Θέλει αρετή και τόλμη να δώσουμε έστω και λίγη ελευθερία στα παιδιά. Και κυρίως μεθοδικότητα για να μπορέσει το παιχνίδι στο σπίτι του κολλητού να περάσει σε άλλη πίστα και να μετεξελιχθεί σε βραδινή έξοδο στο μπαρ.

#freeepitelouswilly

Το ευτυχές γεγονός της γέννησης ενός παιδιού για τους περισσότερους γονείς ισοδυναμεί με περιορισμό της ελευθερίας τους για αρκετά χρόνια, δημιουργώντας ταυτόχρονα την πιο γλυκιά «φυλακή». Από την πρώτη κιόλας στιγμή που γυρίζουν το κλειδί στην πόρτα μετά το μαιευτήριο, αρχίζουν να συνειδητοποιούν πως πλέον θα πορεύονται με βασικό σκοπό της ζωής τους την προστασία του μωρού τους απ’ οτιδήποτε μπορεί να το βλάψει, απ’ ό,τι μπορεί να καταστεί καταστροφικό για εκείνο. Για χρόνια, δε, μαμά και μπαμπάς είναι στο ίδιο έργο θεατές: Φύλακες-άγγελοι των παιδιών, δημιουργούν ένα προστατευτικό πλέγμα γύρω τους προκειμένου να τα διατηρήσουν γερά, ασφαλή και να έχουν το πάνω χέρι σε όσους συναναστρέφονται. Και η ζωή συνεχίζεται με αυτόν τον τρόπο για πολλά χρόνια.

Τα χρόνια όμως περνάνε, τα παιδιά μεγαλώνουν και η κατάσταση αντιστρέφεται. Οι γονείς είναι αυτοί που σταδιακά κλείνονται στο σπίτι και τα παιδιά είναι αυτά που διεκδικούν δειλά δειλά ένα κομμάτι δικού τους χώρου, προκειμένου να γίνουν περισσότερο ανεξάρτητα. Και τότε χτυπά το καμπανάκι, τότε αρθρώνουν δικό τους λόγο και δική τους φωνή, μια φωνή που μπορεί να πει για αρχή: «Θέλω να βγω για έναν καφέ μόνος μου».

Η έναρξη παραχώρησης έστω και λίγης ελευθερίας από την πλευρά των γονιών στα παιδιά ισοδυναμεί ίσως με το πιο κοσμοϊστορικό γεγονός της οικογένειας. Το να κοιμηθεί το Ελενάκι στη φίλη της ή το να διαβάσει ο Γιωργάκης, μόνος του, τα μαθήματά τoυ στον κολλητό του για πολλά ζευγάρια δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται. Έχουν προηγηθεί αμέτρητες ώρες κρεβατομουρμούρας, συνήθως από την πιο ελαστική μαμά στον μπαμπά, προκειμένου το παιδί να μπορεί – βρε αδελφέ – να βγαίνει και λίγο παραέξω. 

Η ιστορία επαναλαμβάνεται

Ο κύκλος της ζωής τελικά είναι τόσο προβλέψιμος και επαναλαμβανόμενος για όλες τις γενιές – ποιο χάσμα φίλοι μου; – που πραγματικά είναι να κάθεται κανείς από μια μεριά και να βλέπει πόσο όμοια φέρονται οι περισσότεροι γονείς παρά το πέρασμα των χρόνων, όταν η κουβέντα έρχεται στην ελευθερία των παιδιών τους. Γούρλωμα ματιών, κόκκινο πρόσωπο από την έκπληξη και βομβαρδισμός ερωτήσεων: Ποιος είναι αυτός που βγαίνεις; Πού θα πάτε; Πότε θα γυρίσεις; Και τα λοιπά.

Και όσο κι αν οι εποχές έχουν αλλάξει, όσο κι αν τίποτε δεν είναι όπως παλιά και τα ήθη πλέον είναι πιο χαλαρά – με την καλή έννοια οκ; – τόσο για τα αγόρια, όσο και για τα κορίτσια, η αγωνία των γονιών παραμένει αξία ανεκτίμητη και αναλλοίωτη στο χρόνο. Η έναρξη της κατάκτησης μιας σχετικής ελευθερίας από την πλευρά του παιδιού είναι στην ουσία μια πρώτη νίκη του στον καθημερινό αγώνα με τους γονείς. Από την άλλη είναι και μια συνειδητοποίηση από τη μεριά των γονιών ότι το βλαστάρι τους δεν είναι πλέον μωρό, αλλά μια αυτόνομη οντότητα, η οποία θα μπορεί να βγει μόνη της στο δρόμο χωρίς να την πατήσει ένα αυτοκίνητο και χωρίς να χάσει το χαρτζιλίκι της.

Πέρα από την πλάκα, όμως, θέλει πολλή προσπάθεια τόσο από τους γονείς να καταλάβουν ότι το πιτσιρίκι που προστάτευαν σαν το πιο εύθραυστο αντικείμενο του κόσμου είναι πλέον σε θέση να βγει και μόνο του στον κόσμο, χωρίς την συνεχή επίβλεψή τους, όσο και από τα παιδιά, που καλούνται τώρα να πείσουν τον μπαμπά και τη μαμά ότι είναι σε θέση να βρίσκονται έξω από το σπίτι, έχοντας συναίσθηση των όποιων κινδύνων. Ότι μπορούν να τους έχουν εμπιστοσύνη και να μην  χρειάζεται να καρδιοχτυπούν κάθε φορά που τους λένε ότι θα πάνε μια βόλτα με ένα φίλο.

Τώρα βέβαια τα γράφω αυτά και μου έρχεται στο μυαλό ο πρώτος μου ξάδελφος που σε μια από τις πρώτες εξόδους μόνος του, σε ηλικία 12 ετών, διαβεβαίωσε τη μητέρα του ότι πάει για ποδήλατο με τον κολλητό του στο πάρκο κάτω από το σπίτι τους και από την Κηφισιά βρέθηκε στη Λούτσα (!) κινητοποιώντας μέχρι και την Αστυνομία. Γιατί καλά όλα αυτά, αλλά το κλειδί βρίσκεται στη λέξη «εμπιστοσύνη» και στην καλά δομημένη προσωπικότητα του παιδιού που βρίσκεται στο μεταίχμιο της παιδικής με την εφηβική ηλικία. Και κυρίως σε αυτό το δεύτερο είναι που καλούνται οι γονείς να κάνουν την περισσότερη δουλειά. Δικό τους μέλημα είναι να μάθουν τα παιδιά από μικρά να δρουν ανεξάρτητα και αυτόνομα, με πλήρη συνειδητοποίηση και γνώση των κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσουν.

Εντάξει, οι εποχές που οι μπαμπάδες και οι μαμάδες έλεγαν στα παιδιά τους να προσέχουν ακόμα και τις Κόκα Κόλες στα πάρτι μάλλον έχουν παρέλθει ανεπιστρεπτί. Όμως οι γονείς είναι πάντα γονείς και θα νοιάζονται για ό,τι κάνουν τα παιδιά τους, για όποιον βλέπουν, ακόμα και για τον αέρα που αναπνέουν.  

Πότε και πώς δίνουμε ελευθερία στα παιδιά;

«Φτου ξελευτερία» λοιπόν για τα παιδιά. Έστω και λίγη. Αλλά σε ποια ηλικία και κάτω από ποιες συνθήκες; Πότε είναι σωστό και θεμιτό από την πλευρά των γονιών να αρχίσουν να δίνουν κομματάκια προσωπικού χώρου και χρόνου στα παιδιά τους;

Ο ειδικοί επισημαίνουν ότι το πρώτο τεστ γίνεται, κατά κανόνα, λίγο μετά τα 13 χρόνια, όταν το καμπανάκι της εφηβείας έχε πλέον χτυπήσει για τα καλά. Η πρώτη έξοδος μπορεί να μεταφραστεί σε μικρές βόλτες σε κοντινά πάρκα με φίλους, μια ομαδική έξοδο στο σινεμά για εκείνο το έργο που «έχουν δει όλα τα παιδιά στο σχολείο». Έχουν ήδη προηγηθεί επισκέψεις σε σπίτια συμμαθητών για διάβασμα και παιχνίδι, αλλά αυτό δεν μετράει πολύ, γιατί υπάρχει το άγρυπνο μάτι της άλλης μαμάς ή του άλλου μπαμπά, έστω κι αν δεν βρίσκονται μαζί στο δωμάτιο. Όταν αυτό το πρώτο τεστάκι στεφθεί με επιτυχία, τα παιδιά προβιβάζονται. Από τις απογευματινές βόλτες, ένα ή δύο χρόνια μετά, περνούν στις βραδινές. Όταν πλέον μπορούν να στέκονται μόνα τους σε ένα καφέ και σε ένα πάρτι, έχοντας, όμως, τη σιγουριά ότι κάπου εκεί έξω είναι ο μπαμπάς ή η μαμά και τους περιμένει στο αυτοκίνητο. Γιατί, οι παιδοψυχολόγοι είναι κατηγορηματικοί: Ειδικά τον πρώτο καιρό θα ήταν καλό οι γονείς να περιμένουν τα παιδιά τους σε αυτές τις μικρές, δοκιμαστικές εξόδους και να τα γυρίζουν οι ίδιοι στο σπίτι, ενώ είναι απαραίτητο να γνωρίζουν με ποιους έχουν βγει και ανά πάσα στιγμή να μπορούν να τα βρουν.

Παράλληλα, είναι σημαντικό να υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες εισόδου και εξόδου, μια ώρα την οποία θα πρέπει να επιστρέφουν στην πατρική εστία. Κυρίως για να συνειδητοποιήσουν τη σοβαρότητα του να είναι κανείς έξω μόνος του, χωρίς γονεϊκή επίβλεψη και για να μπορούν να δημιουργήσουν μια σχέση εμπιστοσύνης με τους γονείς τους, προκειμένου κάθε φορά να διεκδικούν λίγη ώρα παραπάνω με τους φίλους, λίγο ακόμα χαρτζιλίκι, λίγη απόσταση παραπάνω…

Κι όταν αυτό γίνει, όταν η εμπιστοσύνη έχει εδραιωθεί και από τις δύο πλευρές, αυτό είναι το πρώτο σημάδι ότι το παιδί αρχίζει να μπαίνει στο κλαμπ των μεγάλων. Τότε είναι που αρχίζουν τα χτυποκάρδια στον καναπέ για τους γονείς και θα κρατήσουν για πολύ ακόμα, ενώ για κάποιους δεν τελειώνουν ποτέ.