Πεταχτά δοντάκια, ένα μικρό κενό ανάμεσα στα δόντια ή ένα ψεύδισμα… Χαριτωμένες «παραφωνίες» ή τα πρώτα σημάδια που πρέπει να μας στείλουν στον ορθοδοντικό; Σιδεράκια, γλωσσικά τόξα ή… μασελάκια; Συμβουλευόμαστε την Εταιρεία Ορθοδοντικής και Γναθοπροσωπικής Μελέτης και Έρευνας και απαντάμε στις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις που αφορούν τη σχέση μας με την ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά.  

Ποια «ανησυχητικά» σημάδια πρέπει να μας οδηγήσουν, μαζί με τα παιδιά μας, στον ορθοδοντικό; Φυσικά και υπάρχουν και δεν αφορούν μόνο την ανατομία του παιδικού στόματος αλλά και καθημερινές συνήθειες των παιδιών μας. Ο «θηλασμός» του δακτύλου, η μακροχρόνια χρήση πιπίλας, το τρίξιμο των δοντιών, η δυσκολία στη μάσηση ή την ομιλία, αλλά και ο συνωστισμός των δοντιών ή τα πολύ μεγάλα διαστήματα ανάμεσα στα δόντια είναι μερικά από τα σημάδια που θα πρέπει να μας κάνουν να οργανώσουμε επίσκεψη στον ορθοδοντικό μας.

Ποιες είναι οι αιτίες των ορθοδοντικών προβλημάτων; Τα ορθοδοντικά προβλήματα οφείλονται σε κληρονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Το μέγεθος δοντιών και γνάθων είναι χαρακτηριστικά που κληροδοτούνται από τους γονείς προς τα παιδιά. Αλλά οι διάφορες συνήθειες, όπως ο θηλασμός του δακτύλου, το δάγκωμα ξένων αντικειμένων ή των νυχιών, έχουν και αυτές αποτέλεσμα τα δόντια να μεταναστεύουν και να διαταράσσεται η αρμονική σχέση των γνάθων, με άμεση επίπτωση στην αισθητική του προσώπου. Ακόμα και η πρόωρη απώλεια παιδικών δοντιών από τερηδόνα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα καθώς χάνεται ο χώρος που τα παιδικά δόντια πρέπει να διατηρήσουν μέχρι την ανατολή των μόνιμων δοντιών.

Σε ποια ηλικία πρέπει να επισκεφθεί το παιδί μου ορθοδοντικό για πρώτη φορά; Τα παιδιά πρέπει να υποβάλλονται σε ορθοδοντικό έλεγχο το αργότερο μέχρι την ηλικία των 7 ετών, γιατί η διάγνωση σε αυτήν την ηλικία μπορεί να προλάβει οδοντικά προβλήματα και προβλήματα αρμονίας προσώπου. Η έγκαιρη έναρξη της ορθοδοντικής θεραπείας στα παιδιά είναι επίσης πρακτικά ευκολότερη γιατί τα παιδιά του δημοτικού έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο και λιγότερες… αναστολές, οι οποίες σε μεγαλύτερη ηλικία εμποδίζουν την εφαρμογή της θεραπείας. Και βέβαια, όταν η θεραπεία αρχίζει νωρίς, στην εφηβεία έχει πια ολοκληρωθεί με αποτέλεσμα οι έφηβοι να έχουν αυξημένη αυτοπεποίθηση λόγω καλύτερης εμφάνισης του στόματος και του προσώπου.  

Άρα δεν πρέπει να περιμένω να αλλάξει το παιδί μου όλα του τα δόντια και μετά να ξεκινήσει ορθοδοντική; Όχι, γιατί η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποτρέψει την αποφυγή εξαγωγών μόνιμων δοντιών κατά την ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά ή και γναθοχειρουργική επέμβαση σε περίπτωση έντονων σκελετικών προβλημάτων.

Πόσο διαρκεί μία ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά; Η διάρκεια εξαρτάται από τη φύση και τη βαρύτητα του προβλήματος και ποικίλλει από μερικούς μήνες μέχρι και χρόνια. Συνήθως, για τα σκελετικά προβλήματα που έχουν σχέση με τη διαμόρφωση της άνω και κάτω γνάθου απαιτείται περισσότερος χρόνος για τη θεραπεία. Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, το μακροχρόνιο της αντιμετώπισης δεν πρέπει να φοβίζει ούτε και να αποτρέπει.

Είναι επώδυνη η ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά; Η ορθοδοντική θεραπεία έχει τον χαρακτήρα της μονιμότητας και κατά συνέπεια δεν θα μπορούσε να είναι επώδυνη γιατί δεν θα ήταν ανεκτή. Μια ενόχληση μικρού βαθμού θεωρείται φυσιολογική και είναι αναμενόμενη κατά τα πρώτα 24ωρα μετά την τοποθέτηση των καινούργιων ορθοδοντικών μηχανισμών. Ο ερεθισμός παρέρχεται το πολύ ύστερα από μία εβδομάδα, δεδομένου ότι οι αντίστοιχες περιοχές θα «σκληρύνουν» και θα σταματήσουν να είναι ευερέθιστες. Υπάρχουν στο εμπόριο προϊόντα ανακούφισης που μετριάζουν τον ερεθισμό.

Τα οφέλη της ορθοδοντικής θεραπείας στα παιδιά είναι μόνο αισθητικά; Ο στόχος της ορθοδοντικής θεραπείας δεν είναι μόνο ένα λαμπερό χαμόγελο γεμάτο αυτοπεποίθηση. Κατ’ αρχάς, η ορθοδοντική θεραπεία διευκολύνει τον γενικό οδοντίατρο κατά την εκτέλεση οδοντιατρικών εργασιών, αλλά και την καθημερινή στοματική υγιεινή. Παράλληλα, προστατεύει από κατάγματα δοντιών, ιδίως όταν αυτά προβάλλουν έξω από το στόμα.

Προφανώς υπάρχουν διάφορες ορθοδοντικές λύσεις. Άλλοτε βλέπουμε εξωστοματικά εξαρτήματα, άλλοτε τα γνωστά «σιδεράκια» που εφαρμόζονται πάνω στα δόντια, άλλοτε τα… μασελάκια, όπως συνηθίζουν να τα αποκαλούν τα παιδιά μας. Ποιες είναι οι διαφορές τους; Οι μηχανισμοί χωρίζονται βασικά σε δύο κατηγορίες, κινητούς και ακίνητους. Υπάρχουν τα μηχανήματα διεύρυνσης που βασικά είναι ακίνητα και διαρκώς προσκολλημένα στα δόντια, και τα λειτουργικά μηχανήματα που είναι είτε κινητοί είτε ακίνητοι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται για τη διόρθωση σκελετικών προβλημάτων. Τα εξωστοματικά μηχανήματα στηρίζονται με ελαστικούς ιμάντες στο κεφάλι και χρησιμοποιούνται σε ορθοδοντικά προβλήματα ή σε σκελετικά προβλήματα. Τέλος, οι ακίνητοι μηχανισμοί (τα γνωστά σιδεράκια) χρησιμοποιούνται για τη μετακίνηση των δοντιών. Το πλεονέκτημα των κινητών μηχανισμών έναντι των  ακινήτων είναι ότι οι πρώτοι μπορούν να αφαιρεθούν για πιο άνετη μάσηση και καθαρίζονται ευκολότερα. Το γεγονός όμως ότι αφαιρούνται κατά βούληση, αποτελεί σε μη συνεργάσιμα παιδιά σοβαρό μειονέκτημα.

Μπορεί το παιδί να τρώει ό,τι θέλει κατά τη διάρκεια της ορθοδοντικής θεραπείας στα παιδιά; Κατά κανόνα, ναι. Καλό είναι να αποφεύγονται οι τσίκλες και οι καραμέλες (που καλό είναι να αποφεύγονται γενικώς). Όσο για τις σκληρές τροφές, χρειάζεται λίγο μεγαλύτερη προσοχή. Οποιαδήποτε τροφή πρέπει να τεμαχίζεται σε μικρά κομμάτια και να μασιέται με τα πίσω δόντια.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για μια επιτυχημένη ορθοδοντική θεραπεία στα παιδιά; Η επιτυχία της ορθοδοντικής θεραπείας προϋποθέτει έναν ειδικό ορθοδοντικό και έναν συνεπή ασθενή. Ο ασθενής είναι συνεπής όταν τηρεί τα ραντεβού του, ακολουθεί πιστά τις οδηγίες του ορθοδοντικού και φροντίζει να έχει άψογη στοματική υγιεινή.

Πόσο επηρεάζει η ορθοντική θεραπεία την καθημερινότητα του παιδιού μου; Η άσκηση και η άθληση δεν επηρεάζονται καθόλου; Και μετά την ορθοδοντική θεραπεία, τι; Υπάρχουν τρόποι που μπορούν να εγγυηθούν τη συντήρηση του αποτελέσματος; Με τον ορθοδοντικό σας θα συζητήσετε τους τρόπους με τους οποίους θα διασφαλίσετε τη διάρκεια του αποτελέσματος. Για τον σκοπό αυτόν υπάρχουν οι λεγόμενοι συγκρατητικοί μηχανισμοί, οι οποίοι θωρακίζουν τη θεραπεία από διάφορες υποτροπές. Μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, η οποία περιλαμβάνει και έναν επιπλέον χρόνο κατά τον οποίο γίνεται έλεγχος διατήρησης του αποτελέσματος, η επαφή του παιδιού με τον ορθοδοντικό δεν πρέπει να σταματά, εφόσον το παιδί αναπτύσσεται.

Πόσο θα κοστίσει; Το κόστος της ορθοδοντικής θεραπείας εξαρτάται από το μέγεθος του προβλήματος και τον χρόνο που απαιτείται για τη διόρθωσή του. Σίγουρα, όμως, δεν είναι απαγορευτικό, καθώς την τελευταία 20ετία η ορθοδοντική θεραπεία είναι προσιτή σε όλους. Σε αρκετές, μάλιστα, περιπτώσεις καλύπτεται σημαντικά από τον ασφαλιστικό φορέα των γονιών.

Μπορεί η μαμά ή ο μπαμπάς να κάνουν ορθοδοντική θεραπεία; Φυσικά! Ορθοδοντική θεραπεία μπορεί να γίνει και σε ενήλικες για αισθητικούς και λειτουργικούς λόγους σε οποιαδήποτε ηλικία. Μάλιστα, υπάρχουν και σύγχρονη «αόρατοι» ορθοδοντικοί μηχανισμοί προσαρμοσμένοι στις αισθητικές απαιτήσεις των ενηλίκων ασθενών.

Η Έφη Δήμου είναι οδοντίατρος.