Το πάλαι ποτέ, όταν πήγαινα εγώ σχολείο, στην τάξη μου είχαμε κάμποσες Μαρίες, μερικές Ελένες και κάποιες Κατερίνες. Τα αγόρια τα έλεγαν Κώστα, Αντρέα, Βασίλη, Γιώργο και έβρισκες και κανέναν Αλέξανδρο στη χάση και στη φέξη. Στη διάρκεια της τριακονταετίας, που λείπω από τα θρανία του δημοτικού, φαίνεται πως τα πράγματα έχουν αλλάξει θεαματικά. Τώρα υπάρχουν κυρίως Λυδίες, Ιφιγένειες, Αντιγόνες, Ηλέκτρες και μερικές Δανάες. Τα αγόρια είναι Ιάσονες, Περικλήδες, Έκτορες και κάποιοι εναπομείναντες Αλέξανδροι. Ω, ναι, η ονοματοδοσία των τέκνων των Ελλήνων περνάει την κλασική της Αναγέννηση!
Κάτι είχα υποψιαστεί, χαζεύοντας τις ατέλειωτες λίστες δημοφιλών ονομάτων τα άυπνα βράδια της εγκυμοσύνης μου: στη δεκάδα των κοριτσιών φιγουράριζε η Ισμήνη, η Αλκμήνη, η Ιφιγένεια, η Ηλέκτρα και διάφορες άλλες ατυχήσασες των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών. Μαρίες, Σοφίες, Κατερίνες ούτε για δείγμα! Και οι λίστες των αγοριών δεν υστερούσαν σε αρχαίες αναφορές: Ίκαρος, Αχιλλέας, Ευρυσθένης, Νηρέας και Πάτροκλος. Κι ούτε ένας Κώστας, ένας Γιώργος, ένας Θανάσης, βρε αδερφέ! Ένα χρόνο αργότερα, με τη Νικίτα μωρό στο καρότσι στην παιδική χαρά της γειτονιάς μου στο πατρικό μου σπίτι στη Νέα Σμύρνη, το επιβεβαίωσα: «Ηλέκτρα, έλα εδώ!» άκουγα ‒ γυρνούσα από κεκτημένη ταχύτητα. «Λύσσανδρε, μην τρέχεις!» ‒ «Διώνη, πρόσεχε!» ‒ «Πείσανδρε, μάζεψε την μπάλα σου, φεύγουμε». Και στο κάλεσμα των γονιών και των παππούδων δεν απαντούσαν πρωθιέρειες, θεές και ημίθεες, βασιλιάδες και πολεμιστές. Μικροσκοπικοί μπόμπιρες και μπομπιρίνες έτρεχαν, χωρίς καθόλου να λυγίζουν από το βάρος των αιώνων που κουβαλούσαν στο όνομά τους!
Πώς έγινε και μία ολόκληρη γενιά γονιών αρνήθηκε τα ονόματα της γιαγιάς και του παππού, άνοιξε τα βιβλία των αρχαίων ελληνικών του λυκείου και διάλεξε ονόματα για τα παιδιά της; Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, θα μου πείτε. Εγώ, για παράδειγμα, χρόνια πριν το ancient-babyname-boom, βαφτίστηκα Ηλέκτρα, προς τιμήν της Ηλέκτρας Αποστόλου, ηρωίδας της Εθνικής Αντίστασης. Στο σχολείο ήμουν η μόνη, συχνά περίγελως των συμμαθητών μου. Χώρια που για να πάρω το όνομα που πήρα έπρεπε να βρούμε ειδικό παπά που θα δεχόταν να δώσει μη χριστιανικό όνομα και επίσης έπρεπε να κολλήσουμε από δίπλα και το όνομα της γιαγιάς («Ευλαμπία» ‒ από όποια μεριά και να το δεις, ήμουν καταδικασμένη σε γερή καζούρα στο σχολείο). Βεβαίως τα χρόνια πέρασαν, το δημοτικό τελείωσε και εγώ κατάλαβα πως το όνομά μου ήταν μοναδικό. Μεγαλώνοντας απελευθερώθηκα από την ντροπή που ένιωθα ως παιδάκι όταν μου ζητούσαν να το επαναλάβω. Μεγαλώνοντας κι άλλο, συνειδητοποίησα το βάρος που έφερε κι όταν εγκατέλειψα τα πάτρια και βρέθηκα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού το διασκέδασα με την ψυχή μου που μία μεγάλη μερίδα Αμερικανών πίστευε ακράδαντα πως το «Ηλέκτρα» ήταν το επαγγελματικό παρατσούκλι μου και το επάγγελμά μου πιθανότατα ήταν εξωτική χορεύτρια. Με άλλα λόγια, το όνομά μου με σημάδεψε, πρωτίστως γιατί μεγάλωσα μόνη Ηλέκτρα ανάμεσα σε κάποιες ελάχιστες άλλες αρχαίες Ελληνίδες. Με σημάδεψε επίσης γιατί κάθε φορά που συστηνόμουν έλεγε στους άλλους περισσότερα πράγματα για μένα. Έλεγε πως μια κάποια καλλιέργεια θα την έχω, δεν μπορεί, αφού με μεγάλωσαν αρχαιολάτρεις. Έλεγε ακόμα πως οι γονείς μου θα πρέπει να ήταν τουλάχιστον αδιάφοροι με τη θρησκεία αφού μου έδωσαν ‒τότε, που δεν συνηθιζόταν‒ μη χριστιανικό όνομα. Άφηνε και κάμποσα υπονοούμενα για τα πολιτικά πιστεύω των εν λόγω γονέων. Και αναρωτιέμαι σήμερα αν τόσες και τόσες μικροσκοπικές Ηλέκτρες αισθάνονται το ίδιο ή μήπως άλλαξαν τα δεδομένα και τώρα το «Μαρία» λέει περισσότερα για την κάτοχό του, με το καλησπέρα σας
Η Λυδία είναι η νέα Μαρία.Διότι και τα ονόματα ακόμα σε μόδες υπακούνε, και σήμερα η μόδα τα θέλει αρχαία. Γιατί τα αρχαία ονόματα σημαίνουν κάτι: δηλώνουν καλλιέργεια και καλαισθησία. Όχι μόνο για τους γονείς που τα διάλεξαν αλλά και για τα παιδιά που θα τα έχουν σε ολόκληρη τη ζωή τους. Στην ατέλειωτη κούρσα που επιδίδονται οι γονείς να «προικίσουν» τα παιδιά τους με ό,τι εφόδιο, υλικό και άυλο, συμπεριλαμβάνεται και η ανεύρεση του ονόματος. Να είναι ξεχωριστό, να είναι όμορφο, ευθύς εξαρχής να καθιστά σαφές ότι αυτό το παιδί είναι κάτι παραπάνω από τα άλλα. Να προδιαγράφει ότι θα πετύχει, θα ευτυχήσει, θα αναδειχθεί σε ό,τι πιθανό ή απίθανο θελήσει, θα γίνει ποπ σταρ ή πρωθυπουργός.
Αλλά οι μόδες αυτές μας έρχονται από μακριά… Κι όταν λέω μόδες, εννοώ αυτήν την αγωνία στον υπερθετικό βαθμό που την έχουμε όλοι οι γονείς. Να γράψουμε τα παιδιά μας σε μαθήματα χοροέκφρασης προτού γίνουν δύο χρονών, να βρούμε πισίνα που καθαρίζεται με οξυγόνο για να κολυμπάνε από την ηλικία των τεσσάρων μηνών, να δοκιμάσουμε το ταλέντο τους στο βιολοντσέλο γύρω στα τρία. Μην τυχόν και τα αφήσουμε να μεγαλώσουν με την ησυχία τους! Μην τυχόν και τους λείψουν τα εφόδια, μην τυχόν και τα στείλουμε στην κοινωνία με κοινό όνομα! Διαβάζω ότι στο Μπρούκλιν, που βασιλεύουν οι χίπστερ και γεννιούνται οι τάσεις της μόδας, τα παιδιά παίρνουν ονόματα φρούτων και λαχανικών. Ακόμα ότι τα κορίτσια παίρνουν ονόματα αγοριών (ναι, ξέρω, με ποιο δικαίωμα μιλάω;) και καμιά φορά παίρνουν για όνομα το επίθετο συγγραφέων και ποιητών. Σε ακραίες περιπτώσεις παίρνουν και ονόματα «άσχημα», δηλαδή κακόηχα, προκειμένου να τους εμβολιστεί η πεποίθηση ότι το «όμορφο» και το «άσχημο» είναι έννοιες πεζές και μικροαστικές που καθόλου και ποτέ δεν θα πρέπει να απασχολήσουν τη βαθιά ύπαρξή τους. Εμείς, ας πούμε, δώσαμε στη Νικίτα το όνομά της γιατί ψάχναμε για ένα όνομα που να είναι εύηχο σε διάφορες γλώσσες, γιατί μας άρεσε η ταινία του Μπεσόν (παρόλο που απευχόμαστε την προοπτική να γίνει το παιδί μας επαγγελματίας δολοφόνος) αλλά και γιατί, συνειδητά ή ασυνείδητα, θέλαμε κι εμείς να πιστοποιήσουμε τη μοναδικότητα της κόρης μας και ψάχναμε για ένα όνομα που να μην το έχουν «προλάβει» πολλοί άλλοι.
Αγαπητέ Γουίλιαμ, ναι, όντως, «αυτό που ονομάζουμε τριαντάφυλλο με οποιοδήποτε άλλο όνομα θα μύριζε όμορφα…», αλλά, να με συγχωρείς, σε ένα όνομα κρύβονται τόσα και τόσα πολλά!
