Τι είναι το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης ή Αλλοτρίωσης;

Η 25η Απριλίου έχει επιλεγεί ως Παγκόσμια Ημέρα Γονικής Αποξένωσης (Parental Alienation Awareness Day) για την ενημέρωση σχετικά με το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης ή Αλλοτρίωσης.

Το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης ή Αλλοτρίωσης είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε παιδιά, τα οποία δεν επιθυμούν επαφή με κάποιον από τους δύο γονείς. Αυτό εμφανίζεται κυρίως σε παιδιά χωρισμένων γονέων. Εκδηλώνεται με άγχος, νευρικότητα, κατάθλιψη, αδιαφορία προς τον γονέα που δεν έχει την επιμέλεια, εχθρότητα και απέχθεια. Το 2002 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνώρισε το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης, κατά τη διάρκεια διεθνούς συνδιάσκεψης. Η ιδέα για την καθιέρωση μιας Παγκόσμιας Ημέρας για την Γονική Αποξένωση ξεκίνησε από τον Καναδά το 2005 και γρήγορα απέκτησε παγκόσμιο χαρακτήρα.

Ιστορικό

Στις αρχές του 1980, όταν τα διαζύγια σημείωσαν μεγάλη αύξηση στον δυτικό κόσμο, ο ψυχίατρος Richard Gardner ερεύνησε βαθιά το θέμα των επιπτώσεων στα παιδιά των οποίων οι γονείς είχαν πάρει διαζύγιο. Δεν ήταν εύκολο να εξηγηθούν φαινόμενα όπου το παιδί στρεφόταν εναντίον του γονέα, που δεν είχε την επιμέλεια, δίχως λόγο. Αυτό μπορούσε να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Δεν ήταν απλή συκοφαντική δυσφήμιση του άλλου γονέα, δεν ήταν απλή πλύση εγκεφάλου του παιδιού, δεν ήταν απλό ψυχολογικό του πρόβλημα. Κάτι το διαφορετικό συνέβαινε.

Πρώτος, λοιπόν, μίλησε για αυτό ο Gardner και το ονόμασε PAS: Parental Alienation Syndrome και ακολούθησαν οι Turkat, Nichols, κά. Πράγματι, ο Gardner και ο Turkat μετά από έρευνες νομικών και ψυχολογικών θεμάτων και περιπτώσεων παιδιών διαζευγμένων, απέδειξαν ότι αποτελεί σύνδρομο βαθιά ριζωμένο στη συνείδηση και τον ψυχικό κόσμο του παιδιού και δεν αποβάλλεται. Υπάρχει σε ήπια, σε μέτρια και σε βαριά μορφή. Στην τελευταία κατηγορία, το παιδί δεν έχει ενοχές, δεν θέλει καμία σχέση με τον άλλο γονέα (ούτε και τηλεφωνική), τρομάζει με την παρουσία του και τον απεχθάνεται. Μάλιστα, μπορεί και να πάει σε δικαστήριο εναντίον του, συνήθως επειδή το έπεισε ο γονέας με τον οποίο συμβιώνει.

Ο Gardner διαχωρίζει το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης από την γονική αποξένωση ως γενικό όρο, ο οποίος έχει συγκεκριμένα αίτια όπως τη γονική παραμέληση, την κακοποίηση (σωματική, συναισθηματική, σεξουαλική), την εγκατάλειψη ή και την αποξένωση εξαιτίας της γονικής συμπεριφοράς. Ειδικότερα, το Σύνδρομο PAS είναι πολύ συγκεκριμένο και προκύπτει από “πλύση εγκεφάλου”. Με άλλα λόγια, η απλή γονική αποξένωση έχει τις ρίζες της στη συμπεριφορά των γονέων ενώ το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης αφορά στην κατάσταση και στη συμπεριφορά του παιδιού από την αδικαιολόγητη εκστρατεία συκοφάντησης-δυσφήμισης του άλλου γονέα. Οι παραπάνω επιστημονικές έρευνες έδωσαν τη δυνατότητα να αναπτυχθούν παγκόσμια κινήματα πατέρων (γιατί συνήθως οι πατεράδες είναι αυτοί που θίγονται) για τα νομικά τους δικαιώματα που απορρέουν από την μη ισότιμη μεταχείρισή τους και την επίδοση της αποκλειστικής επιμέλειας σε ένα μόνο γονέα, στη μητέρα. Πάντως, το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης δεν αναγνωρίζεται ως διαταραχή από την ιατρική και την νομική κοινότητα και οι θεωρίες του Gardner καθώς και οι σχετικές έρευνες έχουν δεχτεί ευρεία κριτική.

Παρόλα αυτά, το 2002 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναγνώρισε επίσημα το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης. Η Μέρι Μπανότι, διαμεσολαβήτρια για τις απαγωγές παιδιών σε διεθνές επίπεδο, έγραφε τότε στην έκθεσή της ότι:

… αυτό το φαινόμενο αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο ως πρόβλημα των παιδιών στα οποία δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στον ένα ή στον άλλο γονέα. Ο γονέας που έχει την επιμέλεια φροντίζει να αποξενώσει τον γονέα που δεν έχει την επιμέλεια από τα παιδιά του και αυτή η πρακτική είναι δυστυχώς πολύ συνηθισμένη και έχει καταστροφικές συνέπειες για το παιδί. Είναι σημαντικό οι δικαστικές αρχές και οι κοινωνικοί λειτουργοί που αναλαμβάνουν παιδιά σε αυτή την κατάσταση να γνωρίζουν ότι υπάρχουν τέτοιες συμπεριφορές και δεν πρέπει να κάνουν διακρίσεις κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την πρόσβαση και τα δικαιώματα επίσκεψης.

Στην Ελλάδα, πρώτοι που μίλησαν μέσω Διεθνών Συνεδρίων, ήταν ο ψυχίατρος Θεοδόσιος Χριστοδουλάκης και ο καθηγητής Νίκος Σπιτάλας, Πρόεδρος του ΣΥΓΑΠΑ, δηλαδή του Συλλόγου για την Ανδρική και Πατρική Αξιοπρέπεια, στο site του οποίου μπορείτε να βρείτε και πολύ περισσότερες και εξειδικευμένες αναλύσεις για το θέμα. Η αύξηση των διαζυγίων στη χώρα μας είναι πολύ μεγάλη, αλλά δεν συνάδει με τα ήθη, τα έθιμα και τους δεσμούς της παλαιότερης οικογένειας. Οι ρόλοι των γονέων έχουν εξελιχθεί, ο πατέρας ασχολείται με την οικογένεια και τα παιδιά αν όχι περισσότερο, ισότιμα με την μητέρα, αλλά η κοινωνία, η πολιτεία και η νομοθεσία δεν έχουν ακολουθήσει αυτή την εξέλιξη. Η παλαιά αντίληψη ότι το παιδί πρέπει να μείνει με την μητέρα ή ότι ο πατέρας δεν επιθυμεί την καθημερινή επικοινωνία με τα παιδιά του έχει προξενήσει ανεπανόρθωτη βλάβη στις σχέσεις πατέρα-παιδιού και κατά συνέπεια στον ψυχισμό των παιδιών. Πάντως, σε περιπτώσεις που παρατηρείται το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης, ο καθηγητής Γεώργιος Κουμάντος προτείνει αναστροφή της επιμέλειας λόγω κακής άσκησής της, διότι επιμένει ότι ο γονέας στον οποίο έχει ανατεθεί η επιμέλεια παιδιού οφείλει να καλλιεργεί στο παιδί αγαθά συναισθήματα για τον άλλο γονέα.

Το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης απαντά και στα παιδιά διαζευγμένων, όπου η μητέρα ψευδώς κατήγγειλε τον πατέρα για σεξουαλική παρενόχληση-κακοποίηση. Για παράδειγμα, αναφέρεται ότι στη Γαλλία, 17% των χωρισμένων μανάδων κατηγορούν τον σύζυγο ψευδώς για σεξουαλική κακοποίηση του παιδιού, όταν διεκδικεί και εκείνος την επιμέλεια. Το ποσοστό αυτό δε στον Καναδά ανέρχεται στο 25%. Αυτές οι ψευδείς κατηγορίες δημιουργούν την βαριάς μορφής PAS. Μιλάμε, λοιπόν, για γονείς με έντονες εμμονές που είναι αποφασισμένοι να καταστρέψουν τον δεσμό του ανήλικου με τον έτερο γονέα.

Συμπτώματα του Συνδρόμου στα παιδιά: Άγχος, νευρικότητα, κατάθλιψη, αδιαφορία προς τον γονέα που δεν έχει την επιμέλεια, εχθρότητα, απέχθεια, δεν θέλει τηλεφωνική ή άλλη επαφή, δεν δέχεται δώρα, φοβάται να εκδηλώσει τα συναισθήματά του μπροστά στον γονέα από τον οποίο εξαρτάται με δικαστική απόφαση, καταθέτει στο δικαστήριο εναντίον του άλλου γονέα. Τα αποτελέσματα των κλινικών ερευνών δείχνουν ότι παιδιά με τέτοιο σύνδρομο έχουν μεγάλη δυσκολία να αναπτύξουν υγιείς σχέσεις στο μέλλον, παρουσιάζουν θέματα εμπιστοσύνης και πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Θεραπεία