Αν και δεν είναι ελληνικό φαινόμενο μόνο, στην ελληνική οικογένεια η μητρική φροντίδα είναι άμεσα συνυφασμένη με το φαγητό. Αμέτρητες διηγήσεις από μαμάδες και γιαγιάδες για το παιδί που “δεν τρώει τίποτα” ή που, αν και έχει κανονικό βάρος, δεν τρώει “όσο πρέπει” ή την “ώρα που πρέπει”. Πολλές φορές οι γονείς ή η γιαγιά και ο παππούς κάνουν μεγάλο θέμα το φαγητό και χρησιμοποιούν άμεσους και έμμεσους τρόπους πίεσης προς το παιδί με σκοπό να φάει κάτι που δε θέλει, να φάει όλο το φαγητό του, να φάει τη “δύναμή του ή τη μπουκιά του” κ.ο.κ.
Τρόποι πίεσης
Α. Ο πιο άμεσος τρόπος, που χρησιμοποιείται κυρίως στα βρέφη και την πρώτη νηπιακή ηλικία είναι η βίαιη εισαγωγή φαγητού στο στόμα του παιδιού. Αυτή η τακτική βίαιης σίτισης περιλαμβάνει το να ανοίγουμε το στόμα του παιδιού ή το να το ξεγελάμε (π.χ. κάνοντας το να γελάσει) και να βάζουμε μέσα το κουτάλι με την τροφή. Τα παιδιά κάποιες φορές καταπίνουν, κάποιες αηδιάζουν και φτύνουν ή μπορεί να κάνουν και εμετό.
B. Έμμεσοι τρόποι είναι οι δωροδοκία και ο εκβιασμός (Αν φας όλο το φαγητό σου θα σου πάρω και παγωτό, αν ΔΕΝ φας το φαγητό σου δε θα παίξεις ή δε θα πας στο πάρτι) .Υπάρχουν ακόμα οι μέθοδοι του εκφοβισμού (Αν δε φας θα έρθει ο αστυνομικός και θα σε πάει στη φυλακή ) και του ψυχολογικού εκβιασμού (δεν τρως και η μαμά στεναχωριέται πολύ, και κουράζεται κάθε μέρα να ετοιμάσει το νόστιμο φαγητό σου/ άλλα παιδιά πεινάνε και εσύ που τα έχεις όλα δεν τα εκτιμάς).
Βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα
Η ώρα του φαγητού γίνεται ώρα διαμάχης, έντασης και κούρασης ενώ θα μπορούσε να είναι μια στιγμή επαφής και ηρεμίας. Τα παιδιά μαθαίνουν να παίρνουν προσοχή μέσα από αυτή τη διαδικασία , έστω και αν αυτή η προσοχή έχει αρνητικό χαρακτήρα. Επίσης συνήθως τα παιδιά όσο πιέζονται τόσο περισσότερο αρνούνται να φάνε γιατί δημιουργείται απέχθεια προς το φαγητό και γιατί το να μην τρώνε γίνεται ένας τρόπος διαφοροποίησης και ορίου. Το πιο σημαντικό είναι ότι πολλές φορές τα παιδιά βασανίζονται. Σας προτείνω το εξής πείραμα σκέψης: Αφού διαβάσετε τις παρακάτω γραμμές κλείστε τα μάτια και σκεφτείτε ένα φαγητό που δε σας αρέσει καθόλου. Φανταστείτε ότι κάποιος σας ανοίγει το στόμα και σας βάζει μέσα μια πολύ μεγάλη πιρουνιά. Επίσης φανταστείτε ότι για κάποιο ανεξήγητο λόγο είστε υποχρεωμένος/-η να την καταπιείτε και μετά να φάτε και άλλες τέτοιες μπουκιές. Πώς αισθάνεστε; Τι νομίζετε πώς θα θέλατε να κάνετε σε μία τέτοια περίπτωση;
Μακροπρόθεσμα Αποτελέσματα
Με τη μακροχρόνια πίεση για φαγητό το παιδί χάνει τη δυνατότητα να αυτορρυθμίζει την όρεξη του και κινδυνεύει περισσότερο να αναπτύξει μεγαλώνοντας κάποια διατροφική διαταραχή, είτε καταναλώνοντας τεράστιες ποσότητες φαγητού, είτε ελάχιστες. Και στις δύο περιπτώσεις χάνεται η αίσθηση της πραγματικής πείνας, της απόλαυσης και της ανάγκης για θρέψη. Το φαγητό γίνεται παρηγοριά, τιμωρία, ηρεμιστικό, και αρχίζει να καλύπτει την ανάγκη των ανθρώπων για επαφή και επικοινωνία με το συνάνθρωπο.
Γιατί επιμένουμε;
Σαν γονείς όλοι μπαίνουμε στη διαδικασία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να ασχολούμαστε (κάποιες φορές υπερβολικά) με το φαγητό των παιδιών. Στο παρελθόν, όταν ένα παιδί δεν έτρωγε και ήταν πολύ αδύνατο, θεωρούσαν ότι είναι πιο ευάλωτο σε ασθένειες και είχε λιγότερες πιθανότητες να επιβιώσει. Τα ιατρικά μέσα ήταν ελάχιστα, η τροφή ήταν κάποιες φορές λίγη και υγιές παιδί θεωρούνταν το ευτραφές παιδί. Σήμερα η παιδιατρική είναι ιδιαίτερα εξελιγμένη, υπάρχουν φάρμακα και η τροφή είναι άφθονη. Πολλές φορές όταν οι γονείς λένε “Δεν τρώει τίποτα” εννοούν απλά ότι τρώει λίγο και όταν ρωτηθούν λεπτομερώς αρχίζουν και θυμούνται ότι όντως το παιδί έφαγε περισσότερο μέσα στη μέρα απ’ όσο αρχικά νόμιζαν. Ίσως η ποσότητα που σερβίρουμε στο παιδί είναι πολύ μεγάλη και είναι επόμενο να μην μπορεί να το φάει όλο. Μην ξεχνάτε πόσο μικρό στομάχι έχουν τα παιδιά!
Τι να κάνουμε;
Τίποτα ! Ρωτήστε τον παιδίατρο και αν το βάρος του παιδιού είναι μέσα στις καμπύλες ανάπτυξης του ΠΟΥ (Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας- World Health Organisation), αφήστε τα παιδιά να τρώνε ελεύθερα όσο εκείνα θέλουν. Σιγά-σιγά θα σας εμπιστευθούν και θα αρχίσουν να αντιδρούν λιγότερο στη θέα του πιάτου. Αν για κάποιο λόγο το παιδί πραγματικά είναι εξαιρετικά αδύνατο και κινδυνεύει (πράγμα εξαιρετικά σπάνιο) συμβουλευτείτε τους ειδικούς για το πώς να βοηθήσετε το παιδί να πάρει βάρος υγιεινά και χωρίς βία. Όσο λιγότερο ελέγχετε και επιμένετε, τόσο η σχέση σας θα αποσυνδεθεί από το φαγητό και η επαφή σας θα δυναμώνει. Παίξτε, μιλήστε τραγουδήστε, γελάστε, βγείτε βόλτες και προσφέρετε το φαγητό με φυσικό και αβίαστο τρόπο. Αν το παιδί αρνηθεί, δοκιμάστε πάλι λίγο αργότερα.
