοτικά. Μάλιστα αυτές οι συγκρούσεις υποστηρίζονται από ένα κλίμα αγέλης «την πέφτουμε ομαδικά σε κάποια που διαφοροποιείται» και σίγουρα οι περισσότερες μητέρες θα ήταν λιγότερο επικριτικές σε μία δια ζώσης αντιπαράθεση με μία φίλη τους.  Πέραν, πάντως, του ότι η αγένεια και η επιθετικότητα είναι και πολιτισμικά στοιχεία των Ελλήνων, όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε καθημερινά, όπως αναφέρει η κ. Τσουκαλά, «η συμφωνία σε όλες σχεδόν τις λεπτομέρειες γύρω από τον τοκετό, τον θηλασμό, τον ύπνο και τη φροντίδα του παιδιού είναι το ενοποιητικό στοιχείο στις διαδικτυακές ομάδες. Οι επιλογές αυτές αποκτούν μεγάλη σημασία και συμπυκνώνουν αξίες όπως η μητρική αγάπη, η επάρκεια, η υγεία και η ασφάλεια του βρέφους. Επομένως η διαφωνία σε αυτούς τους τομείς βιώνεται ως επίθεση στην ταυτότητα και στη συνοχή της ομάδας. Ταυτόχρονα η διαφοροποίηση ως προς τα παραπάνω βιώνεται και ως επίθεση προς ένα βρέφος ή νήπιο, για το οποίο τα μέλη της ομάδας αισθάνονται υπεύθυνα. Άρα, ως μητέρες και αυτές δικαιούνται ή και οφείλουν να εκφράσουν τη γνώμη τους, να επιμείνουν σε αυτήν, ακόμα και να επιτεθούν ή να προσβάλουν τη μητέρα του παιδιού, προκειμένου να το προστατεύσουν».
Η κ.Τσουκαλά συνεχίζει εξηγώντας ότι στην εποχή μας οι άλλες ταυτότητες πολλών γυναικών υποχωρούν ή υποτιμούνται. Η εργασία λείπει ή κακοπληρώνεται, η κοινωνική ζωή περιορίζεται, η αίσθηση του πολίτη βιώνεται τραυματικά. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «μέσα σε αυτό το αβέβαιο κοινωνικό περιβάλλον έχουμε την αίσθηση ότι τουλάχιστον στα θέματα της μητρότητας έχουμε τον έλεγχο, μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα σχεδόν τέλεια, ότι μπορούμε για κάτι να είμαστε πραγματικά περήφανες. Πολλές γυναίκες επιστρέφουν στο σπίτι όχι απαραίτητα από επιλογή κι έτσι η μητρότητα ξαναγίνεται ‘’ο απόλυτος και ιερός στόχος της γυναίκας’’.

Αντικαθιστώντας τον παιδίατρο

Πάντως, το πιο επικίνδυνο κομμάτι της διαδικτυακής επικοινωνίας μεταξύ των μαμάδων είναι η ευκολία με την οποία ζητούν και εφαρμόζουν ιατρικές συμβουλές από άλλες μαμάδες. Από τη δόση του ντεπόν μέχρι τις θεωρίες περί εμβολίων, από το πώς ανακουφίζουμε τους κολικούς μέχρι το αν πρέπει να επισκεφτεί το παιδί λογοθεραπευτή, από το «έβγαλε μια κοκκινίλα στο πόδι, για δείτε» (ποστάρισμα φωτογραφίας ερεθισμένου μπουτακίου) μέχρι το γιατί δεν τρώει αρκετά, οι μανάδες ζητούν συμβουλές για θέματα που ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ πρέπει να απαντήσει ο γιατρός και όχι μια άλλη μάνα, όση εμπειρία και αν (διατείνεται ότι) έχει. Προσοχή: Κανείς δεν λέει ότι απαγορεύονται οι συζητήσεις ή ότι δεν πρέπει να ακούει μια μάνα και κάποιους που έχουν περάσει ή περνάνε το ίδιο πρόβλημα με εκείνη. Αλλά η πρώτη (και η δεύτερη και η τρίτη, αν έχει αμφιβολίες) γνώμη πρέπει να δίνεται από επαγγελματία και μετά να ακούσει τι έχουν να της πουν άνθρωποι που ουδεμία σχέση έχουν με την ιατρική επιστήμη. Γενικότερα παρατηρούμε μια τάση να υποτιμώνται οι πραγματικές σχέσεις, είτε με τον γυναικολόγο ή τον παιδίατρο, είτε με φίλους, σύντροφο, συγγενείς (δεν με καταλαβαίνουν, μεγαλώνουν διαφορετικά τα δικά τους παιδιά, με κρίνουν, μου δίνουν οδηγίες με τις οποίες δεν συμφωνώ ή δε συμφωνεί η διαδικτυακή ομάδα κλπ) και να τιμώνται στη θέση τους οι διαδικτυακές σχέσεις που στηρίζονται στη συμφωνία και στην κοινή άποψη.

«Κορίτσια, τι λέτε; Να τον χωρίσω;»

Η παραπάνω φράση πριν από λίγα χρόνια να μπορούσε να λεχθεί κατά τη διάρκεια του καφέ μεταξύ καλών φιλενάδων. Σήμερα, τη διαβάζουμε σε γκρουπ μαμάδων. Συνήθως συνοδεύεται από «σεντόνι» (τεράστιο κείμενο) που επεξηγεί με κάθε ανατριχιαστική λεπτομέρεια τι έκανε ο λεγάμενος και ακολουθούν εκατοντάδες σχόλια με απόψεις αγνώστων, που συναντήθηκαν τυχαία σε έναν ιστότοπο, απλά και μόνο γιατί έχουν παιδιά. Η ευκολία με την οποία μια γυναίκα επιλέγει να βγάλει τα άπλυτά της στα fora σοκάρει. Ακόμα κι αν είναι ανώνυμη ή χρησιμοποιεί ψεύτικο όνομα, δεν είναι δύσκολο να ταυτοποιηθεί και είναι αδύνατο να ελέγξει ποιος βλέπει τη δημοσίευσή της και τι συνέπειες μπορεί να έχει αυτή για την ίδια και την οικογένειά της. Άλλο συνηθέστατο πρόβλημα είναι τα λεγόμενα troll. Ψεύτικα προφίλ που αφηγούνται συγκινητικές προσωπικές ιστορίες, ή υποκινούν καυγάδες ή παρενοχλούν (τις πιο αδύναμες) μαμάδες ή «κλέβουν» φωτογραφίες παιδιών. Καθώς το να ελέγξει κανείς την εγκυρότητα των στοιχείων που δίνει η καθεμιά, πολλώ δε μάλλον το αν είναι αληθινή είναι αδύνατον, καλό είναι οι συμμετέχουσες να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές στο τι μοιράζονται
Η κ. Τσουκαλά αναφέρει και μια σειρά από άλλους «κινδύνους» που διατρέχει μια μαμά-μέλος από την υπερ-εμπλοκή και το συγκρουσιακό περιβάλλον. «Το κλίμα των περισσότερων γκρουπ αναπαράγει, με μια νέα μορφή, την παραδοσιακή τάση των γυναικών/ μητέρων να θυματοποιούνται και να αντλούν ικανοποίηση από τον «ηρωϊσμό» της αυτοθυσίας. Η μητέρα το 2014, όπως δηλαδή κι έναν αιώνα πριν, παρουσιάζεται να οφείλει να βάζει πάντα τα παιδιά πάνω από τις δικές της ανάγκες, να τους αφοσιώνεται απόλυτα, να μην έχει δικές της επιθυμίες». Ακόμα, σημειώνει ότι ο κίνδυνος του να χαθεί η αποδοχή της ομάδας μπορεί να αποτρέψει μια μητέρα από το να διαφοροποιηθεί, ακόμα κι αν πιστεύει ότι αυτό θα ήταν καλό για την ίδια για το παιδί της και για τη σχέση με τον σύντροφό της. Μάλιστα, όταν μία ομάδα ασχολείται κυρίως με ένα θέμα (π.χ. θηλασμός, ύπνος) αυτό παρουσιάζεται και βιώνεται ως κυρίαρχο και απόλυτα καθοριστικό για την εξέλιξη του παιδιού, με αποτέλεσμα να χάνεται από το οπτικό πεδίο της μητέρας η συνολική σχέση του παιδιού μαζί της αλλά και με τους άλλους φροντιστές.
Αδιαμφισβήτητα η έγκυος ή η νέα μητέρα νιώθει, εκτός από χαρά, ανασφάλεια και αγωνία και πιθανόν δεν αντέχει τις πολύ κοντινές, αληθινές σχέσεις που περιλαμβάνουν συναισθήματα, ιστορία, συγκρούσεις, αλλά νιώθει πιο ασφαλής σε ένα περιβάλλον αδιάφορο συναισθηματικά, χωρίς παρελθόν, αλλά με κοινές απόψεις για την φροντίδα των παιδιών. Μέσα από τις διαδικτυακές ομάδες από τη μια ενημερώνεται και βελτιώνεται, από την άλλη, νιώθει ανεπαρκής, καθώς δεν είναι δυνατό να τα κάνει «όλα σωστά». Όμως, η σχέση μητέρας-βρέφους είναι ένα συνεχές με επιτυχίες και αποτυχίες, χαρές και λύπες, αδικίες και επανορθώσεις και από αυτή τη συνύπαρξη του σωστού και του λάθους θα δημιουργηθούν φυσιολογικοί άνθρωποι, ανοιχτοί στις εναλλαγές της ζωής.

Ευχαριστούμε τη Φιλιώ Τσουκαλά, ψυχολόγο, ψυχοθεραπεύτρια και ομαδική θεραπεύτρια ψυχοδυναμικής κατεύθυνσης στο Κέντρο Εν Δυνάμει και τη Στέλλα Κάσδαγλη, δημοσιογράφο-συγγραφέα (ithelamono.gr)