Το “Ένα γράμμα μια ιστορία” είναι το πρώτο ελληνικό ψηφιακό διαδραστικό αλφαβητάρι, μια καινοτομία του Υπουργείου Παιδείας στην ψηφιακή εποχή της εκπαίδευσης, παραγωγή της Διεύθυνσης  Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης. Το Τaλκ μίλησε με τη δημιουργό του, τη συγγραφέα κ. Σοφία Μαντουβάλου, που είναι μάλιστα υποψήφια για το διεθνές βραβείο Χανς Κρίστιαν Αντερσεν ΙΒΒΥ 2014. Ας δούμε τι μας είπε.

Τι είναι το πολυμεσικό πακέτο μάθησης “Ένα γράμμα μια ιστορία”; Πρόκειται για ένα καινοτόμο διδακτικό υλικό με στόχο τη μάθηση μέσα από την ψυχαγωγία και την αυτενέργεια το οποίο μπορεί να στηρίξει με πολλούς τρόπους το έργο του εκπαιδευτικού της προσχολικής και της πρώτης σχολικής ηλικίας. Αποτελείται από μια πρωτότυπη σειρά κινουμένων σχεδίων για τα γράμματα και τη γλώσσα ,διαδραστικά παιχνίδια για κάθε γράμμα βασισμένα στην αντίστοιχη ταινία και ένα ηλεκτρονικό βιβλίο με το κείμενο των ταινιών. Αυτή η τριπλή προσέγγιση της γνώσης με διαφορετικά μέσα δημιουργεί ένα πολυμεσικό πακέτο μάθησης.  Η γνωριμία του παιδιού με τα γράμματα και τους ήχους της γλώσσας γίνεται μέσα από 24 έμμετρες χιουμοριστικές, σουρεαλιστικές πεντάλεπτες ιστορίες κινουμένων σχεδίων, μία για κάθε γράμμα του αλφαβήτου, οι οποίες συνδυάζουν την παιδαγωγική με την παραμυθική και την τηλεοπτική γλώσσα. Το κάθε επεισόδιο λειτουργεί σε ένα πλαίσιο διαθεματικής και ολιστικής προσέγγισης της γνώσης στηρίζοντας το αναλυτικό σχολικό πρόγραμμα με μια καινοτόμο, πρωτότυπη και ελκυστική διάσταση .Η παραγωγή είναι της Διεύθυνσης Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης του Υπουργείου Παιδείας στην οποία εργάσθηκα επί 32 χρόνια ως εκπαιδευτικός τεχνολόγος σχεδιάζοντας γράφοντας και παράγοντας εκπαιδευτικές ταινίες. Συνδημιουργός μου στην υλοποίηση της σειράς Ένα γράμμα μια ιστορία καθώς και του διαδραστικού περιβάλλοντος είναι ένας ταλαντούχος νέος καλλιτέχνης, ο σκηνοθέτης-animator Αρίσταρχος Παπαδανιήλ . Έχουμε μία πολύ καλή χημεία , πιστεύουμε στην ποιοτική αξία και τη μεγάλη χρησιμότητα του έργου και εργαζόμαστε ακούραστα.  

Γιατί επιλέχθηκε ο ποιητικός λόγος σε συνδυασμό με το κινούμενο σχέδιο; Γιατί η ποίηση για μένα είναι η  πλαστελίνη της γλώσσας και το κινούμενο σχέδιο ως οπτική ποίηση της ταιριάζει απόλυτα . Η έκθεση του παιδιού στον ποιητικό λόγο μιας ιστορίας με 120-130 λέξεις που αρχίζουν από το ίδιο γράμμα ενισχύει την ανάπτυξη του λεξιλογίου του, το άκουσμα του πρώτου γράμματος της λέξης και την κατανόηση της δομής και του ρυθμού της ελληνικής γλώσσας. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι ο προφορικός λόγος που συνεκφέρεται στην ιστορία, διακρίνεται σε λέξεις, συλλαβές και φυσικά το μικρότερο κομμάτι, το φώνημα. Η αντίληψη αυτή ενισχύεται οπτικά από τη σημειογραφική, την εικονογραφική απεικόνιση των γραμμάτων, τόσο ως στοιχείων των εικόνων της ιστορίας όσο και ως στοιχείων μέσα σε μία λέξη. Η σειρά μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία καθημερινή άσκηση στους ήχους της γλώσσας τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.  Ακόμα ,μέσα από τα μικρά βίντεο, το παιδί ακούει τον έμμετρο λόγο, χαίρεται με τους ήχους της γλώσσας και αναπτύσσει την παρατηρητικότητά του, ανακαλύπτοντας τα γράμματα μέσα από χαρούμενα σχήματα στο περιβάλλον της ιστορίας. Εκείνο που έχουμε κατορθώσει με τον Αρίσταρχο Παπαδανιήλ είναι η εικονοποίηση κάθε λέξης που χρησιμοποιείται στην ιστορία.  

Τι προσφέρουν τα διαδραστικά παιχνίδια; Τα διαδραστικά παιχνίδια έχουν σχεδιαστεί με βάση το οπτικό και το ακουστικό υλικό της σειράς των κινουμένων σχεδίων. Τόσο ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός όσο και η επιλογή μεθόδων και μέσων βασίζεται στη σύγχρονη θεωρία και έρευνα για την ενίσχυση της συνεχούς διαδικασίας σταδιακής ανάπτυξης της αναδυόμενης γραφής και των μαθησιακών δεξιοτήτων. Το διαδραστικό περιβάλλον μάθησης ενισχύει την συνδυασμένη χρήση των αισθήσεων (όραση, ακοή,αφή) προσφέροντας τη δυνατότητα της μάθησης μέσα από την εξερεύνησης .Ακόμα συνεισφέρει στην πνευματική ωριμότητα του παιδιού ενισχύοντας την προσοχή, την συγκέντρωση, την οπτική και ακουστική αντίληψη και τη μνήμη του.

Πως χρησιμοποιείται και από ποιους;  Τόσο η σειρά κινουμένων σχεδίων όσο και ο Πιλότος των διαδραστικών παιχνιδιών για το γράμμα Άλφα έχουν φανατικούς οπαδούς παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς και φοιτητές οι οποίοι και ζητούν την ολοκλήρωση του υλικού.  Πρέπει να σημειωθεί ότι η σειρά και το διαδραστικό περιβάλλον μάθησης δεν χρησιμοποιείται μόνο σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία στην Ελλάδα αλλά και σε σχολεία ελληνικών κοινοτήτων στην Ευρώπη, στον Καναδά, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Αυστραλία, στην Αφρική δεδομένου ότι εκτός από το διαδίκτυο η σειρά εκπέμπεται από την δορυφορική τηλεόραση σε όλον τον κόσμο. Είναι πραγματικά συγκινητικά τα σχόλια που λαμβάνουμε από εκπαιδευτικούς ,γονείς και  εκπαιδευτικές κοινότητες του εξωτερικού. Η ενθουσιώδης ανατροφοδότηση μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε. Η σειρά έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία σε διεθνή φεστιβάλ και ο πιλότος του διαδραστικού περιβάλλοντος  έχει διακριθεί για την καινοτομία του και την καλή του πρακτική τόσο από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Εφηρμοσμένης Επικοινωνίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών όσο και από τα ΜEDEA AWARDS 2012  (HIGHLY COMMENDED).Έχουν ακολουθήσει και άλλες διακρίσεις. Οι διακρίσεις είναι πάντα ευχάριστες και ενισχυτικές .Εκείνο όμως που μου δίνει μεγάλη χαρά είναι όταν βλέπω στο διαδίκτυο πως αυτό το υλικό γίνεται ερέθισμα για να δημιουργήσουν οι δάσκαλοι δικό τους εκπαιδευτικό  υλικό . Υπάρχει στο διαδραστικό περιβάλλον ένα ανενεργό κουμπί ιδέες για τον εκπαιδευτικό όπου οραματίζομαι να ανεβάζουν οι εκπαιδευτικοί το δικό τους εκπαιδευτικό υλικό και να το μοιράζονται με τους συναδέλφους τους. Για να γίνουν όμως αυτά πρέπει να ολοκληρωθεί το έργο.  

Πότε θα ολοκληρωθεί; Το έργο είναι τεράστιο . Εδώ και περισσότερο από τρία χρόνια συνεργαζόμαστε  με τον Αρίσταρχο Παπαδανιήλ με μεράκι και αφοσίωση και φυσικά στην πορεία του έργου και με άλλους αξιόλογους συντελεστές ,παιδαγωγούς μουσικούς ,ηθοποιούς , τεχνικούς τα ονόματα των οποίων αναγράφονται στους τίτλους τέλους. Αυτή τη στιγμή το διαδραστικό περιβάλλον είναι σε εξέλιξη. Υπάρχει μόνο ο πιλότος για το γράμμα Α βασισμένος στο κινούμενο σχέδιο με τίτλο η Αχτένιστη αγελάδα.  Ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός του διαδραστικού περιβάλλοντος της σειράς  για τον οποίο έχουν ληφθεί υπόψη οι σύγχρονες τάσεις γλωσσικού αλφαβητισμού στην προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία και οι γνωστικές και ψυχοκινητικές κατηγορίες του Bloom ,είναι έτοιμος,και ελπίζω σύντομα να υπάρξει η πολιτική βούληση να βρεθούν τα χρήματα ώστε να ολοκληρωθούν τα διαδραστικά παιχνίδια για όλα τα γράμματα.  

Που είναι διαθέσιμο το πολυμεσικό πακέτο μάθησης;  Στην Ιστοσελίδα της Εκπαιδευτικής Τηλεόρασης www.edutv.gr, στο www. i-create.gr, στην υπηρεσία βίντεο πανελληνίου σχολικού δικτύου www.sch.gr/vod και στο youtube/vimeo στο κανάλι EducationalTVGreece.

Διαβάστε ένα απόσπασμα από τα λόγια των κριτών στα MEDEA AWARDS: 

 “A Letter – A Story’ offers a large amount of colourful and rich creative learning materials that can be characterised as being perfectly suitable for the target group, mainly children aged 5 to 7 years old. The learning materials are very well organised and perfectly well structured; they seem to provide a nice and effective introduction to the (shape of) the letters of the Greek alphabet, the sounds of letters and their usage in words, with the interactive game materials being a good supplement to the TV/video clips.” “The use of rhythmic music, rhymes and short narrations in simple animation films for this target group (pre-schoolers and first graders) is a perfect match, it is spot on.” “The funny way in which phonics are introduced is very clever. The production promotes the easy learning of the relationship between words and phonemics.” 

Η Σοφία Μαντουβάλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949. Από την πρώτη στιγμή ερωτεύτηκε τη ζωή. Ένα μεγάλο μέρος από τα παιδικά και τα νεανικά της χρόνια έζησε έξω από την Ελλάδα. Από πολύ μικρή απόκτησε δύο καλούς φίλους: τη φαντασία και το χιούμορ. Φαίνεται πως η παρέα της μαζί τους όλα αυτά τα χρόνια που σπούδαζαν αχώριστοι, καταβροχθίζοντας τα θρανία όλων των βαθμίδων, τη βοήθησε να κατανοήσει πόσο σημαντική είναι η παρουσία τους στην εκπαίδευση της ζωής. Οι σπουδές της στην Εξελικτική Ψυχολογία, την Εκπαιδευτική Τεχνολογία και τη Σκηνοθεσία την έπεισαν πως χωρίς χιούμορ, φαντασία και δημιουργική έκφραση, η εκπαίδευση δεν μπορεί να διαμορφώσει δημιουργικούς και ευτυχισμένους ανθρώπους. Εδώ και τριάντα δύο χρόνια που υπηρετεί την τηλεόραση και το βιβλίο κατορθώνει να συνδυάζει τα φανταστικά με τα πραγματικά στοιχεία της ζωής, το όραμα με την πραγματικότητα. Στην Εκπαιδευτική τηλεόραση όπου εργάσθηκε από το 1979 έως το 2010 ως ειδικός στην εκπαίδευση με τις νέες τεχνολογίες, γράφει σενάρια που στηρίζουν το αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων και την ατομική και κοινωνική ανάπτυξη των μαθητών. Είναι δημιουργός τουλάχιστον εκατό πενήντα εκπαιδευτικών τηλεοπτικών προγραμμάτων για την εκπαιδευτική τηλεόραση με διεθνή βράβευση για τη σειρά “Ένα γράμμα μια ιστορία” βασισμένη σε αντίστοιχο ποιητικό της έργο, σεναριογράφος του βραβευμένου εκπαιδευτικού CD-ROM για τη διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας ως δεύτερης γλώσσας “Ο Διαγόρας στην Ολυμπία” (συνεργασία με το Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου της Κρήτης), και συγγραφέας του βιβλίου “Σύγχρονη εκπαίδευση και τηλεόραση”.
Από τότε που έγραψε το πρώτο της βιβλίο, το “ντορεμιφασολλασι” για να μιλήσει στο γιο της για τη μουσική μέσα από τη γλώσσα των παιδιών, η συνεισφορά της στην παιδική λογοτεχνία αριθμεί 70 τίτλους. Έργα της έχουν διακριθεί στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τη Διεθνή Κοινότητα και έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Κινέζικα και Κορεάτικα, ενώ κάποια συμπεριλαμβάνονται ως αποσπάσματα στο ανθολόγιο ή ως προτεινόμενα στα σχολικά βιβλία του δημοτικού. Το έργο της αναφέρεται σε ακαδημαϊκές εργασίες για το νεωτερικό και ιδιότυπο χαρακτήρα της γραφής της.
Η Σοφία Μαντουβάλου, όταν δεν παίζει-γράφει για παιδιά, πεζογραφεί και γράφει ποίηση για ενήλικες. Η επιθυμία της να φέρει το παιδί κοντά στη λογοτεχνία την φέρνει πολύ συχνά στα σχολεία και τον έλληνα εκπαιδευτικό. Συμμετείχε σε πολλά προγράμματα φιλαναγνωσίας εντός και εκτός Ελλάδας μέσω του Εθνικού κέντρου βιβλίου, πανεπιστημίων και διεθνών φορέων. Έχει μεγάλη διδακτική εμπειρία στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε θέματα εκπαιδευτικής τεχνολογίας, συγγραφής εκπαιδευτικού σεναρίου, δημιουργικής γραφής λογοτεχνημάτων με εκπαιδευτικούς στόχους και διαθεματικής προσέγγισης της μάθησης μέσα από τη λογοτεχνία.
Η Σοφία Μαντουβάλου με τη διεισδυτική της ματιά στη σύγχρονη κοινωνία, προσπαθεί παρέα με τους στενούς της συνεργάτες, τη φαντασία και το υπερβατικό χιούμορ, να απελευθερώσει τα παιδιά από τη βαρεμάρα και την ακινησία της στερεότυπης σκέψης και να τους προσφέρει μέσα από την οργανωμένη αταξία και τον πυρήνα ελευθερίας που κρύβουν τα βιβλία της τα μέσα που θα τα βοηθήσουν να σκέφτονται, να αισθάνονται, να εκφράζονται και να δρουν με ατομική και συλλογική ευθύνη για έναν καλύτερο κόσμο. Μπορείτε να τη γνωρίσετε καλύτερα  μέσα από την ιστοσελίδα της εδώ.

Η Σοφία Μαντουβάλου είναι φέτος υποψήφια για το διεθνές βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, που θα ανακοινωθεί στις 24 Μαρτίου 2014. Ανά διετία η ΙΒΒΥ απονέμει τα βραβεία σε ένα συγγραφέα και έναν εικονογράφο των οποίων το συνολικό έργο αποτελεί ουσιαστική συμβολή στην Παιδική Λογοτεχνία. Το βραβείο Άντερσεν, ένα χρυσό μετάλλιο, είναι η ανώτερη διεθνής αναγνώριση για δημιουργούς παιδικών βιβλίων για αυτό και λέγεται το «μικρό Νόμπελ».