Ο Γιάννης Ζουγανέλης γεννήθηκε καλλιτέχνης ή τον έκαναν οι συνθήκες της ζωής του; Όπως και να ’ναι, όμως, είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα προσωπικότητα χωρίς ταμπού και προκαταλήψεις, με τεράστιο επικοινωνιακό ταλέντο και πολύπλευρες γνώσεις στη μουσική, οι οποίες επεκτείνονται και στο πεδίο της διδασκαλίας με όχημα τη μουσική και τον λόγο ενός «αθυρόστομου» παραμυθά στα παιδιά κάθε ηλικίας. Συνθέτης, τραγουδιστής, στιχουργός, ηθοποιός, μα πάνω απ’ όλα μουσικοδιδάσκαλος με στόχο την ανάπτυξη των εκφραστικών μέσων. Οι απόψεις που κατέθεσε στο Τaλκ μπορεί να σοκάρουν μερικούς γονείς, αλλά προτού σπεύσουν να τον κατηγορήσουν για υπερασπιστή της παιδικής «ελευθεριότητας», ας αναλογιστούν ορισμένα μεγάλα λάθη που έχουν κάνει εις βάρος της ψυχής των παιδιών τους για λόγους συντηρητισμού.

Τα σημερινά παιδιά ζουν σε έναν κόσμο που τους αξίζει;
Εργάζομαι στην εκπαίδευση από τα 25 μου. Έχω διδάξει σε νηπιαγωγεία, στο πανεπιστήμιο, σε Ελληνόπουλα και σε ξένα παιδιά. Έχω διδάξει, με μεγάλο ζήλο, και παιδιά που ισορροπούν στη ζωή με το άδικο της αναπηρίας. Αυτά τα παιδιά η Ελλάδα, που συνεχώς μασκαρεύεται και λέει ψέματα, τα αποκαλεί «παιδιά με ειδικές ανάγκες». Αυτός είναι ένας ηλίθιος όρος, διότι στη χώρα μας τα ανάπηρα παιδιά είναι απλώς στο περιθώριο. Οι Έλληνες είμαστε τρομερά ρατσιστές με τους ανάπηρους και έχουμε αφήσει τους γονείς ανάπηρων παιδιών στην αγνωσία και στην έλλειψη αξιοπρέπειας. Παρόμοια είναι η συμπεριφορά και προς τα αρτιμελή και απολύτως υγιή παιδιά. Στη ζωή κανείς δεν πρέπει να διακρίνεται με βάση την πνευματική ευφυΐα του, ούτε τη διανοητική ισορροπία του. Πρέπει να διακρίνεται αφού εκτιμηθούν οι αδυναμίες του. Τα παιδιά αντιμετωπίζονται στην Ελλάδα με τρομερό αυταρχισμό. Οι γονείς φαντάζουν αυτοκράτορες στην οικογένειά τους και βάζουν τα παιδιά να υλοποιούν στόχους τους οποίους οι ίδιοι δεν πέτυχαν. Τα θεωρούν ιδιοκτησία τους και η δοτικότητά τους απέναντί τους είναι σε επίπεδο υλικών παροχών. Μα τα παιδιά δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς το «συνυπάρχω με τον γονιό μου».

Όταν η κόρη σας, η Ελεονόρα, ήταν μικρή ξέρατε αυτά που ξέρετε τώρα για να της τα μεταδώσετε;
Γεννήθηκα από γονείς που ήταν κωφάλαλοι, έτσι από πολύ μικρός μπήκα στη διαδικασία να τους κηδεμονεύω και να ψάχνω απαντήσεις σε πολλά και σοβαρά ερωτήματα. Γιατί οι γονείς μου συμπεριφέρονταν με έναν ιδιαίτερο τρόπο; Γιατί η κοινωνία τούς άφησε αναλφάβητους; Γιατί γέλασαν οι συμμαθητές μου όταν στη Β΄ Δημοτικού είδαν τη μαμά μου στο σχολείο που πήγε για να ρωτήσει για την πρόοδό μου; Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι όλοι οι συμμαθητές μου ήρθαν γύρω μου και ρωτούσαν περιπαιχτικά τι έχει η μάνα μου. Και για να προστατευτώ από την ενόχληση, τους είπα ότι η μητέρα μου είναι Ιταλίδα, γι’ αυτό δεν μιλάει καλά. Τότε το «Ωχ, η μάνα του Γιάννη!» έγινε «Α!» Σκέψου σε τι ξενομανία ζούσαμε – όπως και τώρα. Στα 15 μου έκανα τον πρώτο μου δίσκο λέγοντας ψέματα. Ο δάσκαλός μου, ο μεγάλος συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης, μου είπε να μην πω ότι είμαι ανήλικος, γιατί θα αναγκαστώ να φέρω τους γονείς μου στην εταιρεία για να υπογράψουν και δεν θα τους εμπιστευτούν επειδή ήταν κωφάλαλοι. «Μα γιατί;», έλεγα, «αφού η μητέρα μου είναι αληθινή κυρία, εργαζόμενη, εξαιρετική μοδίστρα και ο πατέρας μου εξαιρετικός οικοδόμος». Αλλά τελικά αναγκάστηκα να πω στην εταιρεία ότι ήμουν 18 χρόνων. Από τότε άρχισα να ξεπερνώ τα ψέματά μου στη ζωή, που ήταν πιο αληθινά απ’ την «αλήθεια» των άλλων. Έτσι από πολύ μικρό παιδί αναγκάστηκα να διδαχθώ τι σημαίνει κηδεμονεύω σωστά, τι σημαίνει εκπαιδεύομαι και εκπαιδεύω. Ο κάθε άνθρωπος είναι γεννημένος με ένα ταλέντο, αλλά η ζωή τον παραχαράζει, διότι τις περισσότερες φορές αναγκάζεται να ζει στην «πραγματικότητα» των πολλών άλλων και όχι στην αλήθεια.

Πώς κρίνετε εκ των έσω το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα;
Η απόκτηση γνώσεων εξαρτάται από τη φιλομάθεια, την οποία τα παιδιά αποκτούν μετατρέποντας το διάβασμα και τη γραφή σε παιχνίδι. Η σχολική παιδεία μας αγνοεί τον έρωτα, την πίστη στη ζωή, τη διαφορετικότητα, την παιδικότητα. Θέλει να ισοπεδώνει τους χαρακτήρες και τις συνειδήσεις. Είναι γιατί στην Ελλάδα μερικοί «μεγάλοι» θέλουν όλους τους ανθρώπους ευθυγραμμισμένους. Και πρέπει να πω ότι πιστεύω πάρα πολύ στην ελληνική παιδεία. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη προβοκάτσια από το μονοτονικό σύστημα γραφής και την κατάργηση της εντρύφησης στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Διότι αυτή είναι η μόνη γλώσσα που εννοεί ό,τι ακριβώς λέει. Πρέπει να μιλήσουμε στα παιδιά μας χωρίς κόμπλεξ για την εθνική τους ταυτότητα. Εκτός όλων αυτών μπήκε και το λάιφ στάιλ στη ζωή μας, το οποίο όλοι μας πληρώσαμε παίρνοντας δάνεια από τις τράπεζες για να αγοράσουμε πνευματική πορνεία και ανυπαρξία παιδείας. Έτσι και τα παιδιά μπήκαν στη λογική του λάιφ στάιλ, όσον αφορά τα ρούχα, το πώς επικοινωνούν, τι βλέπουν στην τηλεόραση, φεύγοντας από την ουσία και πηγαίνοντας στο περιτύλιγμα.

Πώς επιδρά η μουσική στην ψυχή των παιδιών;
Ο ήχος παίζει καταλυτικό ρόλο στην ψυχική ανάπτυξη του παιδιού. Έχουμε έναν ασυνείδητο καταγραφέα ήχων, που είναι η ακοή. Αυτός ο καταγραφέας δεν θωρακίζεται σωστά, εάν δεν μπει σε μια διαδικασία παιδείας. Έχω εντρυφήσει στο σύστημα Καρλ Ορφ, που συναρτά τη σημασία του ήχου με την απελευθέρωση των εκφραστικών μέσων των ανθρώπων. Και έχει μεγάλη σημασία ο άνθρωπος να είναι ελεύθερος εκφραστικά, γιατί η εκφραστική ελευθερία του δημιουργεί ερωτήματα στο πνεύμα του και έτσι αγαπά τη γνώση. Μέσω του ήχου μπορείς να φτάσεις στην εκφραστική ελευθερία σου, να τη μετουσιώνεις στη σωστή επικοινωνία σου με τους άλλους και τότε να νιώθεις ελεύθερος. Ο ήχος της κλασικής μουσικής προσφέρει τον συγκερασμό όλων των συχνοτήτων και μ’ αυτόν θωρακίζεται σωστά η ακοή του παιδιού. Όσο τα παιδιά δεν μπαίνουν στη διαδικασία να ακούν καθαρό ήχο, παραχαράσσεται η ακοή τους. Αλλά δυστυχώς μεγαλώνουν με τον ήχο της συνεχώς ανοιχτής τηλεόρασης και τις διαφημίσεις που παρεμβαίνουν με δυνατότερο ήχο για ευνόητους λόγους. Και φυσικά εάν ο γονιός ακούει σκυλάδικα, θα ακούσει σκυλάδικα και το παιδί.

Ωστόσο υπάρχουν και αρκετοί γονείς που προσπαθούν να μυήσουν τα παιδιά τους σε έναν καθαρό ήχο, αλλά μόλις τα παιδιά πάνε σχολείο, μπαίνουν στην παγίδα του λάιφ στάιλ έτσι όπως το περιγράψατε.Οι γονείς πώς πρέπει να αντιδράσουν;
Και η Ελεονόρα όταν ήταν μικρή βαλλόταν από τις ίδιες λογικές του λάιφ στάιλ. Την άφησα ελεύθερη να ακούσει τα πάντα και, χωρίς να γίνομαι διδακτικός, κατάφερα μεγαλώνοντας η κόρη μου να κατασταλάξει σε μουσικές που δεν περιέχουν βρόμικους ήχους. Τα παιδιά χρειάζονται ελευθερία, όχι αυταρχισμό. Και να ξέρετε ότι ο χαρακτήρας του παιδιού διαμορφώνεται μέχρι τα 7 του χρόνια. Μεγάλωσα την κόρη μου χωρίς να τη συγκρίνω με κανένα άλλο παιδί. Θεωρώ ότι η σύγκριση ανάμεσα στα παιδιά είναι ό,τι χυδαιότερο μπορεί να κάνει ο γονιός, διότι τότε χάνεται το ταλέντο της κάθε ξεχωριστής προσωπικότητας.

Στα παιδιά πρέπει να βάζουμε να ακούνε αποκλειστικά και μόνο παιδικά τραγούδια ή και τραγούδια για ενήλικες;
Τα παιδιά πρέπει να ακούνε τα πάντα. Αλλά οποιοδήποτε ξεχασμένο τραγούδι του Χατζιδάκι, ή του Σαββόπουλου, ή του Μίκη Θεοδωράκη, ή ένα δημοτικό της τάβλας, ή ένα κρητικό ριζίτικο είναι καλύτερα από κάθε παιδικό τραγούδι. Οι γονείς μαλώνουν τα παιδιά τους όταν λένε κακές λέξεις.

Τι έχετε να τους πείτε;
Τα παιδιά πρέπει να ξέρουν και τις βωμολοχίες. Βρόμικες λέξεις δεν υπάρχουν, αλλά υπάρχει βωμολοχικός τρόπος να μιλάμε. Εάν για παράδειγμα πούμε στο παιδί μας «αυτό που έκανες είναι ηλίθιο» ή «είσαι χαζό, παιδάκι μου» αυτό είναι μεγάλη βωμολοχία. Επίσης δεν υπάρχει σεξουαλική αγωγή, λόγω της πουριτανικής λογικής μας. Πάντοτε λέω παραμύθια στα παιδιά που μιλούν και για τα γεννητικά τους όργανα και οι γονείς σοκάρονται, αλλά έτσι τα παιδιά εξοικειώνονται με το φύλο τους, γνωρίζουν το σώμα τους. Επίσης τον τελευταίο καιρό κυριαρχεί η ομοφυλοφιλική αντίληψη. Δεν έχω τίποτα με τους ομοφυλόφιλους, αλλά δεν μπορείς να βλέπεις συνεχώς στην τηλεόραση ομοφυλοφιλικά ζευγάρια. Και τα παιδιά παρασύρονται πολύ απ’ την εικόνα. Δημιουργούν πρότυπα τα οποία, χωρίς να το καταλάβουν, τα αναπαράγουν.