Τα παιδιά των χωρισμένων γονιών μοιάζουν συχνά λίγο πιο σοβαρά από τα άλλα. Τα μάτια τους φαίνονται σοφότερα, έχοντας δει πάρα πολλά πολύ νωρίς, και το χαμόγελό τους ανεξιχνίαστο ανάμεσα σε κάτι μεταξύ παιδικής τρυφερότητας και πρώιμης διαπραγμάτευσης. Γνώρισα κι εγώ κάποτε ένα τέτοιο παιδί. Με καθαρό πιτζαμάκι και παραμύθι τσακισμένο στη σελίδα που το προηγούμενο βράδυ διάβαζε κάποια άλλη, ήρθε να μείνει στο σπίτι μου. Είχα, βλέπετε, παντρευτεί τον μπαμπά του για μερικά χρόνια. Και θυμάμαι ότι δεν ήμουνα καθόλου έτοιμη, αλλά ούτε και ήξερα, να το «παίξω» μητέρα. Για να κερδίσω χρόνο έκανα χώρο στις ντουλάπες και στα ράφια. Και βρέθηκα, έτσι ξαφνικά, να κάνω χώρο στην καρδιά και στη ζωή μου. Δεν ξέρω γιατί, αλλά εκείνη η θέα της μικρής βαλιτσούλας με τα απαραίτητα του Σαββατοκύριακου ξύπνησε και σε μένα το ένστικτο της επιβίωσης. Ήμασταν κι οι δύο στην ίδια πλευρά, σκέφτηκα. Εκείνων που πρέπει να προπονηθούν σε σύνθετες ασκήσεις βίου για να ξεκινήσουν την καινούργια ζωή τους.
Οι κανόνες του παιχνιδιού
Στην πραγματικότητα, δεν είναι παιχνίδι. Είναι σκληρό ροκ με διαλείμματα Λιλιπούπολης. Ξέρω κι άλλες φίλες που βρέθηκαν σε παρόμοια θέση. Άλλες τα πήγαν καλά, άλλες όχι. Όσες, όμως, «πέρασαν τον Ρουβίκωνα» έκαναν μια παραδοχή: άφησαν στην άκρη ναρκισσισμούς και κομπλεξαρίσματα ?τα οποία προέρχονται, σύμφωνα με τους ειδικούς, από άλυτα ψυχαναλυτικά θέματα της δικής τους παιδικής ηλικίας και επέτρεψαν στον εαυτό τους να αγαπήσει στ’ αλήθεια το παιδί που ο σύντροφός τους είχε αποκτήσει με μιαν άλλη γυναίκα. Αυτό δεν είναι ούτε εύκολο ούτε δύσκολο. Είναι απλώς ο μόνος δρόμος.
Σύμφωνα με την παιδοψυχίατρο Κατερίνα Μπιτζαράκη από το Ηράκλειο της Κρήτης, με την οποία είχαμε μια χαλαρή αλλά εποικοδομητική συνομιλία, η πραγματική δυσκολία στο να δουλέψει σωστά ένα τέτοιο μοντέλο οικογένειας είναι ότι πίσω της υπάρχουν «έτοιμοι ρόλοι» και διαμορφωμένα γονεϊκά πρότυπα. Είναι αυτονόητο ότι κανείς δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη μητέρα ενός παιδιού. Αντιθέτως, η οροθέτηση της σχέσης του νέου προσώπου με το παιδί του άλλου απαιτεί σαφήνεια και σταθερότητα. Μια ώριμη και ειλικρινής σχέση απενοχοποιεί και διευκολύνει στους πάντες, και κυρίως το παιδί απέναντι τόσο στη βιολογική του μητέρα όσο και στη νέα του οικογένεια. Από την άλλη πλευρά, είναι κομβικής σημασίας η γυναίκα του μπαμπά, δηλαδή το ενδιάμεσο πρόσωπο, να επενδύσει σε αυτά που την ενώνουν με το παιδί και όχι σε αυτά που τη χωρίζουν. Κι αυτό δεν μπορεί παρά να είναι η κοινή αγάπη τους για τον πατέρα. Κι εδώ, βεβαίως, όπως και σε κάθε τι που αφορά την ψυχική υγεία ενός παιδιού που οι γονείς του έχουν χωρίσει, μπαίνει το καυτό θέμα του είδους της σχέσης ανάμεσά τους. Ένα κακό διαζύγιο και μια προβληματική σχέση των βιολογικών γονιών μπορεί να τορπιλίσει τα πάντα. Ενώ, αντιθέτως, η ξεκάθαρη σχέση των πρώην συζύγων βοηθάει τα παιδιά να λειτουργήσουν ομαλά και να σταθεροποιηθούν συναισθηματικά απέναντι στο νέο περιβάλλον. Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που οι γονείς τους έχουν ξαναπαντρευτεί ή έχουν σταθερή σχέση με άλλους συντρόφους λειτουργούν καλύτερα σε όλα τα επίπεδα και ότι η «έξωθεν» οροθέτηση της σχέσης των βιολογικών γονιών αποφορτίζει ευκολότερα συμπεριφορές και συναισθήματα.
Είμαι η γυναίκα του μπαμπά
Το μοντέλο της κακιάς μητριάς, που έχει στοιχειώσει το συλλογικό ασυνείδητο, είναι αλήθεια ότι το φοβόμουνα πολύ. Παρότι μοναχοπαίδι (οι ειδικοί θεωρούν ότι οι γυναίκες που δεν έχουν αδέλφια ζηλεύουν συχνότερα το παιδί του συντρόφου τους αντιμετωπίζοντάς το ανταγωνιστικά σαν ένα «ανεπιθύμητο» αδελφάκι), ήθελα στ’ αλήθεια να αγαπήσω χωρίς φραγμούς το παιδί του άντρα μου και κυρίως να με αγαπήσει κι εκείνο. Όχι, όμως, ως μητριά, αλλά ως φίλη του. «Αυτό δεν είναι σωστό», επισημαίνει η κυρία Μπιτζαράκη, εξηγώντας μου ότι η σχέση με το παιδί δεν στηρίζεται σε πραγματική ισοτιμία όπως απαιτεί η φιλία. Είναι πολύ πιο βοηθητικό να κρατηθούν σαφή και ξεκάθαρα τα όρια, η θέση και η ιδιότητα του τρίτου προσώπου, έτσι ώστε το παιδί να μπορέσει να προσαρμοστεί σε ένα δεύτερο οικογενειακό περιβάλλον και να ζήσει με τους κανόνες του. Βεβαίως, μπορεί η γυναίκα του μπαμπά να είναι κάπως χαλαρή μαζί του για να μη μοιάζει με την Κρουέλα ντε Βιλ σε νέες περιπέτειες, αλλά πάντως στο νέο περιβάλλον ισχύουν οι κανόνες της νέας οικογένειας, οι οποίοι δεν είναι «τιμωρητικοί» αλλά ο τρόπος ζωής ενός άλλου σπιτιού. Αν υπάρχει η «συνεργασία» της βιολογικής μητέρας, η οποία με τη θετική στάση της μπορεί να εξομαλύνει τα πάντα, έχει καλώς. Αν όχι, κάνεις ό,τι μπορείς για να καταλάβουν όλοι ότι είσαι εκεί, ανοιχτή και υπεύθυνη, πολύ κοντά σε όλους αλλά και με τις σωστές αποστάσεις, και κυρίως ειλικρινής τόσο με τα δικά σου συναισθήματα όσο και με τις ανάγκες σου. Κανείς δεν μπορεί να αγαπήσει κανέναν κατά παραγγελία. Και ένα παιδί μπορεί να καταλάβει, καλύτερα από οποιονδήποτε ενήλικα, αν αγαπιέται.
