Μερικά μωρά βιάζονται να βγουν από τη φιλόξενη κοιλίτσα της μαμάς τους. Δεν περιμένουν να περάσουν εννέα μήνες, αλλά έρχονται στον κόσμο πιο μικρά, με μεγαλύτερες ανάγκες. Αν οι γονείς ενός τελειόμηνου νεογέννητου αισθάνονται σοκ και δέος όταν το πρωτοαντικρίζουν, φανταστείτε πώς μπορεί να αισθάνονται εκείνοι που το παιδί τους βιάστηκε να έρθει στον κόσμο. Γιατί όσο προετοιμασμένοι κι αν είναι οι γονείς για την πρώτη συνάντηση μαζί του, το ευάλωτο, αδύναμο, μικροσκοπικό πλασματάκι, βάρους μερικών εκατοντάδων γραμμαρίων, που θα δουν μέσα στη θερμοκοιτίδα, με ή χωρίς συσκευή οξυγόνου, με ή χωρίς φαρμακευτική αγωγή, αποτελεί μια εικόνα που τους σημαδεύει.Τα πρόωρα βρέφη χωρίζονται σε τρεις υποκατηγορίες ανάλογα με την ηλικία κύησης. Όπως εξηγεί η κυρία Μάιρα Μυλωνοπούλου, παιδίατρος-νεογνολόγος στο μαιευτήριο ΓΑΙΑ, «όταν μιλάμε για πρόωρα μωρά, τα διακρίνουμε σε:

α) Εξαιρετικά πρόωρα, δηλαδή όσα γεννιούνται νωρίτερα από την 28η εβδομάδα κύησης.
Το βάρος τους δεν ξεπερνά τα 800 γραμμάρια και παραμένουν στη θερμοκοιτίδα για όσο χρόνο χρειάζονται μέχρι να ωριμάσουν όλα τα συστήματα του οργανισμού τους, διάστημα στη διάρκεια του οποίου βεβαίως είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν πολλά προβλήματα και να χρειαστεί να παλέψουν πολύ για τη ζωή τους.
β) Πολύ πρόωρα, δηλαδή όσα γεννιούνται στη διάρκεια της 28ης έως 32ης εβδομάδας κύησης.
Θεωρείται ότι έχουν αυξημένες πιθανότητες βιωσιμότητας, αλλά χρειάζονται εντατική και ειδική φροντίδα για να αντιμετωπίσουν τα πολλαπλά προβλήματα της προωρότητας.
γ) Μετρίως πρόωρα έως όψιμα πρόωρα χαρακτηρίζονται όσα γεννιούνται από την 32η έως 37η εβδομάδα της εγκυμοσύνης.
‘Εχοντας βγει από τη μήτρα μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα από την προκαθορισμένη ημερομηνία τοκετού και με βάρος συνήθως πάνω από 2 κιλά, ξεπερνούν σχετικά γρήγορα τα προβλήματα π.χ. αναπνευστικό, νευρικό, πεπτικό, θερμορυθμιστικό κ.ά., που συνδέονται με την προωρότητά τους.

Μερικά από τα κυριότερα προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα πρόωρο, και κυρίως χαμηλού βάρους γέννησης, μωρό, και τα οποία μπορεί να μη φανούν άμεσα μετά τη γέννηση, είναι άσθμα, λοιμώξεις αναπνευστικού, εγκεφαλική παράλυση, διάσπαση προσοχής, αδεξιότητα, προβλήματα μάθησης/συμπεριφοράς. Γι’ αυτόν τον λόγο απαιτούνται συχνοί επανέλεγχοι των πρόωρων παιδιών από νεογνολόγο, παιδονευρολόγο, αναπτυξιολόγο και παιδοφθαλμίατρο.

Η Ελλάδα διαθέτει ειδικές μονάδες εντατικής νοσηλείας πρόωρων, στις οποίες αντιμετωπίζονται αρκετά αποτελεσματικά τα προβλήματα. Χάρη στην πρόοδο της επιστήμης σήμερα η πλειονότητα των πρόωρων μωρών κερδίζουν την πρώτη τους μάχη για τη ζωή. Ωστόσο, δεν πρόκειται για μια εύκολη μάχη, ούτε για τα ίδια τα μωρά, ούτε για τους γονείς τους, ούτε και για τους ειδικούς που έχουν τη φροντίδα τους. Είναι ενδεικτικό ότι δεν υφίσταται νομικό καθεστώς που να ρυθμίζει το κατώτατο όριο προωρότητας, ούτε θεσμοθετημένοι μηχανισμοί που να βοηθούν τους νεογνολόγους στη λήψη αποφάσεων οι οποίες, σημειωτέον, είναι καθοριστικές για την επιβίωση αυτών των παιδιών. Αυτή η κατάσταση δεν αφήνει ανεπηρέαστους τους γονείς, οι οποίοι ευλόγως είναι φοβισμένοι, χωρίς προετοιμασία, χωρίς ενημέρωση, πολλές φορές και χωρίς καμιά υποστήριξη. Το πρόβλημα δεν σταματά με την έξοδο των νεογνών από τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, γιατί παρότι αυτά τα μωρά, στη συντριπτική τους πλειονότητα, χρειάζονται αυξημένη φροντίδα και ιατρική παρα κολούθηση, το σύστημα υγείας δεν διαθέτει κεντρικό συντονισμό στην παρακολούθηση της ανάπτυξής τους. Δεν υπάρχει ιδιαίτερη μέριμνα ούτε για την εργαζόμενη μητέρα του πρόωρου νεογνού, η οποία καλείται να επιστρέψει στην εργασία της ενώ το παιδί της μπορεί να νοσηλεύεται ακόμα στη Μονάδα Νεογνών. Πολύτιμος αρωγός των γονιών σε όλες τις «εβδομάδες της θερμοκοιτίδας» είναι ο νεογνολόγος, ο εξειδικευμένος παιδίατρος που θα παρακολουθεί 24 ώρες το 24ωρο το μωράκι. Είναι ο ειδικός που ενημερώνει για την εξέλιξη της υγείας του και φυσικά εκείνος που θα δώσει το πράσινο φως για την επιστροφή στο σπίτι. Αυτό προϋποθέτει ότι το μωρό θα είναι σε θέση να αναπνέει μόνο του (ή με ειδική συσκευή οξυγόνου, την οποία όμως οι γονείς θα εκπαιδευτούν να χρησιμοποιούν), να διατηρεί τη θερμοκρασία του σώματός του, να μπορεί να θηλάσει ή να φάει από μπουκάλι.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική αύξηση των πρόωρων γεννήσεων στη χώρα μας, ωστόσο συγκεκριμένα στοιχεία δεν υπάρχουν για τον αριθμό τους ετησίως. Η ακριβής αιτία του πρόωρου τοκετού παραμένει ακόμα άγνωστη περίπου για το 50% των περιπτώσεων. Ωστόσο, για το άλλο 50% των πρόωρων γεννήσεων έχουν ταυτοποιηθεί ως παράγοντες κινδύνου το περιβάλλον, ο τρόπος ζωής και η υγεία της μητέρας. Ιδίως σε ό,τι αφορά το τελευταίο, οι ειδικοί ενοχοποιούν το κάπνισμα, το αλκοόλ και γενικά τη χρήση ουσιών, το υψηλό στρες και την πολύωρη εργασία, καθώς και την κακή προγεννητική φροντίδα. Παράγοντες κινδύνου θεωρούνται επίσης διάφορες ασθένειες της εγκύου, όπως οι λοιμώξεις του ουροποιογεννητικού, η υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, οι διαταραχές πήξης του αίματος, ανωμαλίες της μήτρας ή του τραχήλου, η παχυσαρκία αλλά και το ελλιπές βάρος. Τέλος, η πολύδυμη κύηση, η ηλικία (άνω των 35 χρόνων ή κάτω των 17 χρόνων) αλλά και ο προηγούμενος πρόωρος τοκετός αυξάνουν τις πιθανότητες της πρόωρης γέννησης ενός παιδιού.