«Προγεννητικός έλεγχος». Αυτή η… κωδική ονομασία περικλείει όλες τις ιατρικές διαγνωστικές εξετάσεις στις οποίες υποβάλλονται οι μέλλουσες μαμάδες. Μετά την επιβεβαίωση της εγκυμοσύνης, ο γυναικολόγος θα καταγράψει λεπτομερώς το ιστορικό σας και θα σας υποβάλει σε σειρά εξετάσεων για να εκτιμήσει την εικόνα της υγείας σας και τη μελλοντική υγεία του μωρού σας. Οι εξετάσεις διαφέρουν ανάλογα με τον μήνα της εγκυμοσύνης. Ορισμένες εξετάσεις γίνονται μόνο μία φορά. Άλλες λειτουργούν ως δείκτες ανίχνευσης ενός προβλήματος, ο εντοπισμός του οποίου οδηγεί σε επιπλέον εξετάσεις. Μπορεί να είναι αιματολογικές, υπερηχογραφικές, επεμβατικές ή μη. Σχεδόν όλες σήμερα είναι ανώδυνες – ή, σε μεμονωμένες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλούν μικρή σωματική ενόχληση ή ψυχικό στρες. Το πλέον σίγουρο είναι ότι αποτελούν το πιο ισχυρό διαγνωστικό «όπλο» κάθε μέλλουσας μαμάς που δεν θέλει τίποτα άλλο από το να φέρει στον κόσμο ένα υγιέστατο μωρό.

Ποιες είναι οι βασικές εξετάσεις

Η πρώτη εξέταση της εγκυμοσύνης είναι μία… γενική κλινική εξέταση καθώς και η εξέταση πυέλου και οι εξετάσεις αίματος και ούρων. Σε κάθε επίσκεψη ο γυναικολόγος θα μετρά την αύξηση του βάρους σας, την αρτηριακή πίεση, την αύξηση της μήτρας, τη θέση του εμβρύου.

Οι αιματολογικές εξετάσεις

Σημαντικό δείκτη της υγείας σας αποτελούν μια σειρά από μικροβιολογικές εξετάσεις που συνήθως γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα μετά τη σχετική υπόδειξη του γιατρού. Ας δούμε τις βασικότερες:

–Γενική αίματος–ομάδα ρέζους–βιοχημικά: Ελέγχεται η γενική κατάσταση της υγείας σας. Διαπιστώνεται η ομάδα αίματος –αναγκαία για το ενδεχόμενο της μετάγγισης–καθώς και το ρέζους, για την περίπτωση που υπάρχει ασυμβατότητα με εκείνο του μωρού. Οι βιοχημικοί δείκτες ελέγχουν τη λειτουργία των νεφρών και του ήπατος καθώς και την ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη.
-Γενική ούρων: Ελέγχεται η σωστή λειτουργία των νεφρών, προκειμένου να αποκλειστούν ενδείξεις για νεφροπάθεια ή σάκχαρο καθώς και η πιθανότητα ουρολοίμωξης.
–Αυστραλιανό αντιγόνο: Γίνεται έλεγχος για τον εντοπισμό τυχόν μόλυνσης από τον ιό της ηπατίτιδας Β.
–Ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης: Εξετάζεται μήπως είστε φορέας μεσογειακής αναιμίας ή κάποιας σπάνιας αιμοσφαιρινοπάθειας.
–Αντισώματα ερυθράς: Εξετάζεται το επίπεδο ανοσίας στην ερυθρά καθώς η νόσηση από ερυθρά στη διάρκεια της κύησης δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στο έμβρυο.
–Αντισώματα τοξοπλάσμωσης: Η τοξοπλάσμωση οφείλεται σ’ ένα παράσιτο, το τοξόπλασμα. Αν έχετε μολυνθεί στο παρελθόν, υπάρχει ανοσία. Αν δεν υπάρχει ανοσία, η εξέταση καλό είναι να επαναλαμβάνεται κάθε μήνα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
–Αντισώματα CMV: Ερευνάται το ενδεχόμενο μόλυνσης από τον κυτταρομεγαλοϊό.
-CRP: Γίνεται έλεγχος για φλεγμονές.
– HIV: Εξετάζεται εάν είστε φορέας AIDS.
–VDRL: Ελέγχεται η μόλυνση για σύφιλη.
Γίνεται επίσης καλλιέργεια κολπικού υγρού και τεστ Παπανικολάου ενώ ο γιατρός μπορεί να ζητήσει να γίνει και έλεγχος θρομβοφιλίας σε περίπτωση που κρίνει ότι συντρέχει σοβαρός λόγος.

Υπέρηχος, ένα πολύτιμο «εργαλείο» για τον γυναικολόγο

Στην αρχή της εγκυμοσύνης οι υπέρηχοι χρησιμοποιούνται για να προσδιοριστεί χρονικά η κύηση, ο αριθμός των εμβρύων και η βιωσιμότητά τους. Αργότερα μέσω αυτών αξιολογείται ο ρυθμός ανάπτυξης του εμβρύου, η θέση του πλακούντα, η ποσότητα του αμνιακού υγρού καθώς και τυχόν ανατομικές ανωμαλίες του εμβρύου. Παρότι δεν υπάρχουν… αντενδείξεις για τη συχνή έκθεση της μέλλουσας μαμάς ή του μωρού στους υπερήχους, οι γιατροί θεωρούν ότι έξι υπερηχογραφήματα είναι αρκετά στη διάρκεια των εννέα μηνών. Αυτά που υποδεικνύουν οι ειδικοί οπωσδήποτε είναι τέσσερα:

–Την 7η ή την 8η εβδομάδα, οπότε προσδιορίζεται η ηλικία του εμβρύου και επιβεβαιώνεται η καλή πορεία της κύησης από τους χτύπους της καρδιάς του.
-Τη 12η εβδομάδα για τον εντοπισμό πιθανών χρωμοσωμικών ανωμαλιών (αυχενική διαφάνεια). Πρόκειται για μια εξέταση ειδικού βάρους, αφενός γιατί γίνεται τόσο πρώιμα, μόλις στη 12η εβδομάδα της κύησης, αφετέρου διότι ενδέχεται να καθορίσει τα επόμενα στάδια του προγεννητικού ελέγχου.
-Την 22η εβδομάδα για τον λεπτομερή έλεγχο της ανάπτυξης του εμβρύου (το λεγόμενο Β επιπέδου). Με αυτήν την εξέταση ο γιατρός μπορεί να έχει εικόνα σε ποσοστό 75% της αρτιμέλειας του εμβρύου.
– Την 30ή εβδομάδα γίνεται το υπερηχογράφημα Doppler αγγείων, που μετράει τη ροή αίματος στον ομφάλιο λώρο και στις δύο μητριαίες αρτηρίες καθώς και στον εγκέφαλο του εμβρύου για να διαπιστωθεί εάν ο πλακούντας τροφοδοτεί επαρκώς το κύημα ή αν υπάρχουν σημάδια πλακουντιακής ανεπάρκειας.
Άλλη αναγκαία εξέταση είναι το ΡΑΡΡ-Α test που γίνεται τη 12η εβδομάδα και η οποία συνδυάζει την αιμοληψία με τον υπέρηχο αυχενικής διαφάνειας και υπολογίζει επίσης τις πιθανότητες χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Γίνεται μέτρηση της α-φετοπρωτεΐνης (πρόκειται για μια ειδική ουσία που εντοπίζεται στο αίμα σε διάφορα ποσοτικά επίπεδα σε όλη τη διάρκεια της κύησης και η οποία προέρχεται από τον νευρικό σωλήνα του εμβρύου), της οιστριόλης και της χοριακής γοναδοτροπίνης. Η μέτρηση των τριών αυτών πρωτεϊνών παρέχει πληροφορίες για ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα, την τρισωμία 21 και την τρισωμία 18 (σύνδρομο Down / σύνδρομο Edwards).

Εξετάσεις «ειδικού» τύπου

Υπάρχουν επίσης κάποιες εξετάσεις περισσότερο ειδικές (λήψη τροφοβλάστης, αμνιοκέντηση, εμβρυοσκόπηση) που διενεργούνται κατόπιν υπόδειξης του γυναικολόγου είτε διότι ο «κλασικός» έλεγχος δεν ήταν αρκετά διαφωτιστικός ή γιατί άφησε κενά σχετικά με την υγεία και την ανάπτυξη του εμβρύου που πρέπει να αποσαφηνιστούν.

–Λήψη χοριακής τροφοβλάστης: Ουσιαστικά είναι μία πρώιμη αμνιοκέντηση. Γίνεται εφόσον την υποδείξει ο γιατρός, συνήθως μετά από «ύποπτες» ενδείξεις στην αυχενική διαφάνεια και το PAPP-Α test γύρω στη 12η εβδομάδα της κύησης. Με μια λεπτή βελόνα ο γιατρός κάνει λήψη χοριακής λάχνης (η οποία αποτελεί μέρος του πλακούντα), και η εξέταση αυτού του γενετικού υλικού θα δώσει σημαντικές πληροφορίες για τα χρωμοσώματα του εμβρύου. Σήμερα, τα ποσοστά αποβολής που καταγράφονταν παλαιότερα στη λήψη χοριακής λάχνης και στην αμνιοκέντηση σχεδόν «εκλείπουν» υπό την προϋπόθεση ότι γίνονται από εξειδικευμένο και έμπειρο γιατρό και σε οργανωμένο μαιευτήριο.
–Αμνιοκέντηση: Γίνεται τη 17η με 22η εβδομάδα της κύησης, κυρίως όταν η μέλλουσα μαμά είναι άνω των 35 ετών, ή όταν υπάρχουν κάποιες ύποπτες ανησυχητικές ενδείξεις στο υπερηχογράφημα Β επιπέδου, ή όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό με κάποιο γενετικό νόσημα. Δεν είναι απλή όσο ένας υπέρηχος, αλλά σίγουρα δεν είναι και από τις πιο «δύσκολες» επεμβατικές εξετάσεις. Ο γιατρός χρησιμοποιεί μια πολύ λεπτή βελόνα για να πάρει αμνιακό υγρό στο οποίο υπάρχουν κύτταρα του εμβρύου, αλλά δεν είναι τόσο… φοβερό όσο ακούγεται. Γίνεται χρωμοσωμική ανάλυση και το αποτέλεσμα βγαίνει σε τρεις ημέρες.

Το τρισδιάστατο 3D ή 4D υπερηχογράφημα

Ένα από τα εντυπωσιακά επιτεύγματα της τεχνολογίας είναι η τρισδιάστατη απεικόνιση του εμβρύου. Η τρισδιάστατη εικόνα (3D) προκύπτει από τη σύνθεση πολλών δισδιάστατων εικόνων. Υπάρχουν δε και μηχανήματα τόσο εξελιγμένα που δείχνουν το έμβρυο τρισδιάστατο σε πραγματικό χρόνο (4D), δηλαδή γιατρός και γονείς μπορούν να παρακολουθούν και τις κινήσεις του. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα της τρισδιάστατης υπερηχογραφίας θεωρείται ότι παρέχει «πραγματικές» εικόνες του εμβρύου στο φυσικό του περιβάλλον. Σε κάποιες σπάνιες ανωμαλίες το τρισδιάστατο υπερηχογράφημα επιτρέπει να γίνεται «focus» σε ορισμένα όργανα, ωστόσο το δισδιάστατο υπερηχογράφημα παραμένει το βασικό εργαλείο των γυναικολόγων.

Με τη συνεργασία του γυναικολόγου – χειρουργού μαιευτήρα, ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΓΙΑΝΤΖΟΓΛΟΥ