Μπήκε ο Οκτώβριος. Άρα σε λίγο οι γνωστές πρόβες για την 28^η θα ξεκινήσουν. Οι μικροί πρωταγωνιστές θα απαγγείλουν με στόμφο τα στιχάκια του πρώτου ρόλου τους σε συγγενείς και φίλους, σε γονείς και σκύλους, ακόμη και ο ένας στον άλλον. Τι κάνουμε, όμως, αν το παιδί δεν θέλει να πάρει μέρος στη σχολική γιορτή;

Καταρχάς από μια τέτοια γιορτή θυμάμαι ένα περιστατικό:

Αναχωρούμε λοιπόν από το σπίτι καλοχτενισμένοι και έτοιμοι για την πρώτη σχολική παράσταση με κινητά και βιντεοκάμερες φορτισμένα στο φουλ. Και την ιερή στιγμή που ετοιμαζόμαστε να παραδώσουμε τον ηθοποιό μας στα χέρια της δασκάλας του, εκείνος πεισματικά αρνείται να περάσει στα παρασκήνια. Και ενώ οι φίλοι του με τις στολές τους περνούν από δίπλα του περιχαρείς, εκείνος γαντζώνεται στην αγκαλιά μου και προσπαθεί με αναφιλητά να επινοήσει ένα μάτσο αληθοφανείς δικαιολογίες: «πονάει η κοιλιά μου, είμαι κουρασμένος, ντρέπομαι, φοβάμαι, ΤΕΛΟΣΠΑΝΤΩΝ ΔΕΝ ΘΕΛΩ, μαμά». Και εγώ η μαμά προσπαθώ να απαντήσω τα αναπάντητα, παρακολουθώντας την παράσταση με τον πρωταγωνιστή στην αγκαλιά μου. Οι φίλοι του σαστισμένοι πάνω στη σκηνή να ψάχνουν με το βλέμμα τους τη δική τους μαμά. Άλλοι να χαιρετούν, άλλοι να ξεσπούν σε κλάματα. Βάζω τον εαυτό μου στη θέση τους και αναρωτιέμαι πού θα ήθελα να βρίσκομαι. Απαντώ με ευκολία: στην αγκαλιά της μαμάς μου.

Από τότε, οι μικροί πρωταγωνιστές μεγάλωσαν, και εγώ έχω πια δώσει απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα, με τη βοήθεια των «ειδικών» που απαντούν τι κάνουμε αν το παιδί δεν θέλει να πάρει μέρος στη σχολική γιορτή.

1. Σε ποια ηλικία-σχολική τάξη μπορούν τα παιδιά να συμμετάσχουν στην πρώτη τους παράσταση;

Τα παιδιά από 3 ετών επιδίδονται στο συμβολικό παιχνίδι και χρησιμοποιούν  περισσότερο τη φαντασία τους, μετατρέποντας αντικείμενα σε κάτι που επιθυμούν ή αναπαριστώντας πρόσωπα και καταστάσεις από την καθημερινότητά τους. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι με την είσοδό τους σε αυτό το είδος παιχνιδιού είναι σε θέση να συμμετέχουν σε μια θεατρική παράσταση παίρνοντας ένα ρόλο. Φυσικά οι συνθήκες μπορούν να βοηθήσουν την ομαλή έκβαση μιας θεατρικής παράστασης ειδικά εάν τα παιδιά βρίσκονται σε μικρή ηλικία. Ο χώρος θα πρέπει σίγουρα να τους είναι οικείος, να είναι μέρος του σχολείου τους ή αν όχι, να έχουν πραγματοποιήσει πριν κάποιες επισκέψεις για να τον γνωρίσουν. Το κοινό σίγουρα θα πρέπει να μην είναι θορυβώδες, καθώς η δυνατότητα συγκέντρωσης για αρκετή ώρα δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη στην προσχολική ηλικία.

2. Και οι γονείς στην πρώτη παράσταση;

Καλό θα είναι να υπάρχει μια σχετική απόσταση γονέων και παιδιών. Εάν οι γονείς βρίσκονται εκείνη τη στιγμή κοντά στα παιδιά τους σίγουρα θα προτιμήσουν εκείνους και όχι να ακολουθήσουν την ομάδα τους. Άρα οι γονείς θα πρέπει να είναι αποφασισμένοι να αφήσουν τα παιδιά τους στους εκπαιδευτικούς και μόνο εάν εκείνοι το ζητήσουν να παραλάβουν το παιδί από τη σκηνή και μαζί να παρακολουθήσουν από τη θέση τους την παράσταση. Όσο πιο διαχωρισμένος είναι ο χώρος των γονέων από τους μικρούς ηθοποιούς τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες υπάρχουν η παράσταση να πάει καλά και τα παιδιά μας να καταφέρουν να την ολοκληρώσουν.

3. Πώς πρέπει να χειρίζονται οι εκπαιδευτικοί τις πρώτες παραστάσεις των παιδιών;

Οι πρώτες παραστάσεις χρειάζονται ευαισθησία και όχι πανικό. Επίσης μεγάλη επίγνωση για το τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά σε κάθε ηλικία και τι όχι. Βάσει αυτών λοιπόν, ο συντονιστής της γιορτής οργανώνει και χειρίζεται δυσκολίες που προκύπτουν, ακολουθεί μια σειρά πραγμάτων προκειμένου να ξεκινήσει μια θεατρική παράσταση και να ολοκληρωθεί. Οι πρόβες γίνονται καιρό πριν για να έχουν χρόνο σαν θεατρικό παιχνίδι να το κατανοήσουν, να παίξουν και να χαρούν. Στο τελικό στάδιο, πριν ξεκινήσουμε τις τελικές πρόβες, εξηγούμε στα παιδιά γιατί το κάνουμε όλο αυτό, ποιοι θα έρθουν, πώς θα είναι οι συνθήκες, τι μπορούν να κάνουν αν δεν θέλουν να συμμετέχουν κ.τ.λ. Τα παιδιά ηρεμούν πολύ εάν τους είναι γνωστό το επόμενο βήμα που τους αφορά. Έτσι ενημερώνοντάς τα τα βοηθάμε να διαχειρίζονται καλύτερα το άγχος τους για το άγνωστο, το μη οικείο.

4. Γιατί κάποια παιδιά αντιδρούν σε αυτή τη διαδικασία;

Πολλά παιδιά μπορεί να αρνηθούν να συμμετέχουν ή να ολοκληρώσουν τη διαδικασία. Για τις μικρές ηλικίες της νηπιακής φάσης αυτή η άρνηση δεν αποτελεί παράγοντα ιδιοσυγκρασιακής δυσκολίας και δεν πρέπει να χαρακτηρίσουμε ένα παιδί που αρνείται ως ντροπαλό, καθώς σε αυτή τη φάση της ανάπτυξής τους φέρουν έντονα την άρνηση για διάφορα πράγματα και καταστάσεις στην καθημερινότητά τους. Αυτό προκύπτει από μια ανάγκη που ενισχύει την αυτονομία των παιδιών και την ανάγκη να ασκούν έλεγχο και εκείνα στο περιβάλλον τους. Άρα δεν είναι τόσο σκόπιμο σε αυτές τις ηλικίες να ψάχνουμε το γιατί αρνήθηκε και δεν θέλει να συμμετέχει ένα παιδί σε μια θεατρική παράσταση αλλά πώς οι συνθήκες μπορούν από τους ενήλικες να είναι πιο ελκυστικές για να μπει ένα παιδί αβίαστα να απολαύσει μια θεατρική παράσταση με τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς του.

5. Ποια πρέπει να είναι η στάση των γονιών αν το παιδί δεν θέλει να πάρει μέρος στη σχολική γιορτή;

Αν τα παιδιά δεν θέλουν να συμμετέχουν στην παράσταση, φυσικά και το σεβόμαστε. Ακόμη κι αν βρεθούν πάνω στη σκηνή και επιθυμήσουν να σταματήσουν, πρέπει παροτρύνουμε τους γονείς τους να πάρουν το παιδί και να παρακολουθήσουν μαζί τη συνέχεια από το κάθισμά τους. Οι γονείς θα πρέπει να συνεργάζονται με αυτήν την τακτική που ακολουθούμε και να μην απογοητεύονται που το παιδί τους δεν ολοκλήρωσε τη θεατρική παράσταση. Θα πρέπει να το επιβραβεύσουν γιατί η προσπάθειά του και εκείνη τη στιγμή είναι μεγάλη. Εξάλλου, το παιδί συμμετείχε και προσπάθησε σε μια σειρά πραγμάτων, όπως πρόβες, εκμάθηση των βημάτων, τα λογάκια του κ.τ.λ. μέχρι να φτάσει ένα θεατρικό έργο να παρουσιαστεί. Έτσι δείχνουμε σε ένα παιδί ότι αναγνωρίζουμε τον κόπο του και την επόμενη φορά εάν δεν εισπράξει απογοήτευση, θα μπορέσει να το πάει παρακάτω και πιθανόν να ολοκληρώσει την προσπάθειά του μιας και θα του είναι πιο γνώριμη και οικεία όλη η διαδικασία.

6. Πώς αντιμετωπίζουμε τη συνθήκη ένα παιδί να θέλει να παίξει έναν άλλο ρόλο απ’ αυτόν που του έχει ανατεθεί;

Στα περισσότερα σχολεία, οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά συναποφασίζουν τους ρόλους που το κάθε παιδί θα πάρει, οπότε δεν αντιμετωπίζονται τέτοιου είδους δυσκολίες. Τα παιδιά δεν είναι απλώς εκτελεστές μιας θεατρικής παράστασης αλλά έχουν τον έλεγχο της απόφασης για το τι θέλουν να είναι, τι λόγια θα πουν, αν θέλουν να χορέψουν. Αυτή η από κοινού συμφωνία δημιουργεί προδιαγραφές να απολαύσουν τα παιδιά αυτό που κάνουν.

Ας χαλαρώσουμε λοιπόν και ας αφήσουμε τα παιδιά μας να απολαύσουν τις πρώτες τους παραστάσεις με όποιον τρόπο θέλουν. Ούτως ή άλλως κρατούν δικαιωματικά τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην πιο σημαντική παράσταση: Τη δική τους ζωή!