Ένα κλειδί που οδηγεί στην ουτοπία γυρίζει κάθε χρόνο στη Μικρή Πόρτα της Ξένιας Καλογεροπούλου, οδηγώντας μικρούς αλλά και μεγάλους θεατές σε έναν κόσμο φτιαγμένο από μάγια. Φέτος, που η Μικρή Πόρτα γίνεται σαράντα ετών, όλη η χρονιά είναι μια γιορτή. Με πρωταγωνιστές πάντα τα παιδιά, παρέα με έναν παλιό σε όλους μας γνώριμο, τον φίλο μας τον Οδυσσεβάχ, που ξανανεβαίνει στη θεατρική σκηνή φρέσκος και ανανεωμένος. «Σαν ψέματα μου φαίνεται ότι κάποτε έγραψα τον Οδυσσεβάχ», αναπολεί η Ξένια Καλογεροπούλου, μη πιστεύοντας ακόμα ότι το πρώτο έργο που έγραψε για παιδιά είχε πρωτοφανή πανελλήνια απήχηση και διεθνή αναγνώριση. Τη συναντήσαμε στο σπίτι της και μας μίλησε για τη μεγάλη αγάπη της προς τους μικρούς θεατές της, με τους οποίους τη συνδέει σχέση ζωής.

Κυρία Καλογεροπούλου, πώς ξεκινήσατε το θέατρο για παιδιά; Ήταν δικτατορία. Είχαμε έναν θίασο με τον Γιάννη Φέρτη, αλλά κάτι μου έλειπε. Ήθελα να κάνω κάτι φρέσκο, νέο, ένα έργο που να με κάνει καλά ψυχικά. Πάντα σε μια σκοτεινή κατάσταση θέλεις κάτι χαρούμενο. Δεν είχα δει ποτέ παιδικό θέατρο, αλλά είπα να δοκιμάσω.
Ποιο ήταν το πρώτο έργο που ανεβάσατε; Ήταν μια διασκευή του Πινόκιο και είχε μεγάλη επιτυχία. Στην αρχή δεν είχα καταλάβει πόσο σημαντικά πράγματα μπορείς να κάνεις για τα παιδιά. Διάλεγα ξένα έργα και τα μετέφραζα. Τον Οδυσσεβάχ τον έγραψα το 1981. Ήταν μια παράσταση-σταθμός, είχε απίστευτη υποδοχή, έκλαιγαν οι μεγάλοι, τρελαίνονταν τα παιδιά. Μεταφράστηκε σε οκτώ γλώσσες, παίχτηκε στο εξωτερικό και σε όλη την Ελλάδα. Μετά με κούρασε. Τώρα πάλι το πεθύμησα και γι’ αυτό το ανεβάζουμε ξανά, στην επέτειο των σαράντα χρόνων μας, με έναν νέο σκηνοθέτη, τον 24χρονο Δημήτρη Καραντζά, που το κάνει με τρόπο πολύ σύγχρονο.
Εκτός από τα χιλιάδες παραμύθια που σίγουρα έχετε μελετήσει τόσα χρόνια, διαβάσατε ειδικά βιβλία για την ψυχολογία των παιδιών πριν αρχίσετε να γράφετε; Δεν διάβασα ιδιαίτερα πρέπει να πω. Μου έρχεται εύκολα, σαν να ξέρω τι πρέπει να κάνω. Καλλιτεχνική είναι η προσέγγισή μου. Ξεκίνησα κάνοντας κάτι που να αρέσει σε μένα και το αποτέλεσμα ήταν ότι άρεσε πολύ στα παιδιά. Η δουλειά μου έχει να κάνει με τη διαίσθηση και το ένστικτο. Και σίγουρα με την παιδική μου ηλικία, παρόλο που δεν έχω κάνει ψυχανάλυση για να ξέρω τις ακριβείς επιρροές. Θυμάμαι, όμως, πολύ πώς ένιωθα σαν παιδί και τι μου άρεσε. Ήταν Κατοχή, δεν είχα θέατρο ή σινεμά, μονάχα γαλλικά βιβλία και την τάση να ψάχνω πράγματα με το μυαλό μου.
Από ποια ηλικία και μετά θεωρείτε ότι ένα παιδί μπορεί να παρακολουθήσει άνετα μια δίωρη παράσταση; Τα δικά μου έργα και αυτά που γράψαμε μαζί με τον Θωμά Μοσχόπουλο είναι για παιδιά από το νηπιαγωγείο και μετά. Κάναμε και έργα δυσκολότερα, για παιδιά από δέκα ετών. Ξέρετε, εγώ πάντα πίστευα ότι όλα μπορείς να τα πεις με τρόπο αντιληπτό σε κάθε ηλικία, αρκεί να βρεις τη σωστή προσέγγιση. Δεν είμαι υπέρ της αυστηρής κατηγοριοποίησης, που υπάρχει έντονα στο εξωτερικό.
Είναι κακό να πάθει σοκ. Αλλά σε όλα τα παιδιά αρέσουν τα λίγο τρομακτικά πράγματα, έτσι δεν είναι; Κάνουν την καρδιά τους να χτυπά και τη φαντασία να καλπάζει. Ο συνεργάτης μας, ο Κρις Κούπερ, έκανε μάθημα στο Εργαστήρι μας σε παιδιά του νηπιαγωγείου με ένα πολύ άγριο παραμύθι των Γκριμ, που μιλάει για ένα παιδάκι που δεν έπινε το γάλα του και πέθανε. Ομολογώ ότι εγώ είχα τρομάξει όταν το πρωτοδιάβασα. Αλλά εκείνα δεν φοβήθηκαν καθόλου. Έλεγαν μετά ότι τα παιδιά πρέπει να μιλούν με τους γονείς τους για να μη γίνονται τέτοια πράγματα. Νομίζω ότι εκείνοι που φοβούνται περισσότερο είναι οι γονείς. Είναι ενδεικτικό αυτό που μου είπε ένα παιδάκι κάποτε: «Κυρία Ξένια, η μαμά μου όλο με κοίταζε περίεργα, αλλά εγώ δεν φοβόμουν».
Ο θάνατος είναι ένα θέμα που κατανοούν;
Όλα τα θέματα είναι επιτρεπτά και μπορούν να κατανοηθούν. Πέρυσι στην παράσταση Ο Τυχερός Στρατιώτης, ο θάνατος κλεινόταν σε ένα σακούλι, με αποτέλεσμα να μην πεθαίνει κανείς και ο κόσμος να γεμίσει με γέρους. Τα παιδιά κατάλαβαν πολύ καλά και χωρίς να αγριευτούν καθόλου γιατί ο θάνατος είναι αναγκαίος.
Σας αρέσει πολύ να διδάσκετε στο Εργαστήρι σας;
Δυσκολεύτηκα στην αρχή διότι έπρεπε να βρω έναν τρόπο δικό μου να το κάνω. Από πέρυσι τον έχω βρει. Είχα πείρα να παίζω, να γράφω έργα, αλλά όχι πώς να τα διδάξω και πώς να αποσπάσω την προσοχή των μικρών παιδιών στο μάθημα.

Και στη σκηνή;Τι πρέπει να προσφέρει κανείς σήμερα στα παιδιά, που έχουν τόσες προσλαμβάνουσες, για να τους κρατήσει το ενδιαφέρον;
Τα παλιότερα χρόνια τα παιδιά ήταν πιο έτοιμα να ξαφνιαστούν. Η κλειστή αυλαία ήταν από μόνη της υπόσχεση μιας περιπέτειας. Σήμερα, πρέπει εμείς να προκαλέσουμε αυτό το συναίσθημα, με την έννοια ότι αυτό που θα δουν πρέπει να είναι πολύ διαφορετικό από όσα έχουν συνηθίσει. Και δεν εννοώ φανταχτερό, παρδαλό και θεαματικό, όπως δυστυχώς παρατηρώ ότι προτιμούν πολλοί δάσκαλοι, γονείς και σκηνοθέτες τώρα τελευταία στη χώρα μας. Εννοώ κάτι βαθύτερο, απλούστερο στη φόρμα, αλλά ουσιαστικότερο στο περιεχόμενο, όπως είναι η τάση σήμερα διεθνώς. Εργαστήρι: Πόρτα στη δημιουργική φαντασία Πάνω από διακόσια παιδιά και εκατό ενήλικες «φοιτούν» κάθε χρόνο στο Εργαστήρι του θεάτρου Πόρτα που έχει στόχο την ενθάρρυνση της έκφρασής τους και την καλλιέργεια της δυνατότητάς τους να επικοινωνούν. Προσφέρει εξειδικευμένα προγράμματα θεατρικής αγωγής και εκπαίδευσης σε νήπια, παιδιά και εφήβους, σεμινάρια θεατρικής αγωγής για εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων και θεατρολόγους, το Μικρό εργαστήρι για παιδιά από 2 έως 4 ετών και γονείς, το πρόγραμμα «Κάνοντας θέατρο για παιδιά» για ηθοποιούς. «Όταν μου πρότεινε η Πέγκυ Στεφανίδου να ιδρύσουμε ένα θεατρικό εργαστήρι για παιδιά και δασκάλους, η ιδέα μού φάνηκε παράτολμη» γράφει η Ξένια Καλογεροπούλου στο σημείωμα του καταλόγου της σχολής και εξομολογείται: «Ακόμα αναρωτιέμαι πώς έγινε και συμφώνησα τόσο πρόθυμα. Το αποτέλεσμα, όμως, ξεπέρασε τις προσδοκίες όλων μας».Οι μόνιμοι διδάσκοντες της σχολής είναι η ίδια η Ξένια Καλογεροπούλου, η Πέγκυ Στεφανίδου-Τσιτσιρίκου, εκπαιδευτικός θεάτρου και διευθύντρια του Εργαστηρίου, η Μάρθα Κλουκίνα, χορογράφος, η Δάφνη Δαυίδ, ηθοποιός και ψυχολόγος. Η σχολή συνεργάζεται, επίσης, μόνιμα με τον Chris Cooper, καλλιτεχνικό διευθυντή του Big Brum Theatre in Education Company. Ποιο είναι, όμως, το «κλειδί», η κινητήρια δύναμη, το βασικό μοτίβο που ακολουθεί η σχολή στα μαθήματα για να προσεγγίσει τους μικρούς, κυρίως, σπουδαστές της; «Μπορεί να είναι ένα παραμύθι, ένα ποίημα, μια θεατρική παράσταση, μια ταινία, μια φωτογραφία, ένα έργο ζωγραφικής, ένα μουσικό κομμάτι, ένα ιστορικό γεγονός, μια είδηση, ένα αντικείμενο, μια λέξη, ένα κομμάτι από ένα γράμμα που βρέθηκε σκισμένο… Ο προορισμός είναι πάντα ο ίδιος: το παιδί να γνωρίσει και να καταλάβει τον εαυτό του», εξηγεί η διευθύντρια του Εργαστηρίου.

ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΩΣ: Εργαστήρι Θεάτρου Πόρτα: Μελίνας Μερκούρη 54, Κολωνάκι (πίσω από το Ναυτικό Νοσοκομείο – Σταθμός μετρό Μεγάρου Μουσικής). Πληροφορίες για εγγραφές στο τηλ. 210 3249829. Φέτος, εξαιτίας της κρίσης, τα δίδακτρα είναι μειωμένα.