Η Σώτη Τριανταφύλλου ξεχωρίζει από τους συγγραφείς της γενιάς της. Όχι μόνο επειδή γράφει βιβλία που έχουν επιτυχία, αλλά επειδή υποστηρίζει αυτά που γράφει με τον τρόπο που ζει. Είναι το ίδιο ανεξάρτητη με πολλούς ήρωές της και η οπτική της είναι πολύ διαφορετική από τις επικρατούσες αντιλήψεις, όπως και στα βιβλία της. Με σπουδές και χρόνια ζωής στο εξωτερικό –στη Γαλλία και την Αμερική– η γνωστή συγγραφέας δεν διστάζει να «χτυπήσει» το ελληνικό πολιτικό και κοινωνικό σύστημα με σκληρή κριτική, η οποία πολλές φορές την έχει «στοχοποιήσει». Της ζητήσαμε να μας μιλήσει για τα βιβλία που διάβαζε μικρή και την καθόρισαν σαν άνθρωπο και σαν συγγραφέα. Διότι, όπως λέει, «αν δεν διάβαζε θα ήταν ένας διαφορετικός άνθρωπος».

Με ποια βιβλία μεγαλώσατε και αισθάνεστε ότι σας επηρέασαν βαθιά; Η παιδική μου ηλικία ήταν παγκοσμιοποιημένη. Στο οικογενειακό σπίτι υπήρχαν βιβλία σε πολλές γλώσσες, από πολλά ιδεολογικά και αισθητικά ρεύματα. Ο πατέρας μου και οι θείοι μου προσπαθούσαν να με εισαγάγουν στη ρωσική και σοβιετική λογοτεχνία, αλλά δεν τα κατάφεραν. Διάβαζα Αμερικανούς, Βρετανούς και Γάλλους συγγραφείς: Τόμας Χάρντι, Ντ.Χ. Λόρενς, Μπροντέ, Όσκαρ Γουάιλντ, Φλομπέρ (ξετρελάθηκα με την Αισθηματική αγωγή), Κέρουακ, Τζον Ο’Χάρα, Φ.Σ. Φιτζέραλντ… Ύστερα, ανακάλυψα τους Κεντρο- και Βορειοευρωπαίους –τον Κάφκα, τον Γκίντερ Γκρας, τον Χάινριχ Μπελ– και όλα άλλαξαν για μένα.

Ποιοι ανήλικοι ήρωες είναι για σας ακόμα ζωντανοί και γιατί; Πάντα έλεγα: «Είμαι ο Όλιβερ Τουίστ, ο Χοκ Φιν… είμαι ένα ορφανό κι ανέστιο μικρό άτομο, περιπετειώδες και επιρρεπές σε τερατώδη λάθη…»

Μπορούν οι παιδικοί ήρωες να γίνουν φίλοι ενός παιδιού ή μήπως είναι επικίνδυνο; Ή, αλλιώς, η λογοτεχνία μπορεί να απομονώσει ένα παιδί από την πραγματική ζωή; Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Σ’ εμένα πάντως κάτι τέτοιο δεν συνέβη, παρότι έχω τάση προς την απομόνωση.

Οι ήρωες των βιβλίων δεν είναι πραγματικά πρόσωπα. Ή μήπως η φαντασία τούς δίνει σάρκα και οστά και τους κάνει τόσο δικούς μας σαν να τους έχουμε γνωρίσει; Οι ήρωες των βιβλίων είναι κομμάτια των συγγραφέων, φανερές ή ανομολόγητες πλευρές τους. Όσο πιο επιτυχημένος είναι ένας ήρωας, όσο βαθύτερη είναι η περιγραφή του, τόσο πιο ζωντανός και γνώριμος μας φαίνεται. Σε ό,τι με αφορά, όλα τα βιβλία ίσως φαίνονται αυτογραφικά και οι περισσότεροι ήρωες δανεισμένοι από την πραγματική ζωή – αλλά δεν είναι. Πράγματι, καμιά φορά με εμπνέουν αληθινά πρόσωπα, τα οποία όμως μεταμορφώνω γράφοντας.

Η λογοτεχνία, εκτός από κρίση και αισθητική, μπορεί να διαμορφώσει και χαρακτήρα; Δεν ξέρω. Ξέρω μονάχα ότι, αν δεν διάβαζα, αν δεν είχα την αγάπη που έχω στην ανάγνωση, θα ήμουν ένας διαφορετικός άνθρωπος.

Αγαπάτε τα παραμύθια; Αν ναι, με ποιο από αυτά θα αποκοιμίζατε ένα παιδί τη νύχτα; Δεν έχω παιδιά, δεν έχω μπει ποτέ στη θέση να πω παραμύθια. Κι όταν ήμουν μικρή τα διάβαζα μόνη μου, δεν θυμάμαι να με αποκοίμιζαν με παραμύθια. Καμιά φορά, έλεγαν «Λοιπόν. Ώρα για ύπνο!», έσβηναν το φως κι εγώ διάβαζα κάτω από την κουβέρτα μου μ’ έναν μικρό φακό. Το πρωί δυσκολευόμουν να ξυπνήσω και, συχνά, έχανα το σχολικό λεωφορείο.

Είναι αλήθεια ότι τα τρομακτικά παραμύθια, όπως πολλά των αδελφών Γκριμ, φτιάχνουν γερά αντισώματα εναντίον του φόβου; Μακάρι να ήταν τόσο εύκολη η δημιουργία αντισωμάτων. Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από το Κακό και τον πόνο, χωρίς, ωστόσο, να ζουν σε ψεύτικους κόσμους. Αυτό είναι ένα από τα στοιχήματα της παιδαγωγικής.

Ποια βιβλία θα δίνατε οπωσδήποτε να διαβάσει ένα παιδί που μεγαλώνει;

Εξαρτάται από το παιδί – δεν υπάρχει «πλάνο αυτομόρφωσης». Τα πλάνα αυτομόρφωσης είναι αυταρχικά και ισοπεδωτικά. Υπάρχει όμως ένας όρος: πιστεύω ότι πρέπει να κρατάμε τα παιδιά μακριά από βίαιες και αιματηρές αφηγήσεις. Τα διδακτικά αναγνώσματα είναι επίσης ανεπιθύμητα.

Ποιους Έλληνες ποιητές πιστεύετε ότι μπορούν να νιώσουν οι πολύ νέοι;
Οι νέοι δεν δίνουν δεκάρα για την ποίηση. Εξαιρέσεις υπάρχουν φυσικά. Ένας μεγάλος Έλληνας ποιητής είναι ο Νίκος Εγγονόπουλος –λιγοστοί τον διαβάζουν πια. Θα πρότεινα να διαβάσουν Τεντ Χιουζ, έναν μεγαλειώδη Άγγλο ποιητή που γράφει επίσης για τα παιδιά.

Γιατί το σχολείο έχει αποτύχει να ξυπνήσει το ενδιαφέρον των μαθητών για τα βιβλία; Αρκεί ένας γονιός να χαρίζει καλά βιβλία στα παιδιά του για να τα τραβήξει από το Ίντερνετ;
Μακρά η συζήτηση. Πιστεύω περισσότερο στη βιολογία και λιγότερο στην επίδραση του κοινωνικού περιβάλλοντος. Ίσως υπάρχει το γονίδιο του βιβλιόφιλου το οποίο ενεργοποιείται και καλλιεργείται.