Εδώ και λίγο καιρό, διδάσκω θεατρικό παιχνίδι σε παιδιά ηλικίας 4-6 χρόνων, στη Βασιλεία της Ελβετίας. Δίπλα στο ελληνικό σχολείο αυτής της πόλης, που βρίσκεται κοντά στα γαλλικά σύνορα περικυκλωμένη απ’ τoν γερμανικό Νότο, στεγάζεται το αντίστοιχο ισπανικό, το τουρκικό, το ρωσικό. Στην πολιτική της ενσωμάτωσης, που εφαρμόζει η Ελβετία για τους μετανάστες, θεωρείται σημαντικό το να μην αποκόπτονται τα παιδιά τους από τη μητρική τους γλώσσα. Το θέμα που προκύπτει είναι ότι ως δάσκαλος –ενός τόσο απαξιωμένου μαθήματος στη χώρα σου– έχεις να αντιμετωπίσεις ένα ιδιαίτερο φαινόμενο: την πολυγλωσσία ως ειδική συνθήκη.

Βλέπετε, οι μαθητές «κανονικά» διδάσκονται στα ελβετογερμανικά – κάτι αντίστοιχο των δικών μας ελληνοκυπριακών. Το καντόνι της Βασιλείας, εξαιτίας της θέσης και της οικονομικής του δύναμης, γίνεται πόλος έλξης για χιλιάδες ανθρώπους απ’ όλον τον κόσμο. Και τα παιδιά τους καλούνται να εξοικειωθούν με πολλαπλά αλφάβητα: γερμανικά, γαλλικά, ιταλικά οι επίσημες γλώσσες της χώρας. Τα ισπανικά αντηχούν σε κάθε τετράγωνο. Για ευκολία δε όλοι συνεννοούνται στα αγγλικά. Αποτέλεσμα; Βαβέλ.

Πολλοί γονείς συμβουλεύονται ειδικούς για το πώς να ρυθμίσουν το θέμα της γλώσσας μέσα στο σπίτι. Τι γίνεται με τους γάμους μεικτών εθνικοτήτων; Το παιδί υποχρεούται να φοιτήσει σε τρεις γλώσσες. Και στις διακοπές, η παραδοσιακή γιαγιά θεωρεί «προδοσία» που το εγγόνι δεν μιλά επαρκώς τη μητρική του. Όπως με πληροφόρησαν συνάδελφοι και γονείς, σχεδόν όλα τα παιδιά περνούν κάποια στιγμή από το στάδιο της πλήρους σιωπής, ως μέσο αντίδρασης στην πίεση, την πληθώρα των ερεθισμάτων και των πληροφοριών, στην  αδυναμία αφομοίωσής τους.

«Θα μάθει, τα παιδιά είναι σφουγγάρια» –οι συνήθεις φράσεις που ανταλλάσσουν παρηγορητικά οι γονείς μεταξύ τους–, «στο τέλος όλα θα πάνε καλά». Εισπράττεις και τη δική τους αγωνία, καταλαβαίνεις πόσα προσδοκούν από σένα, φοβάσαι πως το βάρος της ευθύνης που παίρνεις είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι είχες αρχικά υπολογίσει. Ο θυμός είναι το κυρίαρχο συναίσθημα που τα διακατέχει, ψάχνοντας κανάλι να διοχετευτεί. Τα σώματα αντιστέκονται. Πέρα απ’ αυτό καθαυτό το αντικείμενο της δουλειάς, ή μάλλον μέσα ακριβώς απ’ αυτό, έχεις επιπλέον να παλέψεις για να απελευθερωθεί η ενέργεια από τα μικρά κορμάκια που δεν έχουν μπορέσει να διαχειριστούν αλλαγές δυσανάλογες με την ηλικία τους. Και να βοηθήσεις ώστε να διοχετευτεί αποτελεσματικά και λειτουργικά προς το δημιουργικό και το ψυχωφέλιμο.

«Και τώρα τι κάνουμε;» αναρωτήθηκα την πρώτη μέρα. Ας τον πετάξουμε τον θυμό στο ποτάμι – στον Ρήνο εν προκειμένω! Ε, λοιπόν, βάλαμε Χατζιδάκι, βγάλαμε τα παπούτσια, ξαπλώσαμε στο χαλί, κοιτάξαμε το ταβάνι, απογειωθήκαμε μαζί. Ένας ένας οι ήχοι, πολλές φωνές μαζί: Οροφή, γαλάζιο, ουρανός, θάλασσα, κοχύλι, στα χείλη, σταφύλι, φίλοι, σ’ αγαπώ, Ελλάδα… «πιο δυνατά –όλοι μαζί τώρα– ελάτε, πουλάκια μου!». Βήμα βήμα, λύνονται οι κόμποι. Λέξη λέξη χτίζεται η γλώσσα να γίνει ολόκληρη πατρίδα.