”Η επανάληψη είναι η μήτηρ πάσης μαθήσεως” έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι αλλά δεν ξέρω αν είχαν στο μυαλό τους να μας πουν τι γίνεται στην περίπτωση των καλοκαιρινών διακοπών.

Τότε δηλαδή που τα βλαστάρια μας, αποκαμωμένα από εννιά μήνες φουλ πνευματικής δουλειάς στο σχολείο, με τα βιβλία να ξεχειλίζουν πέρα δώθε στις σάκες τους με προορισμό την τάξη, δεν βλέπουν την ώρα να ξεχυθούν στις πλατείες για παιχνίδι μέχρι τις 10 – και βάλε – το βράδυ και εν συνεχεία να αλωνίσουν στις παραλίες για  μακροβούτια και πατητές με τα φιλαράκια. Το σενάριο αυτό παίζει σε χωριά, κατασκηνώσεις, φιλικά σπίτια, ακριβά θέρετρα, ό,τι διαθέτει τέλος πάντων ο καθένας, με το αποτέλεσμα ωστόσο να είναι το ίδιο: Τα παιδιά θεωρητικά και πρακτικά να έχουν στο κεφάλι τους μόνο τη λέξη ”ελευθερία” σαν φωτεινή επιγραφή να αναβοσβήνει καθημερινά από τα μέσα Ιουνίου και μετά.

Στο μυαλό τους αυτή η ελευθερία ισοδυναμεί με μηδενική απασχόληση με οτιδήποτε έχει να κάνει με βιβλίο με αριθμούς, με γλώσσα, ιστορία, γεωγραφία και πάει λέγοντας. Αυτά είναι ζητήματα που τους απασχολούν τον χειμώνα. Το καλοκαίρι οι προτεραιότητες είναι άλλες. Και έρχονται εκεί λοιπόν οι δόλιοι γονείς  που έχουν ξοδέψει άπειρες ώρες για να τα διαβάσουν, να κάνουν επαναλήψεις, να ιδρώσουν εν πάσι περιπτώσει για τα δεκάρια του τέλους της χρονιάς να αναρωτηθούν: Κάνουν σωστά να τα αφήνουν να ξεκουράζονται όλο το καλοκαίρι ή θα πρέπει καμιά ώρα κάθε δροσερό απόγευμα να τα παρακινούν να λύνουν και λίγες ασκησούλες αριθμητικής;

Προσωπικά θυμάμαι σχεδόν κάθε καλοκαίρι της παιδικής μου ηλικίας τον πατέρα μου, διακριτικά, να χαρίζει στην αδελφή μου και εμένα, πριν αναχωρήσουμε για κατασκηνώσεις και χωριά τις περίφημες ‘‘Χαρούμενες διακοπές’‘, ένα εγχειρίδιο που αράδιαζε στις σελίδες του με εύληπτο και ελαφρώς χαριτωμένο τρόπο, όλα όσα είχαμε κάνει στη διάρκεια της χρονιάς, μαζί φυσικά με αρκετά λογοτεχνικά βιβλία, Σαν να ήταν χθες τον ακούω να λέει ”μην ξεχνάτε να του ρίχνετε καμιά ματιά έτσι” ; και να ανταλλάσσουμε συνωμοτικά βλέμματα με την αδελφή μου. Το αποτέλεσμα στο τέλος του καλοκαιριού; Να πασχίζουμε να το τελειώσουμε για να αποδείξουμε στον μπαμπά ότι είχαμε κάνει την επανάληψή μας, άσχετα τελικά αν το μόνο που μας είχε μείνει, διαβάζοντας το, ήταν οι αστείες σημειώσεις που είχαμε κάνει μέσα σε αυτό.

«Τα παιδιά πρέπει να είναι παιδιά και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε κυρίως το καλοκαίρι που έχουν μια ευκαιρία να ξεκουραστούν και να αποφορτιστούν από την ένταση όλης της χρονιάς και να βγάλουν από το μυαλό τους τα μαθήματα” μας λέει η φιλόλογος Κατερίνα Κωστοπούλου, μητέρα δύο αγοριών και η ίδια. ”Πραγματικά είναι τόσος ο όγκος αυτών που έχουν να μελετήσουν κατά την διάρκεια του χειμώνα, που θεωρώ περιττό και ίσως και βλαβερό το να μπαίνουν στην διαδικασία επανάληψης το καλοκαίρι. Εξάλλου, οι πραγματικά καλοί μαθητές δεν πρόκειται να ”ξελογιαστούν” από την ανεμελιά του καλοκαιριού και μόλις ξεκινήσουν τα σχολεία θα επιστρέψουν ξανά στην γνώριμη ρουτίνα τους”.

Ωστόσο, η ίδια προτείνει έξυπνους τρόπους για να διατηρεί ζωντανό το ενδιαφέρον τους για τη μάθηση το καλοκαίρι, όπως για παράδειγμα ”βιβλία λογοτεχνίας που μοιάζουν περισσότερο με ιστορίες, παρά με όσα διαβάζουν στο σχολείο, αλλά και τα πιο ”εξελιγμένα” βιβλία επανάληψης που έχουν μέσα τους αγαπημένους τους ήρωες όπως το Σταρ Τρεκ για παράδειγμα”. 

Σε ελαφρώς διαφορετικό μήκος κύματος κινείται η άποψη της δασκάλας κ. Αλεξάνδρας Καμίνη, η οποία επισημαίνει ότι ‘‘μια πολύ χαλαρή επανάληψη στα παιδιά το καλοκαίρι δεν κάνει κακό και αυτό το συστήνω και στους μαθητές μου. Αρκεί βέβαια να περνά αυτό στο μυαλό των παιδιών ως μια προσπάθεια όχι επιβεβλημένης δουλειάς όπως γίνεται στο σχολείο καθημερινά στη διάρκεια του χειμώνα, αλλά ως ένα μικρό διάλειμμα στο ατέλειωτο παιχνίδι, ίσα ίσα για να μην χάνεται η επαφή με όσα άκουσαν τους προηγούμενους μήνες μέσα στην τάξη”. Τονίζει, δε, ότι είναι απαραίτητο από την πλευρά των γονιών να φέρνουν το καλοκαίρι τα παιδιά σε επαφή με την μουσική, την λογοτεχνία, την ζωγραφική με τρόπο που να μην το κάνουν σαν ”αγγαρεία” αλλά σαν παιχνίδι.

Αν ρωτούσαμε, βέβαια, τα ίδια τα παιδιά, θα ήταν πολύ λίγα εκείνα που θα μας έλεγαν ότι ‘ψηφίζουν” επανάληψη για την διάρκεια του καλοκαιριού. Ακόμα και όταν μιλάμε για περιπτώσεις ”καλών” μαθητών που πλέον ”ντοπάρονται” με το να λύνουν κανένα προβληματάκι που και που και δεν έχουν πρόβλημα να διαβάσουν λίγη ιστορία, νομίζοντας ότι διαβάζουν μυθολογία… Αλλά πραγματικά πόσα θα επέλεγαν να περάσουν το απόγευμά τους αγκαλιά με ένα επαναληπτικό εγχειρίδιο και δεν θα προτιμούσαν να παίξουν ποδόσφαιρο ή οτιδήποτε άλλο με τους φίλους τους;

Κάποιοι γονείς και εκπαιδευτικοί, βέβαια, μπορεί να πουν ότι όσο τα παιδιά μεγαλώνουν και οι απαιτήσεις του σχολείου αλλάζουν και γίνονται ακόμα πιο έντονες. Τα πράγματα ”σοβαρεύουν” από το Γυμνάσιο και γίνονται πολύ σοβαρά όταν πηγαίνουν στο Λύκειο και πλέον έχουν να σκεφτούν το σχολείο και τα μαθήματα σαν ”όχημα” για το μέλλον τους. Τότε είναι που οι ”επαναλήψεις” γίνονται όλο και πιο συστηματικές και αποκτούν και την μορφή φροντιστηριακών ή ιδιαίτερων μαθημάτων, ακόμα και όταν ο υδράργυρος χτυπάει…κόκκινο. Ο μαθηματικός Κωνσταντίνος Τζώρης υπογραμμίζει: ”Θεωρώ ότι το κάνει ένα παιδί επανάληψη το καλοκαίρι είναι αναποτελεσματικό και ότι έχει στην ουσία επιβληθεί από ένα σύστημα που βλέπει το σχολείο καθαρά και μόνο σαν ένα εργοστάσιο που οδηγεί τα παιδιά στις Πανελλαδικές”.

Σύμφωνα με τον κ. Τζώρη, πρακτικές συστηματικών επαναλήψεων κάνουν τα παιδιά να κουράζονται πάρα πολύ στην διάρκεια της επόμενης σχολικής χρονιάς ”γιατί πολύ απλά δεν έχουν ξεκουραστεί καθόλου το καλοκαίρι, γεμίζοντας ξανά το κεφάλι τους με όσα έμαθαν τον χειμώνα”. ‘Ο καλός μαθητής θα είναι καλός, είτε διαβάσει και το καλοκαίρι, είτε όχι. Μην είμαστε τόσο αυστηροί γονείς και εκπαιδευτικοί. Ας αφήσουμε τα παιδιά να ζήσουν την παιδική τους ηλικία όσο μπορούν το καλοκαιρί γιατί έχουν ήδη, πάρα πολύ φόρτο τον χειμώνα, όπου, ας μην ξεχνάμε δεν έχουν μόνο το σχολείο, αλλά και ένα σωρό άλλες δραστηριότητες. Οπότε είναι και σωματικά και πνευματικά κουρασμένα. Είναι λοιπόν μια ευκαιρία το καλοκαίρι να αποφορτιστούν και να νιώσουν λίγη ξεγνοιασιά”.

Επιστροφή λοιπόν στα βασικά: Παιδί ίσον παιχνίδι –καταρχάς – το καλοκαίρι και όταν φθινοπωριάσει, υπάρχει όλος ο καιρός για να μπουν όλοι οι μικροί κατεργάρηδες του θέρους στους πάγκους τους…