Για τα πάντα υπάρχει η πρώτη φορά! Έτσι και για τα μικρά μας αυτό το καλοκαίρι πιθανόν σηματοδοτεί κάποια ξεκινήματα, τα οποία καλούμαστε να… αντιμετωπίσουμε μαζί του!

Πρώτη φορά στη θάλασσα

Πολλοί νέοι γονείς αναρωτιούνται πώς θα δεχθεί τη θάλασσα το μωρό τους. «Μπορεί να ακούγεται απίστευτο, αλλά κανένα μωρό δεν γεννιέται με φόβο για το νερό» λέει στο Τaλκ η ειδικός Αλεξάνδρα Καππάτου, εξηγώντας ότι «αυτό συμβαίνει γιατί όλοι έχουμε περάσει εννέα μήνες ευτυχισμένοι και ασφαλείς στο αμνιακό υγρό». Η επαφή του μωρού με το νερό πρέπει να γίνεται σταδιακά. Αρχικά καθίστε με το μωρό στην άκρη της θάλασσας, αγγίξτε μαζί το νερό, βρέξτε του τα πόδια. Ξεκινήστε την προσπάθειά σας οπλισμένοι με υπομονή παίζοντας στην παραλία εκεί που σκάει το κύμα. Όταν μπείτε μέσα στη θάλασσα, το μωρό θα αρχίσει να κλοτσά σιγά τα πόδια και τα χεράκια του, θα δοκιμάζει τις κινήσεις τους νιώθοντας βέβαια πάντα την ασφάλεια από την αγκαλιά σας. Όταν το συνηθίσει αγκαλιάστε το και κολυμπήστε για λίγα λεπτά, προτού βγείτε έξω. Έπειτα από κάποιες φορές, αν η θάλασσα είναι ήσυχη, θα αρχίσει να αισθάνεται ικανοποιημένο από την επαφή του με το υγρό στοιχείο. Εσείς το ενθαρρύνετε και το επαινείτε για ό,τι καταφέρνει. Οι κατάλληλες ώρες για τη θάλασσα είναι νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα – εκτός από το μείζον θέμα της προστασίας από την ηλιακή ακτινοβολία, είναι σημαντικό να μη γίνεται πανικός στην παραλία και τη θάλασσα που θα τρομάξει και θα αποπροσανατολίσει το μωρό. Αν αρνείται να μπει στο νερό; Πρέπει να σκεφτείτε είτε ότι εσείς δεν είστε αρκετά ήρεμοι είτε το μωρό δεν είναι ακόμη έτοιμο. Το νερό πρέπει να είναι για το παιδί κάτι ξεχωριστό, συνδεδεμένο με την ευχαρίστηση, το παιχνίδι, τη συντροφικότητα.

Πρώτη φορά στην κατασκήνωση

Η κατασκήνωση είναι συνυφασμένη με το καλοκαίρι πολλών παιδιών. Συχνά όμως οι γονείς, παρότι μπορεί να είναι θετικοί στο ενδεχόμενο να πάει το παιδί τους κατασκήνωση, προβληματίζονται, ιδίως εάν πρόκειται να αποχωριστούν το παιδί πρώτη φορά. Σε άλλες περιπτώσεις, πάλι, μπορεί οι γονείς να επιθυμούν να στείλουν το παιδί στην κατασκήνωση προκειμένου να αυτονομηθεί, αλλά συναντούν την αντίδραση του παιδιού. Ανεξάρτητα από την οπτική που έχει ο γονιός ή το παιδί, η κατασκήνωση είναι μια μικρογραφία της οργανωμένης κοινωνίας που διέπεται από κανόνες που τα παιδιά καλούνται να ακολουθήσουν. Η εμπειρία αυτή συνήθως λειτουργεί θετικά στην ωρίμανση των παιδιών. Ωστόσο, είναι γεγονός, εξηγεί η κυρία Καππάτου, ότι «για να βιώσει ένα παιδί θετικά αυτήν την εμπειρία απαιτούνται κάποιες προϋποθέσεις. Πρέπει, για παράδειγμα, να έχει συμπληρώσει την ηλικία των 7 χρόνων και να έχει προχωρήσει η κοινωνικοποίησή του. Πρέπει να έχει προσαρμοστεί στην έννοια της ομάδας και να έχει κατανοήσει ότι οι γονείς μπορεί να φεύγουν, αλλά θα επιστρέψουν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, και κυρίως πως μπορεί να μη βρίσκονται μαζί του, αλλά φυσικά το αγαπούν, το σκέφτονται και το νοιάζονται». Η προετοιμασία του παιδιού μπορεί να εξασφαλίσει μια ωραία μετάβαση για το παιδί από το προστατευμένο και χαλαρό περιβάλλον του σπιτιού στον μικρόκοσμο της κατασκήνωσης. Η προετοιμασία περιλαμβάνει συζήτηση με το παιδί ώστε να ενημερωθεί πλήρως για τις δραστηριότητες και τις επιλογές που θα έχει στην κατασκήνωση, και ίσως μια επίσκεψη στην κατασκήνωση. Το να μπορέσει να πάει την πρώτη φορά με αδελφό, φίλο, συμμαθητή, συγγενή, συνήθως λειτουργεί θετικά. Κι αν πάει με χαρά, αλλά αλλάξει γνώμη και θέλει να φύγει; «Συμβαίνει κι αυτό. Ενώ το παιδί φαίνεται σίγουρο για τον εαυτό του ή ζητά να πάει κατασκήνωση με την παρέα του, μόλις βρεθεί εκεί και διαπιστώσει ότι θα είναι μακριά από τους γονείς του και πως η καθημερινότητά του απαιτεί υποχρεώσεις, δυσφορεί και δείχνει άρνηση» λέει η κυρία Καππάτου και προσθέτει ότι σε μια τέτοια περίπτωση το παιδί χρειάζεται τη στήριξη των γονιών του. Κατ’ αρχάς, μπορεί να ζητήσετε, λοιπόν, από το παιδί να δώσει λίγο χρόνο, παρά τη δυσφορία του, και να το διαβεβαιώσετε ότι εσείς θα είστε εκεί για να στηρίξετε την απόφασή του. Όταν η αντίδραση συνεχίζεται μετά την πρώτη εβδομάδα σημαίνει ότι το παιδί ίσως δεν ήταν έτοιμο να σας αποχωριστεί. Στην περίπτωση αυτήν είναι προτιμότερο να το πάρετε πάλι στο σπίτι και να ξαναδοκιμάσετε το επόμενο καλοκαίρι αφού το προετοιμάσετε καλύτερα.

Πρώτη φορά μόνο στο σπίτι

Ενώ παλαιότερα το να μένουν τα παιδιά εργαζόμενων –αλλά και μη εργαζόμενων– γονιών μόνα τους στο σπίτι ήταν απόλυτα φυσιολογικό γεγονός, στις μέρες μας τείνει να είναι περίπλοκο θέμα. Οι δραστικές αλλαγές που επέφερε η κρίση σε πολλές οικογένειες επηρέασε και αυτό το ζήτημα. Έτσι, σήμερα ολοένα πιο συχνά συναντάμε παιδιά που μένουν μόνα τους σπίτι για κάποιες ώρες επειδή οι γονείς τους εργάζονται και δεν υπάρχει άλλη λύση, π.χ. κάποιος παππούς ή γιαγιά ή άλλο συγγενικό ή πρόσωπο εμπιστοσύνης. Μάλιστα, ύστερα από κάποιο διάστημα και προετοιμασία, τα παιδιά καταφέρνουν να εξυπηρετούν τον εαυτό τους, να ζεσταίνουν το φαγητό τους, να πλένουν τα πιάτα, να ασχολούνται κυρίως με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια τους. Πότε είναι η κατάλληλη ηλικία; «Η ηλικία στην οποία θεωρείται ένα παιδί έτοιμο να μείνει μόνο του στο σπίτι δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, οπωσδήποτε όμως αυτό δεν ενδείκνυται πριν από τα επτά χρόνια. Η στιγμή που θα το εμπιστευτείτε εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, όπως από την ωριμότητά του, τον βαθμό ανεξαρτησίας του και τις πρωτοβουλίες που παίρνει. Άλλο παιδί είναι πιο δεκτικό στα οκτώ χρόνια, άλλο στα δώδεκα. Αυτό είναι ένα ζήτημα που θα αξιολογήσουν οι γονείς» λέει η κυρία Καππάτου. Ανεξάρτητα από την ηλικία, βεβαίως, πρέπει να γίνει σταδιακά η προετοιμασία. Το ιδανικό είναι το παιδί να μένει μόνο του για λίγη ώρα αρχικά, π.χ. για μισή έως μία ώρα και σταδιακά να αυξάνεται ο χρόνος, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τις αντιδράσεις του παιδιού. Οι γονείς πρέπει να καθορίσουν τους κανόνες για τις ώρες που θα είναι μόνα τους τα παιδιά στο σπίτι, κανόνες που θα πρέπει να τηρούνται. Οι κανόνες και το πλαίσιο βοηθά τα παιδιά να νιώθουν ασφάλεια, ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα επέλθει και η παραβίασή τους κάποιες φορές. Μαζί με τους κανόνες, ιδίως για τα αυτονόητα ότι δεν ανοίγουν την πόρτα σε κανέναν, δεν ενημερώνουν τηλεφωνικά ή στο θυροτηλέφωνο ότι οι γονείς απουσιάζουν, ότι χρησιμοποιούν τις ηλεκτρικές συσκευές με υπευθυνότητα και προσοχή, ότι επικοινωνούν με συγκεκριμένα πρόσωπα του συγγενικού περιβάλλοντος αν χρειαστούν κάτι και έχουν προφανώς σε προσβάσιμο σημείο τα τηλέφωνά τους, καλό είναι να γίνει και κάποια αναπαράσταση και σενάριο για υποθετικές καταστάσεις κινδύνου που να ενεργοποιήσουν τα αντανακλαστικά και τις πιθανές αντιδράσεις των παιδιών. Έτσι, ενισχύεται η αυτοπεποίθησή τους και προετοιμάζονται ώστε να μην πανικοβάλλονται με πιθανά προβλήματα. Επίσης, σημαντικό είναι να υπάρχει σαφές πλαίσιο για τις εξόδους κατά την απουσία των γονιών και για τις πιθανές επισκέψεις φίλων. Η έξοδος μπορεί να επιτρέπεται σε παιδιά γυμνασίου, και πάντα με βάση την ωριμότητά τους, και με δεδομένο ότι γνωρίζουν οι γονείς πού βρίσκονται. Οι επισκέψεις φίλων επίσης πρέπει να είναι γνωστές και προγραμματισμένες και να μην οργανώνονται τελευταία στιγμή. Από την άλλη πλευρά, οι γονείς πρέπει να ενημερώνετε τα παιδιά για την ώρα επιστροφής σας στο σπίτι, ιδίως για το ενδεχόμενο της αργοπορίας, καθώς και για τις ώρες επικοινωνίας μαζί τους. Η ανησυχία και η έγνοια για τα παιδιά συνήθως θα υπερισχύουν, αλλά μην ξεχνάτε ότι στόχος πρέπει να είναι τα παιδιά να εισπράττουν θετικά τη σκέψη σας, να αισθάνονται πως τα σκέφτεστε και τα εμπιστεύεστε.

Πρώτη φορά μόνο του στον δρόμο

Ο… δρόμος γενικώς και το πέρασμά του από ένα παιδί συνήθως έχει τρομακτικές διαστάσεις στο μυαλό των γονιών. Όσο άδειος και ήσυχος κι αν είναι ποτέ δεν θα θεωρηθεί αρκετά ασφαλής για να τον διαβεί ένα παιδί. Το ίδιο ισχύει και για το πάρκο, το σχολείο ή όποιο άλλο σημείο συνάντησης ορίζεται στην παρέα των παιδιών. Το καλοκαίρι μπορεί να αποτελέσει μια πολύ καλή ευκαιρία για την εξοικείωση του παιδιού με την οδική συμπεριφορά και γενικώς τη συμπεριφορά και τη στάση του σε έναν δημόσιο χώρο χωρίς το δίχτυ ασφαλείας που απλώνει γύρω του ο γονιός. Από την άλλη πλευρά, είναι γεγονός σήμερα πως πολλοί γονείς είναι πιο χαλαροί σε σχέση με την κυκλοφορία του παιδιού στην πόλη λόγω της ύπαρξης κινητών τηλεφώνων. Η πλειονότητα των παιδιών διαθέτει κινητό, κάτι που διευκολύνει την επικοινωνία τους με τους γονείς. «Η… πρώτη φορά του παιδιού στον δρόμο προϋποθέτει ότι το παιδί κατανοεί και γνωρίζει τους κανόνες της κυκλοφορίας. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να διασχίζει τον δρόμο χωρίς να είναι βέβαιο ότι το φανάρι είναι πράσινο για τους πεζούς, χωρίς να έχει ελέγξει δεξιά κι αριστερά για να δει αν έρχεται κάποιο αυτοκίνητο, χωρίς να προσέχει τα βασικά σήματα κυκλοφορίας όπως το STOP, το απαγορευτικό για τις στροφές δεξιά ή αριστερά κ.ο.κ. Από νωρίς τα παιδιά μαθαίνουν αυτούς τους κανόνες, ωστόσο δεν είμαστε σίγουροι πότε μπορούν να τα τηρήσουν έμπρακτα. Αυτό εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους όπως από την προσωπικότητα του παιδιού, τον τρόπο διαπαιδαγώγησής του, τη σχέση του με τους γονείς του κ.λπ. Ωστόσο συνήθως στην ηλικία των 10 με 11 χρόνων τα παιδιά μπορούν να κινηθούν στη γειτονιά» λέει η κυρία Καππάτου. Εκτός από την καλή γνώση τα παιδιά χρειάζονται και πολλή εξάσκηση και μικρά βήματα για την κατάκτηση και αυτής της δεξιότητας. Αν λοιπόν βεβαιωθείτε ότι το παιδί είναι προσεκτικό, μπορείτε να το στείλετε σε έναν φίλο του που μένει στη γειτονιά, στο ψιλικατζίδικο, στο γήπεδο ή στο πάρκο. Μπορεί να σχεδιάσετε μαζί την πρώτη του διαδρομή, να το ρωτήσετε από ποιους δρόμους θα πήγαινε και αν είχε σκεφτεί άλλη διαδρομή. Σημαντικό είναι επίσης να έχει καταλάβει το παιδί –κάτι που θα γίνει με τη δική σας βοήθεια– πως πρέπει να είναι προετοιμασμένο και για απρόβλεπτα στη διαδρομή, π.χ. συνάντηση με έναν ξένο, με ένα αδέσποτο ζώο, με αποπροσανατολισμό κ.ά. ώστε να ξέρει και πώς θα αντιδράσει και να μη θέσει τον εαυτό του σε κίνδυνο.

 Με τη συνεργασία της ψυχολόγου-παιδοψυχολόγου κυρίας Αλεξάνδρας Καππάτου