Μ’ ένα «έξυπνο» κινητό τηλέφωνο στο χέρι και υπολογιστή και πρόσβαση στο Διαδίκτυο στο σπίτι, η συντριπτική πλειονότητα των αγοριών και των κοριτσιών των τελευταίων τάξεων του δημοτικού, του γυμνασίου και του λυκείου επικοινωνούν, σχεδόν νυχθημερόν, μέσω email, γραπτών μηνυμάτων, εικονομηνυμάτων, chat rooms και ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης. Εάν σε αυτό προσθέσουμε την έμφυτη ροπή των εφήβων προς οτιδήποτε έχει να κάνει με το σεξ (που πηγάζει τόσο από τις σωματικές ανάγκες τους όσο και από την περιέργεια για κάτι σχεδόν άγνωστο και ταυτόχρονα πολύ σπουδαίο), αλλά και την ευκολία πρόσβασης σε παντός τύπου ψηφιακό περιεχόμενο, το αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμμένο. Τα εφηβάκια μας έχουν αρχίσει να αντικαθιστούν τα παραδοσιακά ραβασάκια, που σημάδεψαν τις γενιές ημών των γονέων τους, με sms, email, msn και, τελικά, με το sexting.
Όπου sexting (από τους όρους sex και texting = στέλνω γραπτό μήνυμα μέσω κινητού) είναι ένας νεολογισμός, που θα μπορούσε να αποδοθεί ως γαμήνυμα ή ως γύμνημα, και αφορά στον λόγο ή στην ερασιτεχνική εικόνα (φωτογραφία και βίντεο) σεξουαλικού περιεχομένου που αποστέλλει κάποιος μέσω γραπτού μηνύματος ή μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και γίνεται πλέον της μόδας και στην Ελλάδα.

Μια συνηθισμένη πρακτική
«Ήδη από την εποχή που οι έφηβοι αντάλλασσαν ραβασάκια επρόκειτο για ανταλλαγή μηνυμάτων ρομαντικού, ερωτικού ή και σεξουαλικού περιεχομένου. Πρόκειται για μια συνηθισμένη πρακτική των εφήβων όταν φλερτάρουν μεταξύ τους. Όπως θα μπορούσε να συμβεί και με ένα ραβασάκι, του οποίου το περιεχόμενο ενδέχεται να δημοσιοποιηθεί χωρίς τη συγκατάθεση του παραλήπτη, το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τα μηνύματα σεξουαλικού περιεχομένου στο Διαδίκτυο.
Ο κίνδυνος που μπορεί να ελλοχεύει από το sexting αφορά είτε σε αποστολή προσβλητικού σεξουαλικού περιεχομένου στον παραλήπτη –προσβλητικού κατά τα δικά του πρότυπα– είτε σε δημοσίευση των μηνυμάτων σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς τη συγκατάθεση του παραλήπτη ή του αποστολέα. Επομένως, προτού προβούμε σε διάφορες ερμηνείες των στοιχείων που προκύπτουν για την Ελλάδα και την Ευρώπη και αφορούν το sexting, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τις εξελίξεις στην τεχνολογία, τις αλλαγές ή την αναπαραγωγή της κουλτούρας του φλερτ, και κυρίως πώς ακριβώς τα ίδια τα παιδιά ερμηνεύουν τις εμπειρίες αυτές», λέει στο Taλκ η υπεύθυνη της ελληνικής ομάδας του δικτύου EU Kids Online, Λίζα Τσαλίκη, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ένα μοντέρνο πρόβλημα
Επομένως, το sexting μεταξύ των εξερευνώντων τη σεξουαλικότητά τους εφήβων έχει ενταχθεί πλέον στη συνυφασμένη με τα ψηφιακά μέσα κουλτούρα επικοινωνίας και ψυχαγωγίας τους, είτε μας αρέσει είτε όχι. Όμως, αυτό που μπορεί να ξεκινήσει ως φλερτ ή ως αστείο, σύντομα μπορεί να ξεφύγει από κάθε έλεγχο και να λάβει τη μορφή σοβαρής παρενόχλησης, εκβιασμού, εκδίκησης και σεξουαλικού αδικήματος. Για παράδειγμα, παιδιά που έστειλαν ημίγυμνες ή γυμνές φωτογραφίες στα αγόρια τους ή στα κορίτσια τους, ως κίνηση αγάπης ή δέσμευσης, τις είδαν την επόμενη μέρα ως wallpaper στα κινητά όλων των συμμαθητών τους. Παιδιά που ρίσκαραν μια εκ του σύνεγγυς γνωριμία με έναν άγνωστο συνομιλητή τους σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης κακοποιήθηκαν ή κινδύνεψαν να κακοποιηθούν σεξουαλικά. Η ειδοποιός διαφορά των σεξουαλικών ηλεκτρονικών μηνυμάτων από τα τσαλακωμένα σημειώματα των προηγούμενων δεκαετιών είναι η χρήση της εικόνας και η δυνατότητα πολλαπλασιασμού και ταχύτατης διάδοσης του περιεχομένου τους.
Πώς μπορούμε, λοιπόν, να προστατέψουμε τα παιδιά μας ώστε να μην εξευτελίσουν και να μην εξευτελιστούν, ώστε να μην πληγώσουν και να μην πληγωθούν; Πώς μπορεί το sexting να παραμείνει μια ακίνδυνη εφηβική πρακτική; Σαφώς, χρειάζεται ενημέρωση και εγρήγορση εκ μέρους ημών των ενηλίκων, τόσο στο σχολικό όσο και στο οικογενειακό περιβάλλον. Γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουμε να ενημερωθούμε με ανοιχτό μυαλό για το sexting και τους κινδύνους που μπορεί να κρύβει και με τη σειρά μας να ενημερώσουμε τα παιδιά και τους μαθητές μας, χωρίς να το αναγάγουμε σε θέμα ταμπού, που ντρεπόμαστε να θίξουμε.

Πολλές συζητήσεις
Ας τους μιλήσουμε για τα (συγκεχυμένα πλέον) όρια μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου. Ας τους εξηγήσουμε ότι τα ψηφιακά ίχνη δεν σβήνονται ποτέ και ότι οι εν δυνάμει παραλήπτες μηνυμάτων sexting είναι εκατομμύρια. Ας τα κάνουμε να συνειδητοποιήσουν ότι οι προθέσεις γνωστών και αγνώστων δεν είναι πάντοτε αγαθές. Ας τους διδάξουμε τις έννοιες του αυτοσεβασμού και του ετεροσεβασμού. Η βασικότερη όλων δε υποχρέωσή μας ως ενηλίκων είναι να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των παιδιών μας. Η διαδικασία αυτή πρέπει μάλιστα να ξεκινήσει από την παιδική και την προεφηβική ηλικία. Αν τα παιδιά φτάσουν στην εφηβεία αντιλαμβανόμενα γονείς και εκπαιδευτικούς ως «κακούς», που μόνο στόχο έχουν να τα περιορίσουν, να τα κατασκοπεύσουν και να τα τιμωρήσουν, το παιχνίδι έχει χαθεί. Σε τέτοια περίπτωση, μάλλον θα στραφούν προς το sexting (και προς όλα τα άλλα μεγάλα ΜΗ) απλώς και μόνο για να κοντραριστούν μαζί μας. Αν, όμως, προϋπάρχει μια υγιής σχέση μεταξύ «μεγάλων» και «μικρών», τότε υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις της αποφυγής στρεβλών διαδικτυακών σεξουαλικών (και όχι μόνο) συμπεριφορών και της ανώδυνης μετάβασης των παιδιών μας στην επώδυνη ενηλικίωση.