Πώς μοιάζει άραγε το σπίτι μας μετά την έλευση ενός παιδιού; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό έμμεσα απαντά και το πώς βλέπουμε το ίδιο το παιδί.
1. Μοιάζει με μικρό παιδότοπο όπου τα παιχνίδια υπάρχουν παντού. Είναι πολύ μικρό για να καταλάβει τις διαφορές των δωματίων. Παίζει παντού, εκτός από το μπάνιο, που η πόρτα είναι πάντα κλειστή.
2. Δεν έχει αλλάξει πολύ, γιατί το παιδί έχει τον δικό του ασφαλή χώρο για να παίζει, τα υπόλοιπα δωμάτια είναι για τους μεγάλους.
3. Ζει σε όλο το σπίτι όπως και εσείς.
Στον πρώτο τύπο σπιτιού καταλαβαίνει κανείς ότι υπάρχει παιδί από την πόρτα. Ωστόσο, τα πράγματα που απλώνονται παντού και σπάνια μαζεύονται δημιουργούν εκατέρωθεν εντάσεις. Εκεί εμφανίζεται το μεγάλο παιχνιδόκουτο που μπαίνουν όλα μέσα, αλλά ούτε και αυτό βοηθά την κατάσταση. Σκοντάφτουμε σε παιχνίδια, μαζεύουμε δικά μας αντικείμενα και το σπίτι σιγά σιγά αδειάζει χάνοντας την αισθητική του στον βωμό της «καλής» ανατροφής των παιδιών. Εν τέλει δεν ωφελείται κανείς! Ούτε το παιδί γιατί αφομοιώνει λάθος χρήση των δωματίων του σπιτιού, αλλά και ένα σπίτι αφύσικο και χωρίς αισθητική. Επιπλέον, νιώθει αδικημένο αν κάποια στιγμή δεν του επιτραπεί να παίξει όπου και όπως θέλει, γιατί αυτό ξέρει ως φυσιολογικό. Αυτό το παιδί χάνει γρήγορα το ενδιαφέρον του, πάει από το ένα πράγμα στο άλλο και μοιάζει ανικανοποίητο. Ο γονιός, από την άλλη, παρακαλά κρυφά πότε θα μεγαλώσει για να ξαναγίνει «σπίτι» το σπίτι του!
Στον δεύτερο τύπο σπιτιού ο γονιός είναι ήσυχος! Έχει οροθετήσει τον «επιτρεπόμενα ακατάστατο αλλά ασφαλή» χώρο του σπιτιού και έχει τη συνείδησή του ήσυχη ότι έχει δώσει ελευθερία στο παιδί να παίξει όπως θέλει χωρίς να το «καταπιέζει» με κανόνες. Η πόρτα του playroom κλείνει και όλα είναι καλά για όλους. Είναι όμως; Κάποια στιγμή το παιδί θα βγει από το δωμάτιο και θα θελήσει να λειτουργήσει και στα υπόλοιπα δωμάτια. Τι μήνυμα παίρνει ένα παιδί όταν μπορεί να «παίζει» και να κινείται «ελεύθερα» μόνο σε ένα δωμάτιο; Πώς θα του δείξουμε ότι ο τρόπος που «παίζει» εκεί δεν είναι σωστός για το υπόλοιπο σπίτι; Η λύση αυτή, εκτός από το ότι προσβάλλει το παιδί-συγκάτοικο του σπιτιού μας σαν ύπαρξη, καθόλου δεν βοηθά στην περαιτέρω ικανότητά του να σταθεί σε διαφορετικά περιβάλλοντα, αλλά και στην αίσθηση ότι ανήκει ισότιμα στην οικογένεια.
Στον τρίτο τύπο σπιτιού το παιδί ζει όπως και εμείς, φυσιολογικά. Από νεογέννητο ακόμα, μπορεί σε κάθε δωμάτιο να κάνει τα πράγματα που συνήθως κάνει η οικογένεια στο επίπεδο των ηλικιακών δυνατοτήτων του. Δεν υπάρχει κλειστή πόρτα και απαγορευμένο δωμάτιο. Το σπίτι αλλάζει γιατί ένας καινούργιος ένοικος με διαφορετικές ανάγκες μένει σε αυτό. Ζούμε σε όλα τα δωμάτια μαζί και το εντάσσουμε στη ρουτίνα της οικογένειας κάνοντάς το να νιώσει ασφαλές και αποδεκτό. Σε όλους τους χώρους του σπιτιού υπάρχουν πράγματα να «παίξει» και να κάνει και οι κανόνες ισχύουν για όλους. Αν το σαλόνι είναι το δωμάτιο που συνυπάρχουμε, θα πρέπει όλοι να κάνουν πράγματα που δεν δυσκολεύουν αυτήν τη συνύπαρξη, δεν μπορούμε να προτείνουμε να διαβάσει ένα βιβλίο αν εμείς έχουμε τη μουσική στη διαπασών. Το διευκολύνουμε να επιλέξει χωρίζοντας τα πράγματά του σε κατηγορίες ή ανά παιχνίδι και τα τοποθετούμε σε ράφι που να φτάνει σε όλα τα δωμάτια και στο μπάνιο. Στολίζουμε το σπίτι με ασφαλή διακοσμητικά, και παίρνουμε μέτρα ώστε να είναι ασφαλές.
Αυτό το σπίτι έχει αισθητική, είναι διακοσμημένο και οργανωμένο έτσι ώστε να ικανοποιεί όλους τους κατοίκους του και οι απαγορεύσεις είναι πολύ συγκεκριμένες και σταθερές από την αρχή. Ένα άδειο σπίτι δεν είναι ασφαλές γιατί το παιδί δεν μαθαίνει ποτέ να δρα σε έναν φυσιολογικά οργανωμένο χώρο. Αυτό το σπίτι απαιτεί κόπο, χρόνο και σκέψη για να οργανωθεί και να συντηρηθεί. Προσφέρει όμως στο παιδί το μήνυμα ότι είναι μέλος μιας οικογένειας που οι ανάγκες όλων είναι σεβαστές. Έπιπλα και χώρους φυσιολογικούς που θα το ενθαρρύνουν να συντονίσει την κίνησή του, δυνατότητα να επιλέξει σε κάθε χώρο τι θα κάνει μόνο του, να παρατηρήσει τα υπόλοιπα μέλη να κάνουν αυτά που θα κάνει αργότερα και να μάθει από αυτούς απλά κοιτώντας τους. Προσφέρει στον γονιό την πρόκληση να γνωρίσει το παιδί του και να οργανώσει ένα «ζωντανό» σπίτι που θα μεγαλώνει και θα αλλάζει καθώς αλλάζουν και οι ανάγκες των ενοίκων του. Πρέπει να διευκρινίσουμε στον νου μας τον πολιτισμό της δικής μας οικογένειας όταν θέλουμε να τον περάσουμε και στο παιδί μας. Και η χαρά είναι μεγάλη όταν συνειδητοποιούμε ότι παρόλο που το «ζωντανό» σπίτι μας φαινομενικά είναι κουραστικό, η δουλειά που ασυνείδητα γίνεται με το παιδί είναι μακροχρόνια πιο ουσιαστική και λιγότερο ψυχοφθόρα για όλους. Το παιδί που ζει στο σπίτι όπως και εμείς είναι ένα ήρεμο παιδί που θα μπορεί αργότερα να λειτουργήσει φυσιολογικά παντού.
Εσείς σε ποιο σπίτι θα θέλατε να ζήσετε;
Η Ντίνα Νομικού είναι μοντεσοριανή εκπαιδευτικός-νηπιαγωγός Ε.Κ.Π.Α.
