«Μαμά, πότε θα πάμε να αγοράσουμε τα βιβλία για το καλοκαίρι;» Γεμάτη παιδική ανυπομονησία η ερώτηση, μου υποβάλλεται κάθε Ιούνιο λίγο πριν από το κλείσιμο των σχολείων. Η επίσκεψη στο βιβλιοπωλείο για να διαλέξουμε τα βιβλία που θα συνοδέψουν τα αγόρια μου στις διακοπές τους είναι το δικό μας «τελετουργικό» λίγο προτού αποχαιρετήσουν τις δασκάλες και τους συμμαθητές τους. Τα παιδιά επιλέγουν ένα ή δύο βιβλία, εκ των οποίων όμως το ένα είναι κάποια από τις «καλοκαιρινές» παιδαγωγικές εκδόσεις που συμπυκνώνουν με ανάλαφρο, παιγνιώδη τρόπο τη σχολική ύλη της χρονιάς που πέρασε.

Το θέμα «διάβασμα το καλοκαίρι: ναι ή όχι» παραμένει πάντα επίκαιρο για τους γονείς. Αναμφίβολα το καλοκαίρι είναι μια περίοδος ανάπαυλας και διασκέδασης για όλα τα παιδιά. Μέσα από το παιχνίδι, την επαφή με τη φύση, τη θάλασσα, τις αθλητικές δραστηριότητες, αλλά και τις συναναστροφές με παιδιά διαφορετικής ηλικίας οι μικροί πρωταγωνιστές της ζωής μας απολαμβάνουν τις διακοπές τους και δέχονται πλήθος από ερεθίσματα, που θα τα βοηθήσουν να αναπτυχθούν και να ωριμάσουν. «Ακριβώς για αυτόν τον λόγο δεν έχει νόημα να πιέζεται το παιδί για μελέτη και επανάληψη. Απεναντίας, δικαιούται να ξεκουραστεί. Και τα Χριστούγεννα, και το Πάσχα, και το καλοκαίρι, και τα Σαββατοκύριακα. Αυτή είναι η έννοια της λέξης διακοπές, διακόπτω τη δραστηριότητα μου για λίγο» λέει κατηγορηματικά η κυρία Ελένη Τσώκου, δασκάλα σε δημοτικό σχολείο της Αθήνας τα τελευταία 12 χρόνια.

Πράγματι, όλοι θα συμφωνήσουμε ότι τα παιδιά δουλεύουν σκληρά στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Ίσως δεν δουλεύουν πάντα ποιοτικά, δουλεύουν όμως πολύ ποσοτικά. Έχουν δε συνήθως και άλλες υποχρεώσεις, εκτός αυτών που απορρέουν από το σχολείο. «Κατά πόσο όμως είναι σωστό και ενδεδειγμένο ένα παιδί να βρίσκεται κάποιους μήνες σε πίεση και πρόγραμμα και κάποιους άλλους σε απόλυτη ραστώνη και χαλαρότητα; Και το ένα και το άλλο αποτελούν άκρα, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, και ως άκρα πρέπει να αποφεύγονται» παρατηρεί η Ειρήνη, δασκάλα αγγλικών που έχει κληθεί πολλές φορές από μαμάδες να προτείνει βιβλία εις την αγγλικήν για τον ίδιο λόγο, «για να μην ξεχάσουν αυτά που έμαθαν… όπως μου επισημαίνουν με αγωνία» λέει στο Τaλκ.

Η περίφημη χρυσή τομή μάλλον πρέπει να αναζητηθεί και να ακολουθηθεί (και) στην περίπτωση αυτήν. Κάθε γονιός γνωρίζει –ή πρέπει να γνωρίζει– καλύτερα από τον καθέναν, ακόμη και τον πιο ειδήμονα, το παιδί του και τον τρόπο που χρειάζεται για να το προσεγγίσει και να επικοινωνήσει μαζί του. Το δε διάβασμα είναι μία από τις πολλές δραστηριότητες που καταγράφονται στο ατομικό και οικογενειακό… βιβλίο συμβάντων σε καθημερινή βάση. Τα όρια που μπαίνουν σε κάθε τι μέσα στο σπίτι μπορούν να μπουν και στο διάβασμα – το ότι το παιδί χρειάζεται όρια δεν είναι είδηση. Όπως επαναλαμβάνουν μονότονα όλοι οι ειδικοί, τα όρια είναι αναγκαία καθώς μέσω αυτών το παιδί προσδιορίζεται και χαράσσει την πορεία του, υπό την προϋπόθεση όμως ότι αυτά έχουν επικοινωνηθεί και αποσαφηνιστεί μέσα από συζήτηση με το παιδί. «Έτσι, οι καλοκαιρινές διακοπές στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορούν να περιέχουν κάποιες δραστηριότητες και επιλογές για το παιδί, που θα τις έχετε συζητήσει μαζί του. Το διάβασμα μπορεί να είναι μία από αυτές, εφόσον προταθεί στο παιδί κι αυτό συμφωνεί» λέει ο εκπαιδευτικός και διευθυντής δημοτικού σχολείου στην Αττική, κ. Κυριάκος Μάλλιαρης. «Μακάρι για όλα τα παιδιά τα βιβλία, λογοτεχνικά ή εκπαιδευτικά, να ήταν ευπρόσδεκτα. Δεν είναι όμως πάντα. Αν συζητήσετε με το παιδί και δεχτεί ότι μπορεί να αφιερώνει λίγο από τον χρόνο του και στο διάβασμα, προφανώς θα το εφαρμόσετε. Αν στην πορεία το παιδί αρχίσει να δυσανασχετεί ή αν δεν θέλει εξαρχής, τότε η επιχείρηση διάβασμα σταματά, τουλάχιστον όπως την έχετε εσείς ως γονείς στο μυαλό σας. Πάντως, διάβασμα υπό πίεση δεν νοείται» καταλήγει ο εκπαιδευτικός.

Ακούγοντάς τον σκέφτομαι ότι ίσως στάθηκα τυχερή. Πρότεινα στα παιδιά η μέρα μας να έχει και λίγο διάβασμα, το δέχτηκαν – υπήρχαν όμως και αναβολές και μεταθέσεις… Η συμφωνία μας: μία σελίδα την ημέρα από το βιβλίο της επανάληψης, 10 λεπτά διάβασμα από το άλλο βιβλίο, αλλά ο χρόνος σταδιακά αυξανόταν χωρίς να το γνωρίζουν. Δεν ήμουν σίγουρη όταν το πρωτοέκανα, ρωτούσα τις δασκάλες τους, τις φίλες-δασκάλες και μη, άλλες πιο έμπειρες μαμάδες, με κυρίευε το δίλημμα «να τα αφήσω να ξεκουραστούν τελείως ή να τους ορίζω μισή ώρα κάθε μέρα για διάβασμα;» – δίλημμα που ακόμη μερικές φορές με ακολουθεί, όταν όμως τα βλέπω αυτές τις λίγες στιγμές μέσα στην ημέρα να αφοσιώνονται στο βιβλίο τους, σκέφτομαι ότι μάλλον το αποτέλεσμα άξιζε τον κόπο. Αυτό που έχω διαπιστώσει πλέον είναι ότι θέλει και… τρόπο – που πιθανόν να μην είχα. Μου τον δίδαξαν όμως τα παιδιά: η εικόνα του μεγάλου που διάβαζε ήταν το καλύτερο παράδειγμα για τους μικρότερους, η πιο σιωπηλά εκκωφαντική παρότρυνση να ανοίξουν το βιβλίο τους. Κι όταν δεν ήταν διαθέσιμος ο πρωτότοκος, στο κάδρο έμπαινα εγώ ή ο μπαμπάς τους. Έστω 15 λεπτά την ημέρα, αρκεί να καταγράφεται στο θυμικό τους. Κι όταν δεν είχαν όρεξη να διαβάσουν μόνα τους, τους διάβαζα εγώ! Αλλά με τον όρο ότι τότε θα διαλέγω εγώ το βιβλίο – Το Καπλάνι της Βιτρίνας εγώ, το Ημερολόγιο ενός Σπασίκλα αυτοί.

Ο δρόμος της (ανά)γνωσης

– Πηγαίνετε με το παιδί σας στο βιβλιοπωλείο και διαλέξτε μαζί βιβλίο/α.
-Διαβάστε εσείς στο παιδί σας, ιδίως κατά τις τρεις πρώτες σχολικές τάξεις, αλλά προτείνετέ του να σας διαβάζει κι εκείνο μια μικρή παράγραφο από κάτι δικό σας, ακόμη και περιοδικό.
-Μην υποτιμάτε τα κόμιξ – είναι πολύ διασκεδαστικός τρόπος για να εξασκηθεί το παιδί στο διάβασμα.
-Καλλιεργήστε την ανάγνωση έμμεσα, χωρίς να του το επισημαίνετε, ζητώντας του π.χ. να σας διαβάσει μία συνταγή ή πινακίδες στον δρόμο.
-Γράψτε το παιδί συνδρομητή σε κάποιο παιδικό περιοδικό.
-Ενθαρρύνετε το παιδί να φτιάξει ημερολόγιο καλοκαιρινών διακοπών, εμπλουτίζοντάς το με φωτογραφίες και ιστορίες.
-Δώστε το καλό παράδειγμα, χειμώνα-καλοκαίρι. Καθιερώστε την ώρα της ανάγνωσης στο σαλόνι, όπου καθένας διαβάζει το βιβλίο του για λίγη ώρα.