Άνοιξη και αλλεργίες πάνε πακέτο! «Μαμά, ήρθε η άνοιξη» μου…ανακοίνωσαν πριν από λίγες ημέρες τα παιδιά μου, επιστρέφοντας από το σχολείο. Ναι, ήταν προφανές: είχαν «φουντώσει» σε πρόσωπο, χέρια, αυχένα και κάθε άλλο εμφανές σημείο του δέρματός τους με εξάνθημα, όπως κάθε χρόνο τέτοιες μέρες. Ένα εξάνθημα κόκκινο και με πολλή φαγούρα, απόδειξη της ευαισθησίας στη γύρη που αποτελεί το… οικογενειακό μας αλλεργιογόνο.

Αναπνευστικές ή δερματικές, οι αλλεργίες έχουν την τιμητική τους αυτήν την εποχή και «επισκέπτονται» πολλά παιδιά – και όχι μόνο τα δικά μου. Διεθνείς μελέτες δείχνουν σημαντική αύξηση των αλλεργικών νοσημάτων την τελευταία 30ετία, με την ατοπική δερματίτιδα, την αλλεργική ρινίτιδα, το αλλεργικό άσθμα να κρατούν τα πρωτεία στις εποχικές αλλεργικές παθήσεις. Στην Ελλάδα τα διαθέσιμα στοιχεία αφορούν τη συχνότητα της αλλεργικής ρινίτιδας, η οποία υπερτριπλασιάστηκε από το 1990 μέχρι σήμερα.

Με ή χωρίς στοιχεία, πάντως, οι αλλεργίες μοιάζουν να πυροδοτούνται από τα… πάντα γύρω μας και τα σημερινά παιδιά να βρίσκονται στο… έλεος των αλλεργιογόνων. Οι ειδικοί συνδέουν την έξαρση των αλλεργιών με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, που τον χαρακτηρίζει η απομάκρυνση από τη φύση, τις αγροτικές εργασίες και την επαφή με ζώα που πριν από μερικές δεκαετίες ήταν τρόπος ζωής για τους περισσότερους, αλλά και τη μόλυνση της ατμόσφαιρας και του περιβάλλοντος. Το αποτέλεσμα είναι να αποδυναμώνεται συνεχώς το αμυντικό σύστημα του οργανισμού των παιδιών και να ευαισθητοποιείται σε νέες ουσίες, όπως η γύρη, τα ακάρεα κ.ά., κάτι που δεν συνέβαινε παλαιότερα. Εκτός από τις δραστικές αλλαγές στον τρόπο ζωής, για τις αλλεργίες ευθύνεται και η κληρονομικότητα. Οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον πως παιδιά με γονείς αλλεργικούς έχουν 75% πιθανότητα για ανάπτυξη αλλεργιών ενώ με έναν γονιό αλλεργικό έχουν πιθανότητα 50% να εμφανίσουν αλλεργίες. Για τα παιδιά χωρίς οικογενειακό ιστορικό αλλεργίας υπάρχει πιθανότητα 20% να αναπτύξουν κάποια αλλεργία.

Οι δύο κυριότερες εκφράσεις της αλλεργίας στο αναπνευστικό σύστημα είναι η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό άσθμα. Οφείλονται σε ένα ή περισσότερα αλλεργιογόνα που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα. Αυτά μπορεί να είναι ενδοοικιακά ή εξωοικιακά, να συμβαίνουν όλον τον χρόνο ή σε συγκεκριμένες εποχές του έτους, να προκαλούν συμπτώματα ποικίλα είτε από τη μύτη και τα μάτια (καταρροή, φτερνίσματα, μπούκωμα, δακρύρροια) ή/και από τους πνεύμονες (βήχας, συριγμός).

Οι δερματικές αλλεργίες είναι τα αλλεργικά συμπτώματα από το δέρμα, το οποίο αποτελεί μάλλον το πιο συχνό όργανο εμφάνισης αλλεργίας. Πρακτικά, οποιαδήποτε αλλεργία (με εξαίρεση ίσως την αναπνευστική) μπορεί να εκδηλωθεί είτε αποκλειστικά ως δερματική αλλεργία είτε με συνδυασμό συμπτωμάτων από το δέρμα και από άλλα όργανα. Η πιο συνήθης εαρινή δερματική αλλεργία είναι η κνίδωση και η αλλεργική ή ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα. Όπου κι αν βρίσκονται τα αλλεργιογόνα την ίδια επίπτωση έχουν καθώς προκαλούν συμπτώματα που επηρεάζουν την καθημερινότητα πολλών παιδιών. Για παράδειγμα, ένα παιδί με έκζεμα θα έχει χρόνιο κνησμό και ξηροδερμία, ένα παιδί με άσθμα ίσως να μην μπορεί να τρέξει και να παίξει με τους φίλους του, ενώ όποιο υποφέρει από ρινίτιδα έχει κακή ποιότητα ύπνου. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί έγκαιρα η αλλεργική πάθηση.

Αλλεργική ρινίτιδα: διεκδικεί τον τίτλο της συχνότερης χρόνιας πάθησης σε παιδιά κάτω των 18 ετών, ενώ στην παιδική ηλικία εμφανίζεται κυρίως στα αγόρια. Τα πιο συχνά αλλεργιογόνα είναι η γύρη δέντρων (π.χ. ελιά) και φυτών (π.χ. περδικάκι, γρασίδι), τα ακάρεα της σκόνης, οι μύκητες που βρίσκονται στην υγρασία και τα επιθήλια ζώων (κυρίως της γάτας και του σκύλου). Οι γύρεις συνδέονται με την εποχική αλλεργική ρινίτιδα, στις άλλες περιπτώσεις πρόκειται για την ολοετή ρινίτιδα. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα του παιδιού με αλλεργική ρινίτιδα είναι η καταρροή (μύτη που τρέχει), η συμφόρηση (μπούκωμα), τα φταρνίσματα και η φαγούρα στη μύτη ή/και μέσα στον λαιμό ή/και στα αυτιά. Αρκετά συχνά η αλλεργική ρινίτιδα συνυπάρχει με αλλεργική επιπεφυκίτιδα (κόκκινα μάτια με φαγούρα που δακρύζουν) ή και αλλεργικό άσθμα, καθώς επίσης με χρόνια παραρρινοκολπίτιδα (π.χ. ιγμορίτιδα) και ωτίτιδα.

Αλλεργικό άσθμα. Το αλλεργικό άσθμα κατά κανόνα συνυπάρχει με αλλεργική ρινίτιδα και εμφανίζεται συνήθως σε παιδιά που έχουν θετικό οικογενειακό ιστορικό αλλεργίας και έχουν ήδη παρουσιάσει και κάποια άλλη αλλεργία, όπως ατοπική δερματίτιδα ή/και τροφική αλλεργία. Την εμφάνισή του πυροδοτούν αεροαλλεργιογόνα, δηλαδή αλλεργιογόνα που βρίσκονται στον αέρα τόσο μέσα στο σπίτι όσο και σε εξωτερικούς χώρους, με τα κυριότερα εξ αυτών τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, τα επιθήλια ζώων (κυρίως γάτας και σκύλου), οι γύρεις φυτών και κάποιοι μύκητες. Κρίση άσθματος μπορεί να προκαλέσουν και τροφικά αλλεργιογόνα, όμως συνήθως αυτό συμβαίνει μαζί με συμπτώματα από το δέρμα ή και το γαστρεντερικό σύστημα στο πλαίσιο μιας σοβαρής συστηματικής αντίδρασης (αναφυλαξία). Η διάγνωση του άσθματος στα παιδιά γίνεται με βάση το ιστορικό (θεωρείται κλειδί για τη διάγνωση), την κλινική εξέταση καθώς και κάποιες πιο ειδικές εξετάσεις, όπως ο έλεγχος της αναπνευστικής λειτουργίας και ο αλλεργιολογικός έλεγχος. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά με «ύποπτα» συμπτώματα να αξιολογούνται από τον εξειδικευμένο ιατρό, ώστε να καθοριστεί η αιτιολογία και η βαρύτητά τους και να ξεκινήσει έγκαιρα η κατάλληλη θεραπεία. 

Αλλεργική (ατοπική) δερματίτιδα. Χαρακτηριστικό της ατοπικής δερματίτιδας είναι η φαγούρα, η ξηροδερμία και η δημιουργία φυσαλίδων στο δέρμα. Το πρόβλημα που απεύχονται και προσπαθούν να προλάβουν οι ειδικοί στην ατοπική δερματίτιδα είναι να «ανοίγουν» οι φυσαλίδες από τον κνησμό και να βγαίνει υγρό από αυτές (ορορροή). Είναι σήμα κινδύνου για επιπλοκές, όπως επιμόλυνση από βακτήρια ή ιούς (π.χ. έρπητα). Γενικά, το δέρμα του παιδιού με ατοπική δερματίτιδα αποτελεί πύλη εισόδου αλλεργιογόνων. Π.χ. η γύρη ενός φυτού που κυκλοφορεί με τον αέρα ερχόμενη σε επαφή με το δέρμα του παιδιού με ατοπική δερματίτιδα μπαίνει στις κατώτερες στιβάδες της επιδερμίδας, προκαλώντας αλλεργική ρινίτιδα ή/και επιπεφυκίτιδα ή/και άσθμα. Όσο πιο επιμελής και σχολαστική είναι η περιποίηση του δέρματος του παιδιού με ατοπική δερματίτιδα με ενυδατικά προϊόντα σε καθημερινή βάση και με αντιφλεγμονώδη θεραπεία, όποτε υπάρχει έξαρση, τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να αναπτυχθεί στο μέλλον τροφική ή αναπνευστική αλλεργία. Δηλαδή το «αλλεργικό μέλλον» του παιδιού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την περιποίηση του δέρματος σε βρεφική και παιδική ηλικία.

Πώς διακρίνονται οι αλλεργίες από τις λοιμώξεις

-Οι αλλεργίες δεν συνοδεύονται από πυρετό

-Οι εκκρίσεις της μύτης είναι κατά κανόνα διαυγείς, σαν νερό

– Η ίδια αλλεργία εμφανίζεται στο ίδιο παιδί με τον ίδιο τρόπο κάθε φορά που έρχεται σε επαφή με το ίδιο αλλεργιογόνο

 – Η αλλεργία εμφανίζεται πάντα την περίοδο της άνοιξης

 – Υποχωρεί με αντιισταμινικά και αντιαλλεργικά φάρμακα και όχι με αντιβιώσεις

Οι κανόνες προστασίας του αλλεργικού παιδιού

– Ενημέρωση. Οι γονείς πρωτίστως αλλά και το παιδί, ανάλογα με την ηλικία του, πρέπει να είναι ενημερωμένοι και εκπαιδευμένοι για τις διάφορες παραμέτρους της ασθένειας και της θεραπευτικής προσέγγισής της

– Πρόληψη. Αποφεύγεται όσο περισσότερο γίνεται η επαφή με τα υπεύθυνα αλλεργιογόνα και με τους εν γένει ερεθιστικούς παράγοντες

– Θεραπεία. Χορηγείται ειδική ανοσοθεραπεία ή η ενδεδειγμένη για την αλλεργία φαρμακευτική (συνήθως αντιισταμινική) αγωγή.

 Με τη συνεργασία των ειδικών της Μονάδας Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας του νοσοκομείου Παίδων «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού».