Οι δερματικές παθήσεις στα μωρά από πολύ νωρίς ταλαιπωρούν και τα ίδια και φυσικά τους γονείς. Συνήθως θεραπεύονται με απλούς τρόπους, ίσως και με κάποιο φάρμακο. Οπωσδήποτε όμως με τήρηση κανόνων υγιεινής και άοκνη φροντίδα. Ας τις γνωρίσουμε:
Η επίσημη ιατρική ονομασία του είναι παράτριμμα, ωστόσο ανεξάρτητα με το πώς λέγεται, το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Πρόκειται για το εξάνθημα και τον ερεθισμό στην ευαίσθητη περιοχή του μωρού, μια κατάσταση που προβληματίζει και απασχολεί όλες τις νέες και μη μαμάδες. Τα περισσότερα μωρά θα εμφανίσουν κάποια στιγμή εξάνθημα πάνας ‒έως τα πρώτα τους γενέθλια– υγρασία, βακτήρια, η αμμωνία των ούρων, η τριβή από την πάνα θα «φροντίσουν» για αυτό. Οι ειδικοί επισημαίνουν μεν πως δεν εγκυμονεί κινδύνους για τη δερματική υγεία του μωρού, αλλά υπογραμμίζουν πως είναι καλύτερα να προλάβει κανείς τον ερεθισμό στην περιοχή παρά να τον θεραπεύσει.
Το πρώτο σημάδι δημιουργίας παρατρίμματος ή συγκάματος είναι συνήθως μια κοκκινίλα ή μικρές διογκώσεις στο δέρμα του μωρού στο κάτω μέρος της κοιλιάς, στους γλουτούς, στα γεννητικά όργανα και στη βουβωνική χώρα, γενικά τις περιοχές που καλύπτει συνήθως η πάνα.
Οι πιο συχνές αιτίες για το σύγκαμα
-Το να παραμένει η βρεγμένη πάνα για πολλή ώρα πάνω στο δέρμα του μωρού. Η υγρασία ευνοεί το σύγκαμα, όπως και οι χημικές ουσίες που απελευθερώνονται από τα ούρα με την πάροδο της ώρας. Στο ίδιο ερεθιστικό αποτέλεσμα μπορεί να οδηγήσει και μια πάνα γεμάτη με κόπρανα του μωρού.
-Η ακατάλληλη και ανεπαρκής καθαριότητα και φροντίδα του δέρματος στην περιοχή της πάνας.
-Η τριβή στην περιοχή της πάνας, κατά την περίοδο που το μωρό μπουσουλάει ή επιχειρεί τα πρώτα του βήματα, αλλά και κατά τον καθαρισμό του.
-Κάποια τροφή, ιδίως κατά το στάδιο που μπαίνουν νέες τροφές στο διαιτολόγιο του μωρού, ή και κάποια αντιβίωση.
-Τέλος, ερεθιστικό για το δέρμα μπορεί να είναι κάποιο προϊόν περιποίησης της ευαίσθητης περιοχής ή και το ίδιο το υλικό της πάνας.
Ανεξάρτητα από το πώς γίνεται το σύγκαμα, από τη στιγμή που το δέρμα θα έχει ερεθιστεί, γίνεται ακόμη πιο ευάλωτο από την επαφή με το περιεχόμενο της πάνας. Στη δερματίτιδα εξ επαφής, που είναι ο πιο κοινός τύπος συγκάματος, οι κοκκινίλες εμφανίζονται συνήθως στις περιοχές που έρχονται πιο έντονα σε επαφή με την πάνα, π.χ. γραμμή αμφοτερόπλευρα στους γλουτούς, και όχι τόσο στις πτυχές των μηρών. Μπορεί όμως να εμφανιστεί σύγκαμα από μύκητες – και στην περίπτωση αυτή ο ερεθισμός είναι ψηλά στα ποδαράκια του μωρού, στα γεννητικά όργανα και στο κάτω μέρος της κοιλιάς. Όταν το εξάνθημα και ο ερεθισμός αφορά τις πτυχές στον μηρό αλλά παράλληλα στο δέρμα του μωρού εμφανίζονται φολίδες λιπαρές και κιτρινωπές με λιπαρότητα, τότε πιθανότατα πρόκειται για σμηγματορροϊκή δερματίτιδα.
Εκτός από τη φαρμακευτική αντιμετώπιση, που θα συστήσει ο γιατρός, για το σύγκαμα, μεγάλη σημασία έχει η σωστή υγιεινή στην περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι
-Η περιοχή της πάνας πρέπει να είναι όσο γίνεται περισσότερο καθαρή και στεγνή, με έμφαση στις πτυχώσεις του δέρματος.
-Η αλλαγή της πάνας καλό είναι να γίνεται γρήγορα, μετά την κένωση του μωρού.
-Μετά το καθάρισμα της ευαίσθητης περιοχής να μένει για λίγα λεπτά της ώρας ελεύθερο και εκτεθειμένο το δέρμα του μωρού για να αναπνεύσει.
Ακμή
Παρότι ο όρος μάς παραπέμπει στην εφηβεία, οι ειδικοί λένε –και κάποιοι γονείς το γνωρίζουν ήδη‒ πως υπάρχει η νεογνική και η βρεφική ακμή. Θεωρείται μια φυσιολογική κατάσταση, με τους επιστήμονες ωστόσο να μην έχουν αποσαφηνίσει τι την προκαλεί και να εικάζουν μόνο για τις αιτίες εμφάνισής της. Η πιο διαδεδομένη άποψη επικεντρώνεται στις ορμόνες που λαμβάνουν τα μωρά από τη μητέρα τους κατά το τέλος της κύησης – ότι οι ορμόνες προκαλούν διέγερση των σμηγματογόνων αδένων του δέρματος του μωρού. Άλλοι ειδικοί πάλι ενοχοποιούν φάρμακα ή και κάποια προϊόντα καθαρισμού. Όποια και να είναι η αιτία, πάντως, πρόκειται για σπυράκια που εμφανίζονται στο πρόσωπο του μωρού γύρω στην τέταρτη ή την πέμπτη εβδομάδα ζωής του.
Και όπως συμβαίνει συνήθως σε δερματικές παθήσεις στα μωρά όπου το πρόβλημα έχει πυροδοτηθεί άπαξ από άγνωστη αιτία, η ακμή στο δέρμα του μωρού μπορεί να επιδεινωθεί αν αυτό κοιμάται σε σεντόνια που έχουν πλυθεί με δυνατά απορρυπαντικά ή έχουν λερωθεί με τις γουλίτσες του ή και από την τριβή του δέρματός του επάνω σας ή σε άλλα αντικείμενα.
Η βρεφική ακμή συνήθως υποχωρεί μέσα σε λίγες εβδομάδες, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να επιμείνει για μήνες. Αν δεν υποχωρήσει μέσα σε τρεις μήνες ή γενικώς επιμένει, ο γιατρός θα συνταγογραφήσει κάποιο σκεύασμα. Στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά της ακμής βρίσκονται οι κανόνες υγιεινής και καθαριότητας του μωρού. Το παιδικό προσωπάκι πρέπει να πλένεται με νερό και ένα ήπιο βρεφικό σαπούνι μια φορά την ημέρα. Η εσφαλμένη εντύπωση που έχουν πολλοί γονείς ότι το συχνό πλύσιμο βοηθάει στην απομάκρυνση της βρεφικής ακμής έχει αποτέλεσμα τον μεγαλύτερο ερεθισμό του δέρματός του. Επίσης, μεγάλη σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η καθαριότητα και η φροντίδα του μωρού στα επίμαχα σημεία, καθώς απαιτούνται ήρεμες και απαλές κινήσεις – η τριβή έχει και πάλι αντίθετο αποτέλεσμα.
Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα
Η σμηγματορροική δερματίτιδα, γνωστή και ως νινίδα, είναι η πιο συχνή δερματίτιδα της βρεφικής ηλικίας. Εμφανίζεται στο μωρό συνήθως από τη γέννησή του και υποχωρεί γύρω στον έκτο μήνα της ζωής του. Τα βασικά χαρακτηριστικά της είναι η ξηροδερμία και η φολίδωση, δηλαδή τα λέπια, στο δέρμα του κεφαλιού αρχικά, ενώ αργότερα δεν αποκλείεται να επεκταθεί και σε άλλα σημεία, όπως ανάμεσα στα φρύδια, πίσω από τα αυτάκια, στις πτυχώσεις του λαιμού, στις μασχάλες, στο εσωτερικό της παλάμης, ακόμη και στην περιοχή της πάνας.
Οι ειδικοί τη χαρακτηρίζουν μία μη μεταδοτική μορφή εκζέματος, μόνο που σε αντίθεση με το ατοπικό ή το εξ επαφής έκζεμα, σπάνια προκαλεί ενόχληση και φαγούρα στο μωρό. Όσο για το ποια είναι η ακριβής αιτία της νινίδας, κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα. Εικάζεται ότι η εμφάνισή της συσχετίζεται με τις ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα της μητέρας, οι οποίες συνεπάγονται, μεταξύ άλλων, τη διέγερση των λιπωδών αδένων.
Πώς αντιμετωπίζεται
Η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα που εμφανίζεται στο κεφάλι του μωρού χρειάζεται συχνό λούσιμο με κάποιο ήπιο προϊόν. Το λούσιμο και το απαλό μασάζ με ένα βρεφικό λάδι θα βοηθήσουν να απομακρυνθούν οι φολίδες (λέπια). Αν το συχνό λούσιμο δεν βελτιώσει την εικόνα της νινίδας ή εάν το εξάνθημα και οι φολίδες επεκταθούν στο πρόσωπο, στον λαιμό ή στην περιοχή της πάνας, πιθανόν ο παιδίατρος να συστήσει κάποιο ειδικό προϊόν. Συνήθως συστήνονται σαμπουάν ή λοσιόν με υδροκορτιζόνη. Η νινίδα χρειάζεται προσοχή διότι μπορεί να υποτροπιάζει, αλλά αυτό σταματά μόλις το μωρό συμπληρώσει το πρώτο έτος.
Έκζεμα
Το έκζεμα εμφανίζεται στα μωρά σε δύο μορφές, που είναι αρκετά διαφορετικές μεταξύ τους. Η μία, που αποκαλείται εξωγενές ατοπικό έκζεμα ή ατοπική δερματίτιδα και εκδηλώνεται έως και στο 70% των παιδιών, παρατηρείται συχνά σε βρέφη που παρουσιάζουν αλλεργίες ή έχουν οικογενειακό ιστορικό αλλεργιών. Στην άλλη μορφή, που αποκαλείται δερματίτιδα εξ επαφής, ο ερεθισμός προκαλείται μετά τη συχνή επαφή του δέρματος με κάποια ουσία, από προϊόντα καθαρισμού και υφάσματα, μέχρι απορρυπαντικά, τροφές και φάρμακα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις το ατοπικό έκζεμα εμφανίζεται πριν από τη συμπλήρωση του πρώτου έτους της ζωής και εξελίσσεται σε τρεις φάσεις. Η πρώτη, στην ηλικία των 2 έως 4 μηνών, οπότε και εμφανίζεται το έκζεμα, χαρακτηρίζεται από φαγούρα, κοκκίνισμα και μικρά εξογκώματα στα μάγουλα, στο μέτωπο και στα μαλλιά του μωρού, που μπορεί να επεκταθούν και προς τον κορμό του. Πάντως, τουλάχιστον στις μισές περιπτώσεις το εξάνθημα του εκζέματος στα μωρά εξαφανίζεται μέχρι την ηλικία των δύο χρόνων.
Η δεύτερη φάση, που εμφανίζεται συνήθως στις ηλικίες 4 έως 10 χρόνων και υποχωρεί σταδιακά περίπου στο 70% των παιδιών, ενώ η τρίτη φάση εκδηλώνεται μετά την ηλικία των 12 χρόνων με περιοχές στο σώμα λεπιοειδούς δέρματος με έντονη φαγούρα. Το δέρμα, όμως, εξακολουθεί να παραμένει ξηρό για τα επόμενα χρόνια και εξακολουθεί να χρειάζεται ειδική φροντίδα.
Αυτό που γνωρίζουν σήμερα οι ειδικοί για το ατοπικό έκζεμα είναι ότι φαίνεται πως κληρονομείται από γενιά σε γενιά, ότι συσχετίζεται και με την εμφάνιση άλλων αλλεργικών παθήσεων, όπως είναι η αλλεργική ρινίτιδα, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα, το αλλεργικής αιτιολογίας βρογχικό άσθμα, καθώς και με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Επίσης ότι εμφανίζεται περισσότερο σε κορίτσια.
Το ατοπικό έκζεμα προφανώς δεν είναι κατάσταση από την οποία απειλείται η ζωή του μωρού, είναι βέβαιον όμως ότι αυτή γίνεται δυσκολότερη και για το μωρό και για τους γονείς που το φροντίζουν. Δεν υπάρχει θεραπεία που να επιφέρει άμεση και μόνιμη ίαση. Ωστόσο, με κατάλληλη θεραπεία και φαρμακευτική αγωγή, η νόσος μπορεί να ελέγχεται ικανοποιητικά και να παραμένει σε ύφεση.
Ο συνηθέστερος λόγος ανησυχίας είναι μια σοβαρή λοίμωξη του δέρματος ως επιπλοκή από την έντονη φαγούρα και την τριβή. Όταν δε βρίσκεται και σε έξαρση μπορεί να επηρεάζει τη διάθεση και την ποιότητα ζωής του παιδιού, από τον ύπνο του μέχρι τον περιορισμό των δραστηριοτήτων του, π.χ. δεν κάθεται ήρεμο, δεν απολαμβάνει ούτε τη βόλτα με το καροτσάκι, δεν παίζει με τα παιχνίδια του.
Παρότι δεν υπάρχει θεραπεία για την ατοπική δερματίτιδα, η σωστή αντιμετώπιση μπορεί να μειώσει την ξηρότητα και τον ερεθισμό του δέρματος, βοηθώντας και το μωρό να ηρεμήσει. Η καθημερινή ενυδάτωση του δέρματος μπορεί να είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος ελέγχου του εκζέματος και πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινής ρουτίνας του παιδιού. Εκτός της ενυδάτωσης, σημαντικό είναι:
-Το μπάνιο με χλιαρό νερό.
-Η χρήση ήπιων σαπουνιών και λιπαρών ενυδατικών αλοιφών συχνά στην ημέρα (τουλάχιστον 2 με 3 φορές) κατά τις περιόδους ξηρότητας του δέρματος.
– Το κόψιμο των νυχιών του παιδιού, ώστε να μη χειροτερεύσει το δέρμα του με το ξύσιμο.
-Το ντύσιμο με ελαφριά βαμβακερά ρούχα για να αποφεύγεται η εφίδρωση, αλλά και με ρούχα που καλύπτουν το δέρμα του ώστε το μωρό να μην ξύνει τις προσβεβλημένες περιοχές.
– Η χρήση κρύων υγρών επιθεμάτων στις προσβεβλημένες περιοχές.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να προτείνει για τις δερματικές παθήσεις στα μωρά φαρμακευτικά σκευάσματα για να κατευνάσουν τα συμπτώματα, όπως κορτιζονούχες κρέμες και αλοιφές, αντιβιοτικά ή αντιισταμινικά.
*Με τη συνεργασία της παιδιάτρου-νεογνολόγου Μάιρας Μυλωνοπούλου.
