Πολλούς συνειρμούς μπορεί να γεννήσει η λέξη Ίντερνετ: τεχνολογία, εξέλιξη, ενημέρωση, παιχνίδια, επικοινωνία χωρίς σύνορα… εθισμός. Κάποτε ήταν η τηλεόραση στο στόχαστρο. Οι ώρες που περνούν και περνούσαν τα παιδιά μπροστά της και η κακή ποιότητα των προγραμμάτων. Έπειτα ήταν τα κινητά. Η ακτινοβολία, ο χρόνος που «πρέπει» ή δεν «πρέπει» να μιλάμε σε αυτά, η γλώσσα που χάνεται με τη χρήση των sms… Και βεβαίως το Ίντερνετ. «Τα παιδιά βρήκαν το καινούργιο καταφύγιό τους» λέει η σύμβουλος ψυχικής υγείας Νάνσυ Ψημενάτου. «Ειδικά τα απομονωμένα ή τα ντροπαλά. Αυτά που επιστρέφουν σπίτι και δεν βρίσκουν κάποιον να μοιραστούν, να ακουστούν. Τα παιδιά που δεν τα οροθετεί ο γονιός, δεν τα ελέγχει. Τα παιδιά που γνωρίζουν περισσότερα για τους υπολογιστές από όσο οι γονείς».
«Κλείσ’ το, επιτέλους! «Την επόμενη θα το πετάξω!»: ξαφνικά οι γονείς τρομοκρατημένοι ανακαλύπτουν (ή συνειδητοποιούν) ότι το παιδί τους δεν έχει συναίσθηση του χρόνου που πέρασε μπροστά στον υπολογιστή: «Πριν από μισή ωρίτσα μπήκα!», « Όχι, δεν είμαι τρεις ώρες». Και μετά οι κενές απειλές που δεν πραγματοποιούνται• και η κλιμάκωση. Δεν κοιμάται σωστά, ούτε τρώει, έχει σταματήσει και να πλένεται. Θυμώνει, η απόδοσή του στο σχολείο πέφτει, έκοψε το μπάσκετ, ούτε με τους φίλους του βγαίνει.
«Το φαινόμενο φαίνεται πως είναι πολυπαραγοντικό», μας εξηγεί η λέκτορας εφηβικής παιδιατρικής και επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών του Νοσοκομείου Παίδων «Π. &Α. Κυριακού», Άρτεμις Τσίτσικα. «Παίζουν ρόλο η προσωπικότητα του εφήβου, η ύπαρξη συνοδών ψυχολογικών καταστάσεων (ντροπαλοί έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολία στις κοινωνικές δεξιότητες, κ.λπ.), το οικογενειακό περιβάλλον, τραυματικά γεγονότα κ.ά. Οι νέες κοινωνικές συνθήκες (έλλειψη χώρων φυσικής εκτόνωσης, υπεραπασχόληση των γονέων) ενδεχομένως συμβάλλουν στην εμφάνιση της κατάχρησης του Διαδικτύου».

Οι έρευνες

Και κάπου εδώ μιλούν οι αριθμοί: η πιο πρόσφατη μελέτη που διενεργήθηκε από τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 2010 σε 1.007 έφηβους ηλικίας 15-16 ετών, κατέδειξε ότι:

• Υπάρχει τάση αύξησης των ποσοστών υπερβολικής χρήσης.
• Οι επαρχιακές πόλεις παρουσιάζουν μεγαλύτερο ποσοστό συμπεριφορών εθισμού στο Διαδίκτυο και οριακής χρήσης σε σύγκριση με τον πληθυσμό της Αττικής.
• Αντίθετα με τα αποτελέσματα έρευνας του 2007, όπου τα αγόρια είχαν προβάδισμα όσον αφορά τις συμπεριφορές εξάρτησης, τώρα υπάρχει εξίσωση των ποσοστών στα δύο φύλα.
• Η πρώτη αιτία που μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορά εθισμού είναι τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης και ακολουθούν τα online παιχνίδια.
• Τα παιδιά με συμπεριφορές εξάρτησης παρουσιάζουν στατιστικά χαμηλότερη βαθμολογία σχολείου (κάτω από 12) σε σύγκριση με αυτά που ασχολούνται με το Διαδίκτυο σε φυσιολογικό πλαίσιο.

Τα συμπτώματα

Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης, η μονομανία, η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η απομόνωση και η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους, η επιθετικότητα, η αδιαφορία για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά. Επίσης, σύμφωνα με την ψυχομετρία, οι έφηβοι με συμπεριφορές εξάρτησης παρουσιάζουν τάσεις επιθετικότητας και παραβατικές συμπεριφορές, ενώ οι έφηβοι με την οριακή χρήση (στάδιο προ της «εξάρτησης») παρουσιάζουν τάσεις καταθλιπτικού συναισθήματος και άγχους.

Οι λύσεις

• Οι γονείς θα πρέπει να αρχίσετε να ενημερώνεστε και να χρησιμοποιείτε το Διαδίκτυο. Να μάθετε για το πώς κλειδώνει ένας υπολογιστής, πώς μπλοκάρονται σελίδες στο Διαδίκτυο κ.λπ.
• Βοηθήστε τα παιδιά σας να αναπτύξουν αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση.
• Θεσπίστε ξεκάθαρους κανόνες για τη χρήση Διαδικτύου μέσα στο σπίτι και τηρήστε τους.
• Ρωτήστε τα παιδιά για τους online φίλους τους, όπως ακριβώς ρωτάτε και για τους υπόλοιπους.
• Εξετάστε το παράδειγμα που δίνετε. Πόση ώρα περνάτε εσείς στο Διαδίκτυο;
• Δώστε το μήνυμα ότι ακόμα και αν έχει πρόβλημα ΕΣΕΙΣ είστε από τη δική του πλευρά για να το βοηθήσετε.
• Ζητήστε βοήθεια άμεσα αν κάτι σας προβληματίζει. Αν το παιδί σας έχει μπει στον «φαύλο κύκλο» του εθισμού «δεν θα περάσει μόνο του με τον καιρό».
• Τέλος, θα πρέπει να γνωρίζετε ότι τα όρια που τίθενται διεθνώς για χρόνο οθόνης-screen time κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι οι δύο ώρες την ημέρα (το μέγιστο).

Η βοήθεια

–Στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας του νοσοκομείου Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού», όπου λειτουργεί και η τηλεφωνική γραμμή ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ 8001180015 που προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες σε γονείς και εφήβους.
–Στο Τμήμα Θεραπείας & Αντιμετώπισης Προβληματικής Χρήσης Διαδικτύου Για Ενήλικες στο πλαίσιο της μονάδας απεξάρτησης «18 Άνω». Ψ.Ν.Α. Βουρνάζου 37, Αμπελόκηποι, τηλ. 2106448980, 2106448003.
–ΚΕΘΕΑ ΠΛΕΥΣΗ: Τμήμα συμβουλευτικής για εφήβους και νεαρούς ενήλικες για την προβληματική χρήση του Διαδικτύου, Μαγνησίας 25, τηλ.: 2108218883. Δέχεται εφήβους και αναδυόμενους ενήλικες, όχι μεγαλύτερους των 24 ετών.
–Ειδικό ιατρείο, Ψυχιατρική Κλινική Παιδιών και Εφήβων: Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης 2310 892.417. Δέχεται παιδιά και έφηβους μέχρι 18 ετών.