Αν και η ανθρώπινη σεξουαλικότητα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες πτυχές της ζωής του ανθρώπου, έχει συνδεθεί με διάφορα ταμπού και δεν νιώθουμε άνετα να μιλήσουμε για αυτή. Μέσα από τη βιομηχανία της μόδας, της πορνογραφίας και των μέσων μαζικής ενημέρωσης έχουμε καταφέρει να ανάγουμε το σεξ σε κάτι πονηρό και απαγορευμένο.

Ως αποτέλεσμα, παρατηρούμε στην σημερινή δυτική κοινωνία, ότι με την χροιά που έχουμε δώσει στο σεξ, το έχουμε ανάγει σε ένα θέμα με το οποίο πρέπει να ασχολούνται οι ενήλικες ή αν είμαστε λίγο πιο προοδευτικοί, οι έφηβοι μετά τα 15 έτη. Δεν είναι τυχαίο ότι κινηματογραφικές σκηνές που παρουσιάζουν γυμνά σώματα και σεξουαλικές περιπτύξεις, ανεβάζουν την ηλικία στην οποία μπορεί το παιδί να παρακολουθήσει την ταινία στα 15 ακόμη και στα 18 έτη.

Όλα τα παραπάνω δημιουργούν ένα σαφές κλίμα: Στα παιδιά δεν πρέπει να μιλάμε για το σεξ και τα ίδια δεν θα έπρεπε να ασχολούνται με την λίμπιντο και τα γεννητικά όργανα, τόσο τα δικά τους όσο και των άλλων. Πως είναι δυνατόν να κάνουμε μια υγιή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, όταν έχουμε ανάγει το σεξ σε κάτι τόσο μιαρό, πονηρό και, εν δυνάμει, επικίνδυνο;

Η απάντηση είναι απλή: Δεν γίνεται και έτσι καταλήγουμε να αντιμετωπίζουμε το σεξ και την ενασχόληση με το σώμα μας και ιδιαίτερα με τα γεννητικά μας όργανα, ως κάτι ντροπιαστικό. Μιλάμε στα παιδιά μας με συστολή για οτιδήποτε έχει να κάνει με αυτό το θέμα, και αυτά αναγνωρίζουν την ντροπή μας και αρχίζουν να αντιμετωπίζουν τόσο το σεξ, όσο και τον αυνανισμό αλλά και το ίδιο τους το σώμα, ενοχικά, σαν κάτι το οποίο πρέπει να γίνεται κρυφά από τον υπόλοιπο κόσμο και ιδιαίτερα από τους μεγάλους. Καταλήγουν έτσι να προσπαθούν να ανακαλύψουν την σεξουαλικότητά τους μόνα τους, μακριά από τα βλέμματα γονιών και δασκάλων αλλά και την επικοινωνία μαζί τους.

Φύση, βιολογία και κοινωνικές κατασκευές

Το όλο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης ανάγεται σε μία προσπάθεια ανεύρεσης μιας ισορροπίας ανάμεσα στην βιολογική φύση του ανθρώπου και στις κοινωνικές κατασκευές και συμβάσεις με τις οποίες έχουμε αποφασίσει να ζούμε στην τρέχουσα κοινωνία.

Προκειμένου να καταλάβουμε τη διαφορά ανάμεσα στην βιολογία, το φυσιολογικό και τις κοινωνικές κατασκευές (οι οποίες συχνά είναι εντελώς αφύσικες), ας δούμε το παράδειγμα του αυνανισμού: Από τα τρία έτη και μετά το παιδί εισέρχεται στο φαλλικό στάδιο και προκειμένου να βρει ηδονή θα ασχολείται εκούσια πλέον με τα γεννητικά του οργάνα.

Ενώ το παιδί γνωρίζει ότι αυτές οι πράξεις του προσφέρουν απόλαυση, δεν γνωρίζει τον ιδιωτικό τους χαρακτήρα καθώς η ιδιωτικότητα αυτών τον πράξεων δεν αποτελεί φυσική βιολογική νομοτέλεια αλλά επιβεβλημένη κοινωνική κατασκευή. Είναι πολύ πιθανό να δούμε το παιδί να ασχολείται με τα γεννητικά του όργανα τόσο μέσα στο σπίτι, αλλά και σε δημόσιο χώρο. Αυτό αποτελεί μία απόλυτα φυσιολογική συμπεριφορά και φέρνει το γονιό στον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στις επιταγές της βιολογικής φύσης του παιδιού και σε αυτές της κοινωνίας. Ο γονιός ο οποίος δίνει υπερβολικό βάρος στις κοινωνικές κατασκευές θα αντιμετωπίσει το θέμα του αυνανισμού ως κάτι κακό, θα μιλήσει για αυτό με ντροπή, κάνοντας το παιδί να το αντιμετωπίζει πλέον ενοχικά.

Στον αντίποδα των γονιών οι οποίοι δίνουν υπερβολικό βάρος στις κοινωνικές κατασκευές βρίσκονται οι γονείς οι οποίοι τείνουν να τις αγνοούν. Μου έρχεται στο μυαλό το παράδειγμα της Βασιλικής, μιας παλιάς φίλης, η οποία θέλοντας ο γιος της να αποκτήσει υγιείς και φυσιολογικές εικόνες για το ανθρώπινο σώμα και τα φύλα, κυκλοφορούσε γυμνή μπροστά του μέχρι την ηλικία των 9 ετών. Στα 7 του έτη το παιδί είχε δώσει κάποια σαφή σήματα: Είχαν πάει σε μία παραλία γυμνιστών και είχε εκφράσει το άγχος του για το ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι είναι γυμνοί. Είχε μάλιστα προσπαθήσει να την οριοθετήσει την μητέρα όταν πήγε να βγάλει το πάνω μέρος του μαγιό της λέγοντας της να το ξαναφορέσει γιατι είναι ντροπή. Το μήνυμα ήταν σαφές: Η συμπεριφορά του γονιού μέσα στο σπίτι δεν ήταν τόσο δυνατή όσο η κοινωνία η οποία είχε μάθει στο παιδί ότι δεν κυκλοφορούμε γυμνοί γιατί είναι κάτι «αφύσικο» και «σεξουαλικό».

Συνεχίζοντας να έχει αυτή τη συμπεριφορά, η Βασιλική δεν κατάφερε να ανατρέψει αυτή την άποψη, και να περάσει την θέα του γυναικείου στήθους ως κάτι μη σεξουαλικό και πονηρό, παρά μόνο να δημιουργήσει μια κατάσταση τύπου «Κυνόδοντα» στην οποία μέσα στο σπίτι, με την μαμά, επιτρέπονται πράγματα και τρόποι συσχέτισης που είναι «ντροπιαστικοί» και «απαγορευμένοι» έξω από αυτό.

Τι είναι τελικά η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση

Όσο εμβαθύνουμε, τόσο συνειδητοποιούμε ότι πρόκειται για ένα θέμα το οποίο μας μπερδεύει διότι στην ουσία δεν έχει με τα παιδιά μας αλλά με εμάς τους ίδιους. Η σεξουαλική αγωγή δεν περιλαμβάνει ένα σύνολο από συγκεκριμένες και αντικειμενικές πληροφορίες που πρέπει να δώσουμε στα παιδιά μας. Ουσιαστικά η σεξουαλική αγωγή είναι μια σειρά από ερωτήματα που έχουμε να θέσουμε στον εαυτό μας.

• Πού στεκόμαστε εμείς ανάμεσα στην ανθρώπινη βιολογία και στις κοινωνικές κατασκευές;

• Ποιες ακριβώς είναι οι αξίες μας γύρω από το σεξ;

• Τι κόστος έχουμε πληρώσει εμείς στη ζωή μας έχοντας ζήσει με αυτές τις αξίες και τώρα που γνωρίζουμε το κόστος τους, ποιες θέλουμε να τις αφήσουμε πίσω και ποιες από αυτές θέλουμε να περάσουμε στο παιδί μας;

Ο καθένας από εμάς έχει να βρει την δική του ισορροπία και με αίσθηση του ρόλου που θα παίξει στην μεταγενέστερη σεξουαλική ζωή του παιδιού του να επιλέξει πως θα σταθεί απέναντι σε αυτό το θέμα.

*Ο Γιώργος Παραδείσης είναι Ψυχολόγος και εργάζεται ιδιωτικά στο Κουκάκι. Θα τον βρείτε στο www.paradeisis.com