Tα δυο πρώτα βιβλία της σειράς της Αγγελικής Δαρλάση «Ιστορίες Νεοελληνικής Μυθολογίας» με βρήκαν στα τέλη της άνοιξης κλινήρη, με σπασμένο πόδι και πολύ κακή διάθεση. Όμως, οι «Μοίρες» και το «Πετροκάραβο» αποδείχτηκαν τονωτική (μην πω και παυσίπονη) ένεση, γιατί με το που ξεκίνησα να τα διαβάζω δυνατά στα παιδιά μου, χωρίς να ξέρω ακριβώς τι είναι, έχοντας απλά εμπιστοσύνη στην Αγγελική, μαγεύτηκα και άλλαξα έξαφνα διάθεση.
Κι έγιναν κι άλλα δυο μαγικά. Ο μεν γιος μου, 9 ετών, μου ζήτησε τις «Παραδόσεις» του Πολίτη, η δε κόρη μου, 6 ετών, πήρε 3 ξεμαλλιασμένες Μπάρμπι και τις μετέτρεψε σε Μοίρες, παίζοντας για ώρες μαζί τους. Τα βιβλία είχαν κάνει τη δουλειά τους! Ακολούθησαν άλλοι δυο τίτλοι, μια όμορφη παρουσίαση στον ΙΑΝΟ, που είχα την τιμή να συντονίσω, και μια δραματοποιημένη παράσταση-αφήγηση βασισμένη στα βιβλία από την Μαρία Τερζάκη και την Ιφιγένεια Κακριδώνη, που καθηλώνει μικρούς και μεγάλους. Μετά από αυτά ήρθε η ώρα και για μια συνέντευξη με την Αγγελική, που με λογοτεχνική δεξιότητα, απλά και λιτά και διατηρώντας την απιστία των παλιών παραμυθάδων, γνωρίζει στα παιδιά την παράδοση!
Αγγελική, πες μας καταρχάς πώς είχες την ιδέα να ασχοληθείς με την παράδοση και για ποιο λόγο επέλεξες τον δεκαπεντασύλλαβο; Η συγκεκριμένη ιδέα βασίστηκε σε μια παλιά αγάπη. Περνούσα ώρες διαβάζοντας το βιβλίο «Παραδόσεις» του Ν. Πολίτη. Αν και παιδί της πόλης, πάντα γοητευόμουν από τις ιστορίες που έλεγαν οι ντόπιοι για τον τόπο τους. Όλοι αυτοί οι θρύλοι ως παιδί με μάγευαν∙ με γοήτευε το ενδεχόμενο ότι έκρυβαν κι ένα ψήγμα… αλήθειας, ότι τις έλεγαν ο ένας στον άλλο ως κάτι που είχε κάποτε συμβεί. Ότι ήταν ο δικός τους τρόπος να εξηγήσουν τα όσα τους τρόμαζαν, τους ανησυχούσαν, τα όσα θαύμαζαν. Έχουμε πλέον αποκοπεί πολύ από τις ρίζες μας, όπως και από το να αφηγούμαστε ο ένας στον άλλον, διαπίστωνα συχνά. Κι όλα αυτά συνδυάστηκαν δημιουργικά και κατέληξα στο «γιατί να μην αφεθούμε να γοητευτούμε εκ νέου»; Ο δεκαπεντασύλλαβος προέκυψε αβίαστα. Μου φάνηκε ιδανικός, αφού επρόκειτο ουσιαστικά για προφορικές αφηγήσεις∙ μετρικά είναι τόσο κοντά στον προφορικό μας λόγο και προσφέρει τη δυνατότητα, αν τον χειριστείς σωστά, να ζωντανέψεις συμπυκνωμένα όσα θες ν’ αφηγηθείς.
Πες μας ποιοι τίτλοι έχουν κυκλοφορήσει και ποιοι αναμένονται. Κυκλοφορούν «Οι Μοίρες» σε εικονογράφηση της Σάντρας Ελευθερίου, «Το Πετροκάραβο» σε εικονογράφηση Θέντας Μιμηλάκη, «Η Γοργόνα» σε εικονογράφηση Ίριδας Σαμαρτζή και «Η Ελιά» σε εικονογράφηση της Αιμιλίας Κονταίου. Την άνοιξη θα κυκλοφορήσει «Ο Λυράρης κι οι Νεράιδες» σε εικονογράφηση του Βασίλη Γρίβα κι έπεται συνέχεια…
Μια ερώτηση για το κάθε βιβλίο. Πιστεύεις στη Μοίρα; Στα γραμμένα; Στο νήμα της ζωής; Μάλλον περισσότερο πιστεύω στο δίστιχο στο τέλος του βιβλίου: «Ο κάθε ένας άνθρωπος μαζί με λίγο τύχη, χάρη έχει και δύναμη τη μοίρα του να ορίσει». Οι δυνατότητες κι οι ικανότητές μας σε συνδυασμό με τις πράξεις και τις επιλογές μας καθορίζουν, εν πολλοίς, τη μοίρα μας. Πάντα, βέβαια, σε συνάρτηση και ανάλογα με τις εκάστοτε κοινωνικοπολιτικές συνθήκες του καιρού μας. Πολύ συχνά η Ιστορία είναι που παίζει και ρόλο… Μοίρας.
Γράφοντας για την ελιά, τη φανταζόσουν ζωντανή; Άλλαξε ο τρόπος που βλέπεις το δέντρο από τότε που δούλεψες το βιβλίο; Ίσως αυτός και να ήταν ένας βασικός λόγος που επέλεξα την ιστορία της. Επειδή πάντα την ξεχώριζα και τη φανταζόμουν… ζωντανή. Και, αν το καλοσκεφτούμε, με τον δικό της τρόπο, είναι ζωντανή στην καθημερινότητά μας.
Πού βρίσκεται το δικό σου Πετροκάραβο; Και για να ακούσουμε τη νεράιδα, πρέπει να είμαστε… αλαφροΐσκιωτοι; Σε κάθε μεγάλο βράχο που θα δω στη θάλασσα αναγνωρίζω κι ένα Πετροκάραβο. Αλαφροΐσκιωτος… Πόσο όμορφη λέξη! Σημαίνει αυτός που έχει ελαφριά σκιά, δηλαδή ελαφριά ψυχή. Κι εξαιτίας αυτής του της ιδιότητας ο αλαφροΐσκιωτος, έλεγαν, είχε την ικανότητα να μπορεί να επικοινωνεί με τον άυλο κόσμο, να βλέπει δηλαδή νεράιδες, ξωτικά, ακόμα και τους νεκρούς. Δεν ήταν λίγες οι φορές που αλαφροΐσκιωτο αποκαλούσαν και κάποιον ευαίσθητο, με μεγάλη φαντασία, με διαφορετικές ανησυχίες από τις συνηθισμένες… γήινες του κοινωνικού περίγυρου. Πιθανότατα «αλαφροΐσκιωτη» θα θεωρούσαν κι εμένα σε μιαν άλλη εποχή.
Γιατί η Γοργόνα δεν μπορεί να αποδεχτεί τον θάνατο του αδελφού της; Πόσο εύκολο είναι ν’ αποδεχτείς τον θάνατο κάποιου τόσο αγαπημένου; Τον αδερφικό δεσμό τον θεωρούσαν από τους πιο ιερούς. Η μανιασμένη θάλασσα όπου χάνονταν τα καράβια εξαιτίας της Γοργόνας νομίζω πως είναι ένα δυνατό σύμβολο που εικονοποιεί το ασύλληπτο βάθος του ανθρώπινου πόνου, την ταραχή του ανθρώπινου νου από την απώλεια κάποιου πολυαγαπημένου.
Ποιες διαφορές έχουν τα παλιά παραμύθια από τα σύγχρονα; Μπορούν άραγε να γεφυρωθούν; Νομίζω πως αρκετές φορές και ειδικά σε αντιδιαστολή με τα παλιά, τα σύγχρονα παραμύθια ως έκφραση και της σύγχρονης αντίληψης της εποχής μας, είναι περισσότερο επιφανειακά και «ανώδυνα» και λένε και λίγο… ψέματα. Τα παλιά παραμύθια κοιτούσαν καταπρόσωπο τους βαθύτερους φόβους των ανθρώπων προσπαθώντας να αντλήσουν παρηγοριά και δύναμη. Ο άνθρωπος, με αλληγορικό τρόπο, ερχόταν αντιμέτωπος, ακόμη και με τον προαιώνιο φόβο του θανάτου κι έβγαινε με επίγνωση της θνητότητάς του μεν, αλλά νικητής δε, αφού είχε δαμάσει τον φόβο του.
Πώς μπορεί ένα παιδί να αντιληφθεί μεταφυσικές έννοιες και υπεράνθρωπα όντα μέσα από τα παραμύθια; Κι αν φοβηθεί; Το τρομακτικό πάντα γοήτευε τους ανθρώπους, μικρούς και μεγάλους, ανεξαρτήτως εποχής. Στις ιστορίες των παιδικών μας χρόνων πάντα υπάρχει και μία που ν’ αναφέρεται σε κάποιο στοιχειωμένο σπίτι, για παράδειγμα. Μόνο αντιμετωπίζοντας τους φόβους μας τους νικάμε. Κι αυτό κάνει το παραμύθι∙ δεν λέει ψέματα, να ερμηνεύσει προσπαθεί και να παρηγορήσει ακόμα και τους πιο μεγάλους φόβους μας.
Πώς φαντάζεσαι τον ιδανικό αναγνώστη αυτών των βιβλίων σου; Να διαβάζει δυνατά το βιβλίο, ν’ απολαμβάνει τη δύναμη του δεκαπεντασύλλαβου παρασυρμένος από τις όμορφες εικονογραφήσεις. Κι αργότερα να κλείνει τα μάτια και να βλέπει τις ιστορίες με τα μάτια της φαντασίας του. Κι έπειτα στα ταξίδια του να ξαναβλέπει στη θάλασσα το Πετροκάραβο και τη Γοργόνα, να χαιρετάει στους κάμπους την Ελιά και σε κάθε άκρη γκρεμού να προσπαθεί ν’ αναγνωρίζει σημάδια για την είσοδο της μυστικής σπηλιάς όπου ζουν οι Μοίρες.
Εγώ είμαι ο ιδανικός αναγνώστης τον βιβλίων σου νομίζω…Σε ευχαριστώ για τον χρόνο σου. Κι εγώ ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία και τις όμορφες ερωτήσεις.
Οι «Ιστορίες Νεοελληνικής Μυθολογίας» της Αγγελικής Δαρλάση κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.