Στην εποχή μας όλο και πιο συχνά συναντάς το φαινόμενο να μένουν παιδιά μόνα στο σπίτι, τουλάχιστον για κάποιες ώρες, όταν οι γονείς τους εργάζονται και δεν υπάρχει δυνατότητα φύλαξης.

Αναμφίβολα το γεγονός ότι ένα παιδί μένει μόνο του στο σπίτι προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα, θαυμασμό, ανησυχία, φόβο, στους μεγάλους που κάνουν αυτό το βήμα αφήνοντάς το, το ίδιο όμως έντονα συναισθήματα γεννά και στον μικρό που μένει… μόνος στο σπίτι.  Η ηλικία στην οποία το παιδί θεωρείται έτοιμο να μείνει μόνο του στο σπίτι δεν προσδιορίζεται με ακρίβεια ούτε μπορεί να γενικευτεί σε ηλικιακές ομάδες, καθώς αφενός μεν το κάθε παιδί μεγαλώνει και ωριμάζει σε διαφορετική χρονική στιγμή, αφετέρου κάθε οικογένεια διαμορφώνει διαφορετικά το πρόγραμμά της με βάση τις ανάγκες της.

Υπάρχει, ωστόσο, λέει στο Τaλκ η ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου, η ηλικιακή βάση των 7 χρόνων πάνω από την οποία μπορεί να τεθεί ως δεδομένο υπό διερεύνηση το ενδεχόμενο να μείνει ένα παιδί μόνο του. Η στιγμή βεβαίως που οι γονείς θα εμπιστευθούν το παιδί για αυτό το σημαντικό βήμα εξαρτάται από πολλές παραμέτρους, σύμφωνα με την ειδικό, όπως από την ωριμότητα του παιδιού, τον βαθμό ανεξαρτησίας του, την ανάληψη πρωτοβουλιών, την εμπιστοσύνη που έχει στον εαυτό του, το φύλο του. Άλλο παιδί μπορεί να πληροί αυτές τις προϋποθέσεις στα οκτώ και άλλο στα 12, αυτό είναι ένα ζήτημα που θα αξιολογήσουν οι γονείς. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι ένα βήμα που γίνεται από τη μία στιγμή στην άλλη· αντίθετα, χρειάζεται να προηγηθούν μικρά σταδιακά βήματα προετοιμασίας.

Οι γονείς καθορίζουν τους κανόνες

Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα παιδιά που μένουν μόνα στο σπίτι επιστρέφουν και μόνα τους από το σχολείο, έχουν μια μικρή ελευθερία κινήσεων και εκτός σπιτιού. Και φυσικά δεν είναι μόνο το θέμα της παραμονής τους στο σπίτι χωρίς την επίβλεψη ενήλικα αλλά και ότι πρέπει να εξυπηρετήσουν τον εαυτό τους, να διαβάσουν, να ζεστάνουν το φαγητό τους και να σερβιριστούν μόνα τους. Δραστηριότητες που φαίνονται πολλές φορές αδιανόητες στους γονείς, ιδίως στις μαμάδες που βλέπουν πάντα τα παιδιά τους μικρά και ανήμπορα για οτιδήποτε. Αυτό που είναι βασικό, επισημαίνει η κυρία Καππάτου, είναι ότι «εξαρχής οι γονείς πρέπει να καθορίσουν συγκεκριμένους κανόνες, σε λογικό πλαίσιο, που θα πρέπει τα παιδιά να τηρούν. Αυτό τα βοηθά να νιώθουν ασφάλεια» εξηγεί. Επειδή βεβαίως είναι πιθανόν τα παιδιά να παραβούν κάποιες φορές και τους κανόνες, οι γονείς πρέπει να έχουν τον νου τους. Έτσι, η ειδικός συστήνει να ρωτούν το παιδί πώς πέρασε κατά τις ώρες της απουσίας τους. Επίσης, να κάνουν μαζί μια ανασκόπηση της εβδομάδας και να προσδιορίζουν τις δραστηριότητες της επομένης. Επίσης, καλό είναι να κάνουν από κοινού κάποιες αναπαραστάσεις υποθετικών παραστάσεων επείγουσας ανάγκης και να βάζουν το παιδί στο «σενάριο» ζητώντας του να πει τι και πώς θα έπραττε. «Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η ευκαιρία να επισημαίνονται κάποιες καταστάσεις προς αποφυγήν αλλά και να προτείνονται ειδικοί χειρισμοί όταν ανακύπτουν περιπτώσεις έκτακτες ή ανάγκης. Το παιδί αποκτά αυτοπεποίθηση και μειώνεται το ενδεχόμενο να πανικοβληθεί ευρισκόμενο αντιμέτωπο με κάποια άγνωστη κατάσταση. Αυτός είναι ένας τρόπος που διασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την τήρηση των κανόνων και κατά την απουσία των γονιών» λέει η κυρία Καππάτου.

Πώς θα εμπεδωθεί αίσθημα ασφάλειας στον μικρό… υπεύθυνο

Η ασφάλεια είναι ζήτημα πρωταρχικής σημασίας για τους γονείς των παιδιών που μένουν μόνα τους στο σπίτι. Συχνά βεβαίως οι γονείς πέφτουν στην παγίδα να μεταφέρουν τη δική τους ανησυχία και τον φόβο στα παιδιά, γεγονός που δεν βοηθά. Οι γονείς στο πλαίσιο των μικρών βημάτων προετοιμασίας πρέπει να διδάξουν τα παιδιά βασικούς κανόνες ασφαλείας, όπως να μην αφήνουν ποτέ την πόρτα ξεκλείδωτη, να μην την ανοίγουν επίσης ποτέ εάν δεν βεβαιωθούν απολύτως για την ταυτότητα του ανθρώπου που βρίσκεται πίσω από την πόρτα, να μην ενημερώνουν τους αγνώστους ότι οι γονείς τους απουσιάζουν, να κλείνουν τις εστίες της ηλεκτρικής κουζίνας κ.ο.κ. Πολύ σημαντικό είναι το παιδί να γνωρίζει πού πρέπει να απευθυνθεί για βοήθεια εάν ανακύψει κάποιο πρόβλημα που δεν μπορεί να χειριστεί μόνο του. Στο πλαίσιο αυτό εννοείται ότι πρέπει να έχει στη διάθεσή του τηλεφωνικό κατάλογο με τα τηλέφωνα άμεσης ανάγκης, κοντά στη συσκευή του τηλεφώνου, για να μην ψάχνει αγχωμένο. Προς την κατεύθυνση αυτήν οι γονείς θα μπορούσαν να έχουν συνεννοηθεί με κάποιον γνωστό ή συγγενή τους που θα είχε τον χρόνο να βοηθήσει σε περίπτωση επείγουσα, και μέχρις ότου οι ίδιοι πάνε στο σπίτι.

Ημερήσιο πρόγραμμα – Τι κανόνες πρέπει να ακολουθεί το παιδί

Το παιδί πρέπει να κατανοεί και να το τηρεί ότι πρώτα ολοκληρώνει τη μελέτη του και γενικά τις σχολικές και άλλες υποχρεώσεις του και μετά ανοίγει την τηλεόραση, ή παίζει, ή μιλά στο τηλέφωνο με τους φίλους του. Μέσα από τη συζήτηση οι γονείς πρέπει να δώσουν στο παιδί να καταλάβει γιατί είναι σημαντικό για τη δική του ηρεμία να τηρεί κάποιο πρόγραμμα αλλά και πώς να διαχειριστεί τον χρόνο που μένει μόνο του στο σπίτι. Εάν το πλαίσιο των κανόνων περιλαμβάνει και την έξοδο από το σπίτι, εφόσον τελειώνει τα μαθήματά του, πρέπει να ενημερώνει πάντα τους γονείς του εκ των προτέρων πού θα πάει, με ποιους και για πόση ώρα. Καλό είναι οι επισκέψεις φίλων στο σπίτι κατά την απουσία των ενηλίκων να μην επιτρέπονται, διότι τα παιδιά αποσυντονίζονται πιο εύκολα όταν είναι περισσότερα μαζί.
Κανόνες πρέπει να υπάρχουν και για την επικοινωνία με τους γονείς, το παιδί δεν μπορεί να τηλεφωνεί ασύδοτα στους γονείς τους στην εργασία τους, ενώ σε κάθε περίπτωση αυτή η τηλεφωνική επικοινωνία μπορεί να αποτελεί ένα ωραίο και επαναλαμβανόμενο μάθημα στο παιδί για τον ευγενικό και διακριτικό τρόπο ομιλίας. Από την πλευρά τους οι γονείς πρέπει να φροντίζουν να είναι πάντα συνεπείς στην ώρα επιστροφής τους στο σπίτι. Εννοείται ότι σε περίπτωση αργοπορίας πρέπει να ενημερώνουν το παιδί. Τέλος, οι γονείς καλό είναι να έχουν στο μυαλό τους ότι πρέπει το παιδί να αισθάνεται πως το σκέφτονται ακόμη κι όταν δεν είναι κοντά του. Ένα ωραίο, τρυφερό σημείωμα, που θα βρει πάνω στο ψυγείο, το αγαπημένο του φαγητό-έκπληξη, ένα τηλεφώνημα για το καλωσόρισμα μπορούν να ενισχύσουν τη διάθεση του παιδιού και την πεποίθησή του ότι θα τα καταφέρει μόνο του. Διότι ξέρει πως οι γονείς του βρίσκονται εκεί με την ψυχή και τη σκέψη τους.