Δίπλα στο Λούβρο
Μπροστά από το Musée des arts décoratifs de Paris, που ιδρύθηκε το 1905 και στεγάζεται στο μουσείο του Λούβρου (σε μια πτέρυγά του που αποτελούσε κομμάτι του ανακτόρου του Κεραμικού που δεν υπάρχει σήμερα), εδώ και λίγο καιρό σχηματίζονται μεγάλες ουρές που προκαλούν την απελπισία στους αργοπορημένους επίδοξους επισκέπτες μιας μοναδικής έκθεσης που οργάνωσε το μουσείο με τον τίτλο «Fashion forward, Τρεις αιώνες μόδας (1715-2016)».
Σκοπός του μουσείου, από ιδρύσεώς του, ήταν η ανάδειξη των εφαρμοσμένων τεχνών καθώς και εκείνη των σχέσεων βιομηχανίας/κουλτούρας και δημιουργίας/παραγωγής. «Πρέπει να συντηρηθεί στη Γαλλία η παράδοση των τεχνών που προσδίδουν ομορφιά στο χρηστικό αντικείμενο». Αυτός ήταν ο σκοπός του Μουσείου και πάνω σε αυτό βασίζεται μέχρι σήμερα η εξέλιξή του. Για τα περίτεχνα αντικείμενα, έπιπλα, κοσμήματα και τα αμιγώς έργα τέχνης καθώς και άλλους θησαυρούς που γοητεύουν τους αναρίθμητους επισκέπτες του τόσο ιδιαίτερου αυτού μουσείου δεν θα μιλήσουμε σήμερα. Σήμερα θα παρουσιάσουμε την επικαιρότητά του που συνοψίζεται σε μία και μοναδική λέξη που ενδιαφέρει, λίγο έως πολύ, μικρούς και μεγάλους, τη Μόδα που βρήκε το ανάκτορό της στο εν λόγω μουσείο.
Πάνω από 150.000 κομμάτια ‒ υφάσματα, κοστούμια περασμένων αιώνων, σύγχρονες και παλιές δημιουργίες υψηλής ραπτικής και πρετ-α-πορτέ, αξεσουάρ, σχέδια, πατρόν και οτιδήποτε άλλο έχει σχέση με τη θεά Μόδα βρίσκεται εκεί «αποθησαυρισμένο». Αν στο γειτονικό μουσείο τα μεγάλα ονόματα της γαλλικής τέχνης είναι οι Φραγκονάρ και οι Ντελακρουά, εδώ την τιμητική τους έχουν οι Κριστόμπαλ Μπαλενσιάγκα, Μαντλέν Βιονέ, Έλσα Σκιαπαρέλι, Κοκό Σανέλ… Ακριβώς πριν από τριάντα χρόνια, το 1986, και με τη στήριξη του τότε υπουργού Πολιτισμού Jack Lang, στο εσωτερικό του μεγάλου αυτού μουσείου ιδρύθηκε το παράρτημα που ονομάζεται σήμερα musée des Arts de la Mode (Μουσείο των Τεχνών της Μόδας). Για να εορταστούν λοιπόν ως αρμόζει τα τριακοστά γενέθλια του Μουσείου των Τεχνών της Μόδας οργανώθηκε η έκθεση που προσελκύει τους χιλιάδες επισκέπτες που ενδιαφέρονται για την αισθητική της ένδυσής μας.
Τι είναι η μόδα;
H Σανέλ έλεγε πως θα ήθελε να φωνάξει όλους τους μεγάλους μόδιστρους και να τους θέσει ένα και μοναδικό ερώτημα: Τι είναι η μόδα; «Είμαι πεπεισμένη, συνεχίζει, ότι κανείς δεν θα βρεθεί να μου δώσει μια σωστή απάντηση, ούτε κι εγώ η ίδια άλλωστε». Αργότερα ο πατέρας του New Look και πρωτεργάτης της μεταπολεμικής αναγέννησης της παρισινής μόδας, ο Κριστιάν Ντιόρ, θα πει: «Το μεγάλο κοινό αγνοεί τα μυστικά της υψηλής ραπτικής, ενστικτωδώς όμως καταλαβαίνει τη σκληρή δουλειά, την προσπάθεια, την ευσυνειδησία και τις φροντίδες, όλα αυτά που κρύβονται πίσω από τις ‘‘τρελές’’ κολεξιόν της μόδας. Κατανοούν, τόσο οι Γάλλοι όσο και οι ξένοι, πως η μεγάλη περιπέτεια της παριζιάνικης υψηλής ραπτικής δεν είναι απλώς μια εμποροπανήγυρις γεμάτη ματαιότητα, αλλά εκδήλωση λαμπρή μιας έκφρασης πολιτισμού που επιμένει να συντηρείται ζωντανός». Καλλιτέχνης από τη φύση του ‒ο Ντιόρ ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως γκαλερίστας‒ γνωρίζει πολύ καλά ότι, παρά τον ενίοτε προκλητικό και ματαιόδοξο χαρακτήρα της, η μόδα είναι πάνω απ’ όλα ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του ταξιδιού της καθημερινής αισθητικής μας και όχι μόνον.
Η μόδα, όσο αναπτύσσεται, κοινωνικά, εμπορικά και καλλιτεχνικά, γίνεται και ένα από τα προσφιλή θέματα της λογοτεχνίας. Η λογοτεχνική παραγωγή του 19ου αιώνα δείχνει πόσο πολύ η «τουαλέτα», όπως έλεγαν, απασχολεί συγγραφείς και ποιητές όπως τον Μπαλζάκ, τον Προυστ, τον Μποντλέρ, τον Μαλαρμέ και άλλους. Ειδικά δε μετά το 1850 όπου οι τεχνικές πρόοδοι (οι πρώτες ραπτομηχανές Singer για παράδειγμα) και η ίδρυση των πολυκαταστημάτων λειτουργούν υπέρ μιας ευρύτερης «γνωριμίας» με το κοινό, που φυσικά μένει εκστατικό μπροστά στις «εκθέσεις» με τις «ζωντανές κούκλες», όπως αποκαλούσαν τις πρώτες οργανωμένες επιδείξεις της υψηλής ραπτικής. Στην πραγματικότητα αυτό που συμβαίνει είναι μια ανανέωση έκφρασης που ξεκινά διακριτικά από την αρχαιότητα. Η αναγνώριση της μόδας ως τέχνη στο ακέραιο, η ενθρόνισή της, τρόπον τινά, γίνεται το 1983 με την ιστορική έκθεση του Yves Saint Laurent στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. Είναι ο πρώτος, εν ζωή, διάσημος δημιουργός υψηλής ραπτικής που τιμάται με αναδρομική έκθεση σε ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου. Μήπως η μόδα θα μπορούσε να είναι η αποθέωση της καθημερινότητάς μας αν σκεφτούμε ότι ο άνθρωπος είναι μοιραία συνδεδεμένος με την ένδυσή του; Το ερώτημα παραμένει…
Ένα πανόραμα τριών αιώνων
«Μια μόδα μόλις που έχει προλάβει να εκθρονίσει την προηγούμενή της καταργείται και η ίδια από μια πιο καινούργια που και εκείνη με τη σειρά της θα αφήσει τη θέση της σε αυτήν που θα ακολουθήσει και η οποία δεν είναι η τελευταία», γράφει, το 1687, ο La Bruyère (Ζαν ντε λα Μπριγέρ) στο περίφημο έργο του Οι χαρακτήρες ή Τα ήθη αυτού του αιώνα. Αυτό ακριβώς μας δείχνει και η έκθεση Fashion forward, τη ραγδαία εξέλιξη της ενδυματολογικής αισθητικής μέσα σε διάστημα τριών αιώνων ξεκινώντας από το 1715 που η μόδα μιλάει ακόμη τη γλώσσα του «φαίνεσθαι», οικεία της μοναρχικής παράδοσης για να περάσει στην προ-ρομαντική και ύστερα στη ρομαντική περίοδο με την περίφημη taille de guêpe (εξαιρετικά λεπτή μέση και τονισμένοι γοφοί που επιτυγχάνεται με ειδικό κορσέ). Θα ακολουθήσει ο θρίαμβος του κρινολίνου (1865) για να προσεγγίσουμε τα τελευταία χρόνια του αιώνα μια αισθητική όχι μακριά από εκείνη της Art nouveau (Αρ νουβό).
Κι ύστερα ο 20ός αιώνας με τον Πολ Πουαρέ και τη Μαντλέν Βιονέ (δύο μεγάλοι, ίσως οι μεγαλύτεροι) που απελευθερώνουν τη γυναίκα από τους κορσέδες και ανοίγουν τον δρόμο για μια μόδα ουσίας. Οι δύο πόλεμοι διαδραματίζουν, φυσικά, καταλυτικό ρόλο στην ένδυση και την εξέλιξή της και στον απόηχο του Δευτέρου Παγκοσμίου κάνει την εμφάνισή του το στιλ sportswear, μια αληθινή επανάσταση. Η κουλτούρα rock & roll της δεκαετίας του ’60, το unisex του ’70 και η έντονη παρουσία των Γιαπωνέζων δημιουργών γύρω στα 1980 αλλάζουν αυτό που θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως «ανθρωπολογία» της μόδας. Πολιτικά γεγονότα, κοινωνικές αλλαγές, οικονομικοί παράγοντες, τεχνολογικές πρόοδοι, καλλιτεχνικά ρεύματα αλλά και προσωπικές πεποιθήσεις διαφαίνονται διακριτικά πίσω από τα εκθέματα που ξαναγράφουν την ιστορία με τον δικό τους τρόπο. Αυτό είναι, εν τέλει, η ανθρωπολογία της μόδας για την οποία κάναμε λόγο παραπάνω. Έτσι φτάνουμε στις επιδράσεις new age του ’90 για να καταλήξουμε στη μόδα της «παγκοσμιοποίησης», της μαζικής παραγωγής των μεγάλων εταιρειών και της ευρύτατης διανομής, του ενδύματος της μίας χρήσης, χωρίς αυτό να σημαίνει πως η μόδα σταμάτησε να είναι τέχνη. Όσοι έχετε αυτόν τον καιρό ή αργότερα την ευκαιρία να επισκεφθείτε την Πόλη του Φωτός μη χάστε την έκθεση που θα μείνει ανοιχτή μέχρι τις 14 Αυγούστου.
